محمدصالح نیکنام کارگردان مستند «آلترناتیو» از آثار راه یافته به جشنواره فیلم «عمار» بیان کرد که این فیلم درباره آیت‌الله شریعتمداری است.
محمدصالح نیکنام کارگردان مستند «آلترناتیو» از آثار راه‌یافته به چهاردهمین جشنواره مردمی فیلم «عمار» در گفت‌وگو با خبرنگار سینمایی ایرنا درباره این مستند توضیح داد: این مستند در واقع قسمت اول از مجموعه مستند «تارکد» است که به سوژه اسناد مرتبط با آیت‌الله شریعتمداری می‌پردازد. ما در این مستند در بازه زمانی ۴۲ تا ۵۸ روز روی فعالیت‌های آیت‌الله شریعتمداری تمرکز داشته‌ایم و روایت‌مان هم از زاویه اسناد یافت شده در لانه جاسوسی بوده است.
وی افزود: زندگی آیت‌الله شریعتمداری چند برهه زمانی مهم دیگر هم دارد که خارج از این بازه زمانی است اما خیلی روی این مقاطع تمرکز نداشته‌اید. آقای شریعتمداری از افرادی است که خیلی درباره او صحبت نکرده بودیم. در حالی که او کاراکتر مهمی در تاریخ بوده که شبکه‌هایی مانند من‌وتو و بی‌بی‌سی به تازگی سراغ او رفته‌اند. بالاخره او مرجع تقلیدی بود که در مقابل نظام اسلامی قرار گرفت و به همین دلیل شخصیت قابل مطالعه‌ای است.
کارگردان مستند «آلترناتیو» گفت: این تفکر که قرائت متفاوتی از اسلام دارد، امروز هم نمایندگانی در جامعه ما دارد و خیلی‌ها چنین الگوهایی دارند. بازخوانی این کاراکتر از این منظر خیلی برای‌مان حائز اهمیت بود.
نیکنام ادامه داد: از زاویه نگاه آمریکایی‌ها، آیت‌الله شریعتمداری از سال ۴۲ به‌طور کامل زیر ذره‌بین قرار داشته و به‌صورت مداوم گزارش‌هایی درباره او تهیه می‌شده است. با برخی اطرافیان او هم ارتباطاتی برقرار شده بود. آقای شریعتمداری تا جایی منافع سیاسی خود را از طریق ارتباط با رژیم پهلوی تامین می‌کرد و ارتباطات گسترده‌ای با دربار داشت اما از جایی به بعد که به انقلاب نزدیک می‌شویم، ایشان به‌صورت مستقیم با آمریکا ارتباط برقرار می‌کند.
این مستندساز درباره راه‌های ارتباطی این مرجع تقلید با آمریکا توضیح داد: در این زمینه هم بحث حمایت مالی مطرح بوده و هم بحث تامین سلاح که همه این‌ها در گزارش‌های مستند درج شده، مشخص است که مذاکرات آن‌ها در چه سطحی بوده و چه اتفاقاتی رخ داده است.
وی افزود: آقای شریعتمداری نفوذ ویژه‌ای در منطقه آذربایجان داشت و چهره محبوبی بود. به دلیل آنکه پایگاه طرفدارانی در آن منطقه داشت، از جایی به بعد تصمیم می‌گیرد با تکیه بر همین پایگاه، نهاد قدرتی را برای خود تشکیل دهد. به همین دلیل جمعیت خلق مسلمان را تشکیل می‌دهد که برای این حزب، به دنبال اسلحه هم بوده است. او این نیت را داشت تا به نقطه‌ای برسد که در برابر حاکمیت بایستد و در این راستا جمعیتی را هم مسلح کرده بود.
نیکنام ادامه داد: در دو مقطع به‌صورت جزئی فعالیت‌هایی هم به‌صورت مسلحانه داشته اما در مقطعی که فیلم ما به آن پرداخته در تلاش برای آماده‌سازی مقدمات این حرکت‌ها بوده، او در تلاش برای فراهم آوردن زیرساخت‌ها بوده است و تنش‌های زیادی هم میان طرفداران او و طرفداران حضرت امام(ره) بود. مستند «آلترناتیو» مربوط به دوره‌ای است که آقای شریعتمداری هنوز به تقابل نظامی نرسیده بود.
این مستندساز در پاسخ به اینکه آیا آقای شریعتمداری دچار چرخش در اعتقادات خود شد و یا از ابتدا فردی دورو بود؟ پاسخ داد: آقای شریعتمداری در مقاطعی واقعا ظاهری متفاوت از باطنش داشته، مثلا در مقطعی او دیداری با ساواک داشته است که گزارش مشروح آن وجود دارد. در آن دیدار صراحتا می‌گوید من پیرو امام خمینی و مخالف شاه نیستم اما مجبورم که ادای مخالفان حکومت را دربیاورم تا طرفداران امام خمینی نتوانند همه مردم را جذب خود کنند.
وی افزود: سال ۴۲ وقتی امام(ره) دستگیر می کنند، شائبه اعدام ایشان هم مطرح می‌شود. در آن مقطع برخی از مراجع نامه‌ای می‌نویسند تا جلوی اعدام حضرت امام(ره) را بگیرند، که یکی از آن‌ها آیت‌الله شریعتمداری است. این مدارک موجود است اما در همان مقطع اسنادی وجود دارد که او در مقابل شاگردانش از حضرت امام(ره) بد می‌گفت. سند جالب دیگری که در مستند هم به آن اشاره کرده‌ایم، مربوط به ماجراهای بعد از تبعید امام(ره) می‌شود. آن زمان برخی مراجع تصمیم به اعتراض می‌گیرند اما آقای شریعتمداری با ساواک تماس می‌گیرد و از آن‌ها می‌خواهد خانه‌اش را محاصره کنند، تا مردم سراغ او نروند که مجبور شود در دفاع از امام(ره) حرکتی انجام دهد! این فضاهای ظاهرسازانه را او در کارنامه‌اش داشته است
این مستندساز در ادامه درباره خاص‌ترین تجربه‌ها و مشاهدات خود در مسیر ساخت این مستند گفت: مهمترین نکته اصل اسنادی بود که به آن‌ها مواجه شدیم. حدس نمی‌زدیم تا این اندازه اسناد با این جزییات درباره آیت‌الله شریعتمداری وجود داشته باشد و واقعا شوکه شدیم. نکته دیگر هم این بود در ابتدا که می‌خواستیم سراغ سوژه‌ها برویم آیت‌الله شریعتمداری جزو سوژه‌های ما نبود اما وقتی وارد کار شدیم دیدیم این سوژه هم ظرفیت بالایی برای پرداخت داشت.
وی افزود: وقتی به آرشیوهای آن زمان مراجعه می‌کنید، می‌بینید به‌طرز ویژه‌ای فعالیت‌های آیت‌الله شریعتمداری در آن مقطع بازتاب جهانی داشته است. بر اساس اسناد لانه جاسوسی برخی از کشورهای غربی به دنبال تبدیل این چهره به‌عنوان آلترناتیو رهبری هم بودند. رسانه‌های خارجی خیلی به این کاراکتر توجه داشته‌اند. در مقطعی به اندازه حضرت امام(ره) به آقای شریعتمداری هم پرداخته می‌شد و مواجهه با این اسناد برای خود من جالب بود. به‌ویژه که در این سال‌ها کمتر درباره این کاراکتر صحبت کرده بودیم.
نیکنام در پایان گفت: در سال‌های اخیر توجه رسانه‌هایی مانند من‌وتو و بی‌بی‌سی به‌صورت ویژه‌تر سراغ کاراکتر آقای شریعتمداری رفته‌اند که شاید یکی از دلایلش حضور فرزند او در این رسانه‌هاست. فرزند آقای شریعتمداری امروز یکی از کارشناسان معروف ضد نظام است. شاید به همین دلیل آن‌ها همچنان در تلاش هستند از او قهرمان بسازند. اسناد نشان می‌دهد آیت‌الله شریعتمداری از سال‌های قبل از انقلاب، مشغول فعالیت علیه حضرت امام(ره) بوده است و به همین دلیل برای‌مان جذاب شد که سراغ این سوژه برویم.
۲۲۰۵۷
source