مستندی که از تلویزیون پخش نمی‌شود/ زندگی تراژیک کودکانی که تا دو سالگی بیرون زندان را ندیده‌اند

مستند «مهدکودک» به کارگردانی حانیه یوسفیان درباره بچه‌هایی است که در زندان به دنیا می‌آیند و سنشان زیر ۲ سال است و تا به حال بیرون از زندان را ندیده‌اند. یعنی از زمانی که به دنیا آمده‌اند داخل زندان بوده‌اند و در آن‌جا در کنار مادرانشان بزرگ شده‌اند. مادران این بچه‌ها به دلایل مختلف مجرم هستند و جرمشان قاچاق مواد مخدر، قتل و … است.

حانیه یوسفیان درباره شکل گیری ایده این مستند در گفت‌وگو با خبرآنلاین گفت: مدتی در یک خبرگزاری مشغول به فعالیت بودم و در آنجا با خبری مواجه شدم درباره بچه هایی که در زندان متولد می شوند و زندانی که جایی تحت عنوان مهدکودک برای این بچه ها دارد، چون تمامی زندان ها این مکان را ندارند. مدتی بعد با پیشنهادی از سمت مدیرعامل خبرگزاری برای ساخت درباره چنین موضوعی مواجه شدم و طرح این مستند را نوشتم.

وی ادامه داد: یکی از دغدغه های همیشگی من بچه ها بوده و هستند. چیزی که در کار قبلی خود هم به آن پرداخته بودم. کاری که هنوز به اکران و نمایش نرسیده و اسم آن «پیشرونده» است و موضوع آن هم درباره مادر بچه ای است که یک بیماری پیشرونده دارد و این تناقض فلج شدن مادر و سیر رشد بچه را مدنظر قرار داده ام.

کارگردان مستند «مهدکودک» که در هفدهمین جشنواره «سینماحقیقت» حضور داشته است، درباره واکنش های مخاطبان نسبت به این مستند بیان کرد: واکنش هایی که دریافت کردم کاملا متفاوت بودند. اکثرا می گفتند چقدر فیلم غم انگیز بود و یا بیان می کردند که اصلا از چنین موضوعی اطلاعی نداشتند. برخی هم درباره حقوق بچه هایی که تصویر آن ها در فیلم نمایش داده می شود، سوال داشتند. هرچند که تک به تک به آن ها پاسخ داده ام ولی در اینجا هم توضیح می دهم. من از همه مادرها مجوز کتبی گرفته بودم که نمایش فیلم در جشنواره ها ایرادی نداشته باشد و متعهد شدم که فیلم از جایی مانند تلویزیون نمایش داده نشود. تا به حال هم نمایش های محدودی برای این فیلم در نظر گرفته شده است. هرچند وقتی این بچه ها بزرگ شوند چهره هایشان متفاوت خواهد شد ولی باتوجه به حساسیتی که مادران این بچه ها داشتند، من هم به این قضیه متعهد شدم.

این مستندساز درباره نمایش و اکران «مهدکودک» مطرح کرد: باتوجه به مطلبی که عرض کردم، عملا نمایش و اکران این مستند در پلتفرم و اکران آنلاین امکان پذیر نیست. از طرف دیگر شخصا ترجیح میدهم «مهدکودک» را مخاطبانی ببینند که برای زندگی این بچه ها تاثیری به دنبال داشته باشد و تمام تلاش من این بوده است که این مستند را کسانی تماشا کنند که می توانند در آینده این بچه ها تاثیر مثبتی ایجاد کنند.

یوسفیان در بخش دیگری از صحبت های خود به بیان خاطره ای از زمان تولید این مستند پرداخت و گفت: یادم می آید که در فضایی که برای بچه ها درنظر گرفته شده بود، تعداد اسباب بازی ها محدود و سرگرمی های موجود، تکراری بودند تا جایی که من و دستیارم به دوستان بزرگ این بچه ها تبدیل شدیم و وسایل و تجهیزات ما به نوعی اسباب بازی آن ها شده بود. واکنش هایی که بچه ها از خود نشان می دادند بسیار بامزه بود. یادم است که یکبار سه پایه را باز کردم تا دوربین را روی آن قرار دهم و در همان زمان بچه ای که خیلی کوچک بود، با زحمت فراوان خود را سینه خیز به سه پایه رساند تا به آن دست بزند و آن را لمس کند.

وی افزود: این نکته را هم در اینجا بگویم که بحث آموزش به مادران این بچه ها هم باید جدی گرفته شود. اکثر این مادرها به خاطر داروهایی که مصرف می کنند، واکنش های شدیدی به رفتار و بازیگوشی های بچه ها دارند که این درست نیست.

حانیه یوسفیان درباره شرایط و اوضاع کنونی مستند و مستندسازی توضیح داد: متاسفانه اهمیت مستند در فضای مخاطب عام بسیار کم است و در جشنواره ها آدم های جدیدی نمی بینیم؛ یا صاحبان آثار هستند و یا کسانی که چند سالی است در همین فضا حضور دارند. خیلی مهم و خوب است که بتوان مخاطب های بیشتری را با مستند همراه کرد. بی توجهی به مستند زیاد است و ای کاش توجه بیشتری به شرایط مادی و معنوی مستندسازان میشد. از طرف دیگر هنوز این برای مخاطبان عام درست جا نیفتاده است که مستند تنها راز بقا نیست.

وی ادامه داد: هزینه ها زیاد است و بودجه هایی که وجود دارد بسیار کم است. تعداد زیادی از دوستان خود من مجبور شدند که به برای امرار معاش به کارهای دیگری بپردازند. این یک اشکال است که اگر احیانا هزینه ای هم پرداخت شود صرفا برای تولید فیلم است. خب سوالی که اینجا مطرح است این است که معیشت مستندسازان چه می شود؟ چرا به این مقوله پرداخته نمی شود؟

این مستندساز با اشاره به اهمیت بحث آموزش مطرح کرد: آموزش در مستند بسیار ناقص است. در دانشگاهی مانند دانشگاه هنر تهران هم به صورت خیلی محدود درسی مرتبط با مستند داریم تا جایی که فارغ التحصیل سینما می شوید اما خیلی از مستند و مستندسازی اطلاع نخواهید داشت. به نظرم حتی در چنین جایی نیز مرکز گسترش باید به میدان بیاید و در مهجور نماندن سینمای مستند قدم بردارد.

کارگردان «مهدکودک» درباره همکاری با مرکز گسترش سینمای مستند، تجربی و پویانمایی توضیح داد: زمانی که طرح این مستند را نوشتم آن را برای مرکز ارسال کردم و بعد از بررسی در شورا به تصویب رسید. این کار واقعا سختی های زیادی برای من به عنوان کارگردان به همراه داشت و خدا را شکر میکنم که با نتیجه خوبی به پایان رسید.

حانیه یوسفیان در پایان گفت: مشغول جمع آوری اطلاعات برای کار جدید خود هستم که بیشتر آن آرشیوی خواهد بود. این فیلم به تاریخ سیاسی-اجتماعی معاصر ایران می پردازد و به نوعی شخصی و خانوادگی است. مانند اغلب کارهایم شاید چیزی در حدود حداقل دو سال زمان ببرد و به همین دلیل به جشنواره «سینماحقیقت» امسال نخواهد رسید.

«مهد کودک» تولید مرکز گسترش سینمای مستند، تجربی و پویانمایی است.

۵۷۵۷