از تفسیر غیرعلمی عکس‌های آلبوم‌خانه‌ی کاخ گلستان بپرهیزیم

حدود ۳۲۰۰ قطعه عکس از عکس‌های آلبوم‌خانه‌ی کاخ گلستان که تا پیش از این به‌سختی در اختیار دانشجویان و پژوهش‌گران قرار می‌گرفت، توسط منبعی ناشناس منتشر شده است. همگان (جز آن‌هایی که انحصار عکس‌ها را در اختیار داشتند) از این اتفاق خوشحال‌اند و با شوق و شعف سرگرم دیدن عکس‌ها شده‌اند. چه اشکالی دارد؟ بخشی از میراث محبوس ملی آزاد شده است و یکایک افراد ملت حق دارند که از دیدنش لذت ببرند.

مشکل اما آن‌جاست که برخی افراد با دیدن عکس‌های تاریخی، بی‌آن‌که حداقلی از صلاحیت علمی را داشته باشند، در صدد تفسیرشان برآمده‌اند و در حال گسترش اطلاعات گمراه‌کننده درباره‌ی تاریخ دوره‌ی قاجار هستند. افرادی که نمی‌توانند یک سند مالی ساده به خط سیاق را تشخیص دهند یا متن کوتاهی به خط تحریر دوره‌ی قاجار را از رو بخوانند؛ اکنون یک‌شبه مفسر عکس‌های تاریخی شده‌اند.

بدین‌سان، شخصی که احتمالا از حال و هوای دربار قاجار و چگونگی استخدام خدمه‌ی درباری یا خواجگان حرم هیچ اطلاعی ندارد، با دیدن عکس چند نفر مبتلا به آکندروپلازی (کوتولگی) به این نتیجه رسیده که این بیماری از شایع‌ترین بیماری‌های دوره‌ی قاجار بوه که توسط رضاشاه پهلوی ریشه‌کن شده است! برخی صفحات زرد نیز با گزینش چند عکس برهنه یا نیمه‌برهنه فیگوراتیو از زنان دوره‌ی قاجار و پررنگ کردن وجوه اروتیک آن‌ها و دامن زدن به قصه‌های جذاب حرمسرای ناصری، در حال جمع‌آوری لایک و فالوئر هستند. از این دست تفسیرها در دو هفته‌ی اخیر زیاد خوانده یا شنیده‌ایم.

ظاهرا «تاریخ» تنها رشته‌ی علمی در میان تمام علوم بشری است که تخصص در آن نیازمند مطالعه و تحصیل نیست و اشخاص تحت عنوان «پژوهشگر تاریخ» می‌توانند درباره‌ی همه‌ی دوره‌ها و موضوعات و شاخه‌های گوناگون علم تاریخ نظر بدهند؛ درست مانند آن‌که متخصصان رشته‌های گوناگون علوم پزشکی به صرف این‌که پزشکی خوانده‌اند، بخواهند به همه‌ی حوزه‌های تخصصی ورود کنند؛ مثلا چشم‌پزشکان به خود اجازه‌ی جراحی قلب را بدهند و جراحان قلب، به مداوای بیماران اعصاب و روان بپردازند.

تفسیر عکس‌های تاریخی بسی دشوار و از آن کارهایی است که درصد کمی از پژوهشگران حوزه‌ی تاریخ صلاحیتش را دارند؛ چه آن‌که نیازمند مطالعات گسترده و بررسی تطبیقی هر عکس با انبوهی از عکس‌های دیگر و نیز سایر اسناد و مارک تاریخی است. از این گذشته، هر پژوهشگری نمی‌تاند همه‌ی عکس‌های تاریخی را تفسیر کند و عکس‌ها، بسته به این‌که در چه دوره‌ی تاریخی گرفته شده باشند یا موضوع‌شان چه باشد، کارشناسان خاص خود را نیاز دارند.

پس اگر متخصص عکس‌های تاریخی نیستیم، صرفا از دیدن‌شان لذت ببریم و از تفسیر دل‌بخواهی و غیرعلمی آن‌ها بپرهیزیم. یادمان باشد که هدف دانش تاریخ، روشن کردن واقعیت‌های تاریخی است، نه استفاده‌ی ابزاری از فکت‌های تاریخی برای اثبات نظریات سیاسی یا کسب شهرتت و از این قبیل.

* پژوهشگر تاریخ

منبع: کانال تلگرامی نویسنده

۲۵۹۵۷