ضرورت بازنگری تعامل مداح و روحانی در هیئت های مذهبی

به گزارش خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، سال 1383 زمانی که نظرات و نگاههای علامه شرف الدین را بررسی می کردیم، جمله ای ذهنم را درگیر کرد. ایشان در جهت تبیین نهضت عاشورا و عزاداری جمله ای از پرفسور ماربین (فیلسوف و شرق شناس آلمانی) نقل کرده بود، اینکه: 

شیعه از جهت عِده و عُده از ما مسیحیان کمتر است اما به نسبت از حیث گسترش از ما مسیحیان جلوتر است و دلیل آن عزاداری بر امام حسین است. آنها در عزاداری دو بعد دارد: تقویت شور و شعور . به شیعیان می­گویند ای مردم اماممان را کشتند احساسات آنها تحریک می شود گریه می کنند و در ادامه شعور را تقویت کرده، می گویند ای مردم چه کنیم امام زمان مان را نکشند. بیایید ما هم در کلیسا بر مسیح عزاداری کنیم.

این جملات و تحلیلهای زیاد دیگری که شبیه این جملات وجود دارد، نشان از ظرفیت بالای تاثیر و ایجاد تغییر در عزاداری امام حسین است. بالاتر از همه تحلیل ها جمله معروف پیر و مرادمان خمینی کبیر است که فرمود محرم و صفر است که اسلام را زنده نگاه داشته است.

یکی از عواملی که دین، معنویت، عقیده و اخلاق را در یک جامعه در طول تاریخ حفظ می­کند، عواطف است، چه عاطفه ای بالاتر از عاطفه خدایی خاندان پیغمبر صلی الله علیه و آله؟

سوالی که این جستار به آن می­پردازد این است که آیا از این ظرفیت استفاده شایانی صورت می­‌گیرد؟

در پاسخ می توان تعامل روحانیان مجالس حسنی و مداحان را به اجمال مورد بررسی قرار داد؛

الف) اکثر هیئت های مذهبی بزرگ و به اصطلاح سرور ندارند،

ب) 4 حالت زیر در هیئت ها دیده می‌ شود:

1. برخی هیئت ها مداح محور هستند مداح هم سخنرانی می کند و هم مداحی، اگر هم سخنرانی دعوت شود زمینه را برای مداح آماده می­‌کند.

2. برخی هیئت ها روحانی محور هستند روحانی هم سخنرانی می کند هم مداحی.

3. برخی هیئت ها سخنران برند دارد و به خاطر روحانی مداح معروف می شود و روحانی به هیئت جهت می­‌دهد.

ظرفیت مجالس منبر و مداحی

1. جنود خدا بودن مداحی که با زبان، بیان، طبع و ذوق خود، حقایق دینی را گسترش می‌­دهد.

2. کلمه کلمه مداحی می­‌تواند مغذی باشد و مستمع را رشد بدهد و اقناع و رشد روحی مخاطب را به دنبال داشته باشد.

3. بیان معارف و اخلاقیات در کنار مدایح و مراثی اهل‌بیت(علیهم‌السّلام) در هر جلسه باعث رشد می شود.

4. زمینه تبلیغ و تبیین حق در مقابل تبلیغات دروغ و مغرضانه و شیطنت‌آمیز قدرتهای ظالم و ستمگراست.

آسیب ها  

دشمن سر بزنگاه از موقعیت غبارآلود به نفع مقاصد خود و در مقابله با جبهه توحید سو استفاده می­‌کند که حساسیت توجه به این مجالس را بیشتر می‌­کند. برخی از آسیبهای مجالس وعظ و مداحی از این قرار است:

1. متن، مضمون و محتوای مداحی که می تواند معرفت مخاطب را ارتقا بخشد و باعث هدایت و افزایش معنویت او شود، محتوای غلط یا سبک باشد.

2. سبک عزاداری بیشتر تخلیه هیجان باشد و یا به عزاداری های مسیحیان شباهت داشته باشد.

3. از شبکه مداحان و ثناگستران خاندان پیامبر در رشد معنویت جامعه استفاده شایانی صورت نگیرد.

4. افراد به گریه بدون افزایش بصیرت قانع باشند؛ درحالیکه هم فضیلت گریه باید از دست نرود هم بصیرت افزایی رخ دهد.

5. نیت ها در مدح و ثناگستری، خدائی نباشد؛ به قصد روشن کردن دلها و جلا دادن ذهنها نباشد. 

6. بدون مطالعه و بی مایه باشد.

7. از صدق واقعه دور باشد.

8. به دلیل حساسیت موقعیت و نوع انتساب، در صورت بروز خطا، تاثیر آن بیشتر می­‌شود.

9. مطالب پر مغز و محتوا باشد اما سبک ارائه درست نباشد (آهنگ های ناناسب باشد)

 راهکار

1. حوزه سرو سامان هیئت ها را طبق مقتضیات زمان بیشتر عهده دار شده، مدل و الگو ارائه دهد. 

2. شبکه مداحان با روحانیت انقلابی و شاعرات آیینی مانوس تر شود.

3. دوره های ارتقایی برای مداحان تعریف شود (مخاطب شناسی، دشمن شناسی، انتقال تجربه، و..)

4. هیئت های خانگی زنانه احیا و تقویت شود.

حسن ختام مطلب را صحبتی از رهبر معظم انقلاب قرار می دهیم که نشان از ظرفیت عظیم منبر و مجلس و مداحی است: یکی‌ از ابزارهای‌ بصیرت‌افزایی‌ و تحکیم معارف انقلاب و اسلام که ما داریم و دیگران در دنیا معمولاً ندارند، همین مدّاحی‌، روضه‌خوانی‌، منبر و مجالس مردمی‌ است؛ این در دنیا معمول نیست.۱۳۹۵/۰۴/۲۴

دکتر مریم اسماعیلی استاد حوزه و دانشگاه