بومی بودن تعزیه برای مخاطب خارجی جذاب است

تعزیه به عنوان هنری نمایشی که ریشه‌ای کاملاً ایرانی دارد سال‌هاست در کشورمان اجرا می‌شود و هنوز هم مخاطبان آن بسیار است. این هنر عاشورایی حتی توانسته مخاطبانی در خارج از مرزها داشته باشد به‌نحوی‌که می‌توان بحث نمایش تعزیه در خارج از مرزها را هم مطرح کرد.

خبرنگار ایکنا پیرامون موضوع تعزیه در چهاردهمین و آخرین گام با میثم خانی؛ تعزیه‌خوان گفت‌وگویی انجام داده که در ذیل آمده است.

ایکنا – تعزیه قدمت طولانی در کشورمان دارد و ظرفیت‌های بالایی برای معرفی به جهان را داراست. قبل از اینکه به بحث صدور تعزیه بپردازیم درباره داشته‌های فنی و معنوی این هنر توضیح دهید.

تعزیه همان‌گونه که گفتید هنری ریشه‌دار در کشورمان است که قدمت آن به سال‌های طولانی برمی‌گردد. این هنر در خود داشته‌های فنی و دینی مثال‌زدنی دارد که می‌تواند تا سال‌ها باقی‌مانده، بدون اینکه بخواهیم اساس آن را تغییر دهیم. اما متأسفانه عده‌ای به اسم نوآوری، امروزه در این هنر بدعت‌هایی می‌آورند که جایی در تعزیه ندارد. برای مثال فرات‌خوانی‌های حضرت علی‌اکبر(ع) را با موسیقی‌هایی اجرا می‌کنند که با اساس تعزیه همخوانی ندارد.

تعزیه هنری مثال‌زدنی در بحث اجرا است. بازی‌هایی که درهم‌تنیده شده، یا اجرایی که در آن مخاطب هم همکاری دارد. استفاده از رنگ و لباس‌ها در تعزیه و همچنین موسیقی اصیل که این هنر بر آن متکی است از داشته‌های این هنر اصیل است که به همت استادان این هنر حفظ‌ شده و به ما منتقل‌ شده است. 

ایکنا – تعزیه قادر است مخاطب را بارها و بارها جذب خود کند و همچنین در اجراهای خارج از کشور با استقبال خوب مردم مواجه می‌شود. درباره این موضوع چه نظری دارید.

وقتی مخاطب غیر ایرانی به‌ویژه غربی با تعزیه رو‌به‌رو می‌شود هنری را می‌بیند که تابه‌حال مشابه آن را در هنرهای کلاسیک خود ندیده است پس به‌شدت برایش جذاب است. این موضوع باعث شده اجرای تعزیه در خارج از مرزها با استقبال بسیار خوب مردم مواجه شود.

نکته دیگر تسلطی است که تعزیه‌خوان در زمان اجرا از خود نشان می‌دهد و روی تماشاگر تأثیر مستقیم می‌گذارد. به ویژه روی افرادی که هرگز تعزیه را تجربه نکرده و شیفته این هنر می‌شوند. در این میان شکل خاص موسیقی هم بر جذابیت تعزیه افزوده است.

ما وقتی می‌توانیم فرهنگ بومی و دینی خود را به دیگر کشورها عرضه کنیم که ابزارمان کاملاً ایرانی باشد. یک تماشاگر غربی مطمئناً، تئاتر را به بهترین شکل در کشور خود دارد بنابراین شاید یک تئاتر ایرانی چندان آنها را جذب نکند اما وقتی آنها با نمایشی روبه‌رو می‌شوند که تمام شاخصه‌هایش ایرانی است آن را می‌پذیرند و با آن ارتباط برقرار می‌کنند.

ایکنا – با توجه به غنایی که برای تعزیه برشمردید آیا این هنر قادر است در قالب یک محصول هنری به دیگر کشورها صادر شود؟

این خواسته کاملاً قابل‌دستیابی است به شرطی که روش عرضه با بالاترین کیفیت صورت گیرد. در این رابطه مثال‌هایی عینی وجود دارد. در عراق از هنر تعزیه وام گرفته می‌شود تا نمایش‌هایی با محوریت قیام امام حسین(ع) اجرا شود. البته اگر دنبال جریان‌سازی هستیم باید تمرکز خود را روی مناطقی استوار کنیم که شیعه‌نشین هستند. موضوع دیگر اینکه وقتی ما تعزیه را در مرزهایی غیر از ایران اجرا می‌کنیم در حقیقت پیام عاشورا را تبلیغ می‌کنیم. این نکته، دستاورد کمی نیست که به‌راحتی از کنار آن بگذریم.

بیشتر بخوانید:

وقتی بحث صدور تعزیه را مطرح می‌کنیم باید روی این نکته هم دقت داشته باشیم، تعزیه کالا نیست که بخواهیم بلافاصله تأثیرات فرهنگی آن را شاهد باشیم. برای اینکه تعزیه بتواند جریان‌سازی خود را در خارج از مرزها داشته باشد اولاً باید سرمایه‌گذاری کافی صورت گیرد و اجراها نیز مداوم باشد. چون با چند اجرا در سال نباید انتظار تأثیرگذاری داشت. تعزیه باید به‌طور مداوم در کشورهای هدف برگزار شود. در چنین شرایطی می‌توان انتظار داشت در یک بازه زمانی مشخص، نتیجه موردنظر حاصل آید.

ایکنا – درباره آسیب‌هایی که تعزیه را تهدید می‌کند نیز توضیح دهید؟

برخی از تحریف‌ها به اسم نوآوری در تعزیه به وجود آمده که از نگاه من اتفاقی مطلوب محسوب نمی‌شود. البته این سخن به معنای عدم ورود به فضاهای جدید نیست اما اگر قرار است تغییر در موسیقی یا نوع اجرا تعزیه به وجود آید حتماً باید بزرگان این هنر روی آن نظارت داشته باشند.

ایکنا – در انتهای این گفت‌وگو اگر توصیه‌ای برای رشد و اعتلا تعزیه دارید، بیان کنید.

تعزیه  با تکیه بر اساتیدی چون محمد رضایی، عباس مرادی و…. ماندگار شده است. باید قدر چنین افرادی را دانست و از نظراتشان برای اشاعه تعزیه بهره برد. همچنین از مدیران و مسئولان درخواست دارم محل مشخص برای اجرای تعزیه در نظر گیرند تا در طول سال شاهد اجراهای تعزیه باشیم. مجالس تعزیه بسیار متنوع است و تنها بخشی از آن به عاشورا مربوط می‌شود درحالی‌که مجالس بسیاری در تعزیه وجود دارد که هنوز مردم آنها را ندیده‌اند و در همه ایام سال می‌شود آنها را که رو به فراموشی می‌روند اجرا و با این کار احیا کرد.

گفت‌وگو از؛ داوود کنشلو

انتهای پیام