سرزمینی که جنگ در آن ادامه دارد + فیلم

در هفته دفاع مقدس به سر می‌بریم؛ ایامی که هر سال برای تک‌تک ایرانیان یادآور ایثار رزمندگان و شهدایی است که با ایثار جانشان برای ما و نسل‌های آینده امنیت و آسایش به ارمغان آوردند.

در این ایام، تمامی مراکز دولتی با فعالیت فرهنگی، خاطره هشت سال جنگ تحمیلی را گرامی می‌دارند و یکی از هنرهایی که موجب می‌شود این خاطرات بازسازی و مانا شوند سینماست که بخشی از اغلب فیلم‌های جنگی آن در محلی به نام شهرک دفاع مقدس ساخته می‌شوند.

خبرنگا ایکنا با همراهی عکاس و تصویربردار راهی شهرک سینما دفاع مقدس شدند تا همگام با صحنه‌های بازسازی شده از دفاع مردان مرد و زنان شیرزن این سرزمین راوی دردهای غیرت مدارانه آن ایام شود.

سالهاست شهرک دفاع مقدس با مدیریت بنیاد فرهنگی روایت، مأمن فیلم‌های دفاع مقدسی شده است؛ شهرکی که در 25 کیلومتری شهر تهران و در اتوبان قم قرار دارد. برای رسیدن به این محل با توجه به بار سبک ترافیک، زمانی 40 دقیقه‌ای طی شد. وقتی به ابتدای شهرک رسیدم دو تانک در طرفین در ورودی قرار داشت با راهنمایی دژبان به سمت ساختمان اداری رفتیم. در آنجا با یکی از مسئولان شهرک که به‌ عنوان راهنما ما را همراهی می‌کرد آشنا شدیم و بازدید چند ساعته خود را از شهرک آغاز کردیم.

خلاف تصور، شدت گرما در ابتدای مهر از میزانش کاسته نشده بود اما فضایی که بر شهرک حاکم بود احساسی را در ما به وجود آورد که با اشتیاق سفر خود را آغاز کردیم. وقتی قرار بود سوار ماشین شویم ناخودآگاه چشمم به آیه «فَاللَّهُ خَیْرٌ حَافِظًا ۖ وَهُوَ أَرْحَمُ الرَّاحِمِینَ» (و در هر حال، خداوند بهترین حافظ و مهربان‌ترین مهربانان است) روی طاق ورودی شهرک افتاد؛ آیه‌ای که لطف و مهربانی خداوند را بازگو می‌کند. وقتی از بخش اداری، شهرک خارج شدیم راهنما، مکان‌هایی را که قرار بود از آن بازدید داشته باشیم برایمان فهرست کرد و طبق نظر جمع تصمیم بر این شد که آغازگر بازدیدمان، لوکیشن سریال حضرت یوسف (ع) باشد. 

وقتی از مرکز اداری و پشتیبانی شهرک وارد جاده لوکیشن‌های سینمایی شدیم دکورهای متعددی در اطرافمان وجود داشت که به هر یک از آنها در طول این گزارش به‌ صورت جداگانه اشاره خواهد شد. در طول مسیر بیش از هر چیزی ادوات جنگی که در مسیرمان وجود داشت به چشم می‌آمد. تانک‌ها و توپ‌های سوخته که پراکنده در جای‌جای شهرک دیده می‌شد. در ادامه مسیر راهنما اطلاعاتی از شهرک در اختیارمان قرار داد. وی بیان کرد که شهرک سینمایی دفاع مقدس در سال ۱۳۷۳ به دلیل ایجاد فضایی برای ساخت فیلم‌هایی با موضوع دفاع مقدس تأسیس و در شهر ری و در فاصله ۲۵ کیلومتری اتوبان تهران قم در زمینی با مساحتی بالغ بر ۵۵۰ هکتار ساخته شده ‌است. لوکیشن‌های مختلف و متعددی همچون؛ دریاچه، پادگان‌های عراقی، کشتزارهای خشک و نیزارها در این مجموعه وجود دارد.

وی ادامه داد: در شهرک‌های سینمایی می‌توان لوکیشن‌های مختلفی از انواع نقاط جغرافیایی و معماری‌ها را ایجاد کرد. این امر امکان ساخت فیلم‌ها و سریال‌های متنوع با پس‌زمینه‌های متفاوت را فراهم می‌سازد. در شهرک‌های سینمایی، تمام عوامل تولید در یک محیط کنترل‌شده و امن حضور دارند. این موضوع باعث افزایش بازدهی و کاهش هزینه‌ها در فرایند تولید می‌شود. لوکیشن‌های شهرک سینمایی قابل‌ تغییر و بازسازی هستند. این امکان تغییر دکور و طراحی فضاها را برای هر پروژه جدید فراهم می‌کند. ساخت مجموعه‌های سینمایی در یک شهرک، هزینه‌های تولید را نسبت به لوکیشن‌های واقعی کاهش می‌دهد. این موضوع به دلیل حذف هزینه‌های سفر، اسکان و پشتیبانی است.

بعد از گذشت 10 دقیقه، لوکیشن‌های یوسف نمایان شد که هنوز هم با ابهت ایستاده و ناخودآگاه هر فردی را به دنیای مصر باستان می‌برد. وقتی وارد شهرک که می‌شویم سکوتی که بر فضا حاکم است حالتی اسرارآمیز را القا می‌کند. مجسمه‌های فراعنه به همراه خدایان مصر باستان در اطرافمان قرار گرفته‌اند. به‌شخصه چندین بار دیگر نیز برای تهیه گزارش به این لوکیشن آمده بودم و حتی به یاد دارم در زمان فیلمبرداری سریال به این لوکیشن سرزده و گفت‌وگوهایی با زنده‌یاد فرج‌الله سلحشور و جمال شورجه داشتم.

بعد از گرفتن چند عکس یادگاری از گروه جداشده تا پرسه‌ای در کوچه‌پس‌کوچه‌های مصر باستان بزنم. همان‌گونه که گفتم سکوت، فضایی اسرارآمیز به لوکیشن بخشیده بود. وقتی از کوچه‌های مصر باستان عبور می‌کردم کبوترانی که در خلوت آن مکان، زیست داشتند به پرواز درمی‌آمدند و فضای زیبایی را رقم می‌زدند. این لحظات برایم یادآور فیلم‌های «جان وو» بود که در آثارش بارها از پرواز کبوتران استفاده کرده است.

به کاخ فرعون وارد شدم. با وجود اینکه برخی از دکورها با گذر زمان تخریب‌ شده بود اما زیبایی آن هنوز پابرجا بود. حیاط قصر فرعون پر از خارهای خودرو بود. قصر فرعون را که پشت سر گذاشتم به معبد کاهنان مصر رسیدم. در این محل یاد نجواهایی افتادم که در سریال «یوسف» کاهنان انجام می‌داند. با گذر از بازار و خیابان‌های مصر به دریاچه‌ای رسیدم که یادآور رود نیل بود. این دریاچه در فیلم‌های دفاع مقدسی عموماً یادآور صحنه‌های مربوط به هور العظیم است اما در سریال «یوسف»، رودخانه نیل را تصویر می‌کند. زیبایی این دریاچه خیره‌کننده است چراکه نیزارهایی که در اطراف آن قرارگرفته میدان دیدی زیبا را خلق می‌کند. بادی که در این مکان می‌وزید به دلیل هم‌جواری با دریاچه احساس خوشایندی را به وجود می‌آورد. همچنین صدای مرغان دریایی که در این دریاچه زندگی می‌کردند خیال هر انسانی را محسور خود می‌کرد.

از جای‌جای لوکیشن‌های سریال یوسف که عبور می‌کردم با خرابی‌های مواجه می‌شدم که با گذر زمان در شهرک به وجود آمده بود. این لوکیشن برای همه یادآور خاطرات، سریال «یوسف پیامبر» است؛ مجموعه‌ای که بارها از تلویزیون پخش‌شده و بی تردید در آینده نیز روی آنتن خواهد رفت. نکته دیگر اینکه لوکیشن «یوسف» تنها یک مکان سینمایی نیست بلکه این ظرفیت را دارد تا تبدیل به موزه شود. 

بعد از بازدید، مجدد به گروه پیوستم. فیلمبردار و عکاس نیز مجذوب زیبایی این مکان شده بودند و هر یک از تصاویری که گرفته بودند، می‌گفتند. راهنمای این سفر که به درخواست خود، نامش در این گزارش آورده نمی‌شود به ما گفت برای بازید از لوکشین کنعان آماده شویم. بعد از نوشیدن کمی آب، سوار ماشین شده و به روستای کنعان رفتیم. کنعان در نزدیکی لوکیشن سریال «یوسف پیامبر» قرار داشت. این محل جدا از سکانس‌هایی که مربوط به سریال یوسف بود در دیگر آثار سینمایی و تلویزیونی نظیر «زیرخاکی» مورد استفاده قرار گرفته است. 

روستای کنعان روی بلندای تپه‌ای بزرگ قرار دارد. خانه‌های سنگی و کاهگلی به ترتیب روی یکدیگر ساخته‌شده‌اند. این محل به دلیل استفاده دیگر آثار سینمایی و تلویزیونی از لوکیشن‌های «یوسف» سالم‌تر مانده، چون بازسازی‌های متعددی روی آن انجام‌ شده است. بازدید از این مکان به‌ اندازه لوکیشن یوسف زمان نبرد. در ادامه عازم دریاچه و نیزار شدیم. این محل در فیلم‌های متعددی مورداستفاده قرار گرفته است. یکی از آخرین آثاری که در این محل جلوی دوربین رفته، فیلم «بهشت تبهکاران» ساخته مسعود جعفری جوزانی است. به‌اتفاق گروه قصد کردیم به اسکله برویم تا تصاویری از آن موقعیت نیز تهیه شود که راهنما اطلاع داد به دلیل فرسودگی اسکله آن محل چندان امن نیست البته از ورود به نیزارهای هم پرهیز داده شدیم چراکه وجود مار خطرآفرین بود. 

هر اندازه سفر ادامه پیدا می‌کرد بر گرمای هوا افزود می‌شد. از نیزارها بیرون آمده و به سمت مسجد «خنین» روانه شدیم. این مکان برای فیلم «قلب رقه» که هم‌ اکنون روی پرده سینماهاست مورد استفاده قرار گرفته بود. در مسیر رسیدن به این مسجد، نخل‌های سوخته در اطراف مسیر قرار داشت که برای صحنه‌های انفجار در فیلم‌های دفاع مقدسی از آن استفاده می‌شود. وقتی به مسجد خنین رسیدیم اولین چیزی که نظرمان را جلب کرد پرچم داعش بود، نقش منحوسی که در ذهن هر آدمی یادآور، کشتار زنان و کودکان است. فیلم سینمایی «قلب رقه» ساخته خیرالله تقیانی‌پور است که در آن شهرام حقیقت‌دوست نقش یک نیروی اطلاعاتی ایران را بازی می‌کند. وی در عملیاتی جان تعداد زیادی از مردم را از دست داعش نجات می‌دهد. فیلمساز در «قلب رقه» با واقع‌گرایی که انجام داده توانسته گوشه‌ای از جنایات داعش را ترسیم کند.

در پرچم داعش، جمله مبارک «لا إله إلّا اللّه» قرار دارد. جمله حق که از زبانی ناحق بیان می‌شود. این موضوع برای من به‌شخصه یادآور خوارج بود که شمشیر روی ولی خدا کشیده و فریاد «لا حکم الا لله» سر داده بودند. داعش نیز همان مسیر را در پیش‌گرفته و با بهره‌گیری ابزاری از آیات خداوند دست به توحش می‌زند درحالی‌که اسلام ناب محمدی که انقلاب اسلامی منادی آن است تنها بیانگر صلح و دوستی است.

 لوکیشن دیگری که در مسیر بازدیدمان قرار داشت تالار «پالمیرا» بود که در فیلم «به وقت شام» از آن استفاده شد. حضور گروهی از کبوتران و پرواز آنها در میان ستون‌های برافراشته شده این لوکیشن، تصویری زیبا در مقابل چشمانمان رقم زد. این مکان که معماری رومی داشت هنوز پابرجاست اما در این مکان نیز، نکته آزاردهنده خارهایی بود که در تمامی قسمت‌های تالار «پالمیرا» دیده می‌شد.

دشت تانک از دیگر لوکیشن‌های شهرک است؛ دشتی که برای اولین بار در فیلم «در چشم باد» استفاده شد و بعدها در فیلم‌های جنگی، بارها و بارها مورداستفاده قرار گرفت. در این دشت که صحنه‌های درگیری تانک با نفرات در آن فیلمبرداری می‌شود، تعداد زیادی تانک، نفربر و ادوات جنگی منهدم شده، قرار دارد. یکی از آخرین فیلم‌هایی که در این مکان جلوی دوربین رفته فیلم سینمایی «شماره 10» است. بعد از بازدید از دشت تانک به دشت بازی رسیدم که در سریال «سنجرخان» از آن استفاده شد. طبق گفته راهنما، بسیاری از صحنه‌های تاخت‌وتاز اسب‌ها در این بخش شهرک فیلمبرداری شد.

بازید از این اماکن به‌اندازه‌ای ما را مشغول خود کرد که گذر زمان را احساس نکردیم. راهنما به ما یادآوری کرد برای صرف ناهار و انجام فریضه نماز به ساختمان مرکزی بازگردیم. وقتی به بخش اداری رسیدیم یکی از ساختمان‌ها به نام «فرج‌الله سلحشور» نام‌گذاری شده بود، هنرمندی که عمرش را صرف ساخت فیلم‌ها و سریال‌های قرآنی کرد. به ساختمانی که برای استراحت گروه در نظر گرفته‌شده بود، رسیدم. مهمان‌نوازی کارمندان شهرک جالب‌توجه بود همچنین پذیرایی که آنها از مهمان خود داشتند. بعد از مدت‌زمانی تقریباً 40 دقیقه‌ای، مجدد به شهرک بازگشتم تا بتوانیم در مدت‌زمانی که در اختیارمان باقی‌مانده، دیگر لوکشین‌ها را بازدید داشته باشیم.

در تمام فیلم‌های دفاع مقدسی یکی از اصلی‌ترین محل‌های فیلمبرداری خاکریز دوطرفه‌ای است که مورد استفاده قرار می‌گیرد. این محل در شهرک بازسازی‌ شده است و ما از آن بازدید کردیم. «موقعیت مهدی»، «مجنون» و… همگی در این محل جلوی دوربین رفته‌اند. وقتی این خاکریز را پشت سر می‌گذاریم به  مرکز فرماندهی می‌رسیم و سپس لوکیشن پادگان آموزشی را می‌بینیم.  یکی دیگر از اماکن اصلی در این بخش از شهرک به لوکیشن فیلم «تک‌تیرانداز» مربوط می‌شود. این محل در محیطی دایره گونه ساخته شده که در اطراف آن ایستگاه صلواتی، سنگرها و ایستگاه‌های صلواتی قرار دارد. همچنین میدان صبحگاه نیز در وسط میدان قرارگرفته است. بخش دیگری از این لوکیشن بالای بلندی تپه‌ای بزرگ قرار داشت. وقتی برای گرفتن تصویر به آنجا رفتیم جدا از زیبایی بصری که وجود داشت یک افسوس بزرگ هم برایمان پیش آمد آن‌هم اینکه شهرک‌های صنعتی که اطراف شهرک سینمایی را گرفته بود عملاً فیلم‌های سینمایی را از گرفتن لانگ‌شات محروم کرده است.

یکی از عظیم‌ترین لوکیش‌هایی که در این شهرک قرار دارد شهر بوشهر قدیم است. این محل در ابتدا با این هدف که سریال «دلیران تنگستان» در فیلمبرداری شود ساخته شد ولی متأسفانه آن کار که قرار بود مسعود جعفری جوزانی کارگردان آن باشد هیچگاه جلوی دوربین نرفت! اما عظمت و بزرگی آن باعث شد تولیدات متعددی در آن تصویربرداری شود. برای نمونه بخش قسطنطنیه در سریال «سلمان» در این محل فیلمبرداری شد. هم‌اکنون نیز سریال «رویای نیمه شب» به تهیه‌کنندگی سعید سعدی در این مکان فیلمبرداری می‌شود البته تلاش کردیم تا بتوانیم گزارشی از پشت‌صحنه این مجموعه داشته باشیم که بنا به برخی ملاحظات ممکن نشد. این مکان به‌گونه‌ای ساخته شده که از جای‌جای آن می‌توان برای تولید کارهای متعدد تاریخی بهره برد همچنین نوع مهندسی این بخش، این امکان را در اختیار سازندگان قرار می‌دهد که تغییراتی در معماری بنا داشته باشند.

در طول سفرمان در شهرک با مزارع ذرت هم مواجه شدیم. طبق گفته راهنما این محل در اختیار پیمانکار بخش خصوصی قرار گرفته است. وجود چنین مزرعه در کنار ادوات جنگی تضادی را به وجود آورده که به‌ نوعی منجر به زیبایی تصویر می‌شود.

بعد از گذر از این مزرعه، عازم آخرین لوکیشنی شدیم. دو سال پیش فیلم سینمایی «سرهنگ ثریا» با بازی ژاله صامتی توانست در جشنواره فیلم فجر بدرخشد. بازدید پایانی به مکان فیلمبرداری این فیلم اختصاص داشت. در این محل ورودی پادگان اشرف و میدان قلم این پادگان بازسازی‌شده، کمی دورتر از لوکیشن «سرهنگ ثریا»، یک ایستگاه ایست و بازرسی ساخته شده که در سریال «در انتهای شب» از آن استفاده شد.

«سرهنگ ثریا» داستانی مادری است که همراه تعداد دیگری از مادران به در پادگان اشرف می‌روند تا فرزندان خود را ببینند اما هیچگاه این اجازه از طرف سر کردهگان منافقان به آنها داده نشد. در این مکان شاهد ساخت دکوری مانا هستیم و مطمئناً این دکور در بسیار از فیلم‌ها می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد. در زمان بازدید از این محل، ‌هم با راهنما داشتم. در این گپ دوستانه، یک نکته را بعد از دیدن دکور پادگان اشرف به‌ طور مشترک داشتیم آن‌هم اینکه منافقان در تاریخ ایران همیشه روسیاه خواهند بود زیرا با دشمنی که به خاکمان حمله کرده همدست شده‌اند.

بعد از بازدید از لوکیشن «سرهنگ ثریا» بازیدمان به پایان رسید و عازم بخش اداری شهرک شدیم اما در مسیر راهمان هلیکوپتری را دیدم که وسط جاده نشسته است. سؤال کردیم، موضوع چیست. اطلاع داده شد، گروهی به کارگردانی علی غفاری مشغول فیلمبرداری فیلمی سینمایی درباره شهید «سعید قهاری» هستند البته بازهم این اجازه صادر نشد تا بتوانیم گزارشی از پشت‌ صحنه این فیلم دفاع مقدسی داشته باشیم. از دیگر امکانی که در این بازید نتوانستم آن را پوشش دهیم انبارهایی بود که در آن وسایل صحنه (اکساسوار)، پارکینگ ماشین و تانک‌های زرهی قرار داشت همچنین لوکیشن‌های زندان که امکان تصویربرداری از آن فراهم نشد.

گزارش بازید از شهرک دفاع مقدس را با پاسخ به پرسشی که ممکن است در ذهن مخاطبان این مطلب ایجاد شود به پایان می‌رسانیم. آیا بازدید از شهرک سینمایی  برای عموم آزاد است؟
برای اینکه بتوانید در این شهرک سینمایی  بازدید کنید باید قبل از ورود با ارگان‌های مربوطه هماهنگی‌های لازم را انجام دهید. ورود به این مجموعه بدون هماهنگی برای مردم میسر نیست. 

در شهرک دفاع مقدس به‌طور کلی بیش از هزار مجموعه ساخته شده است. دروازه قزوین، زندان، تگزاس، روستای کنعان، مصر باستان، کاروانسرای بین راهی، روستای فدان، تالار پالمیرا، بوشهر قدیم، بیمارستان صحرایی، مسجد خین، اصطبل اسب و… از جمله امکان موجود در شهر است. ماجرای نیمروز، رد خون، اخراجی‌‌ها 1 و 2، معراجی‌‌ها، تنگه ابوقریب، مختارنامه،  یوسف پیامبر، پایتخت ۵، کلاه پهلوی، سلمان فارسی، سرزمین کهن و… در این شهرک جلوی دوربین رفته‌اند.

گزارش از داوود کنشلو

تصاویر از طاهره بابایی

گزارش ویدئویی: حامد عبدلی – امین خرمی

انتهای پیام