۱۵:۱۷ – ۲۶ مهر ۱۴۰۳
نشست هم‌اندیشی نویسندگان و شاعران ادبیات کودک در خصوص جشنواره ملی و بین المللی کتاب کودک و نوجوان و جلسه ارائه گزارش ۳۱ سال انتشار کتاب‌های کودک و نوجوان در ایران برای جمعی از نویسندگان و شاعران کودک و نوجوان برگزار شد.
علی رمضانی، مدیرعامل خانه کتاب و ادبیات ایران در این نشست گفت: زمینه‌سازی برای برگزاری دوره دوم جشنواره کتاب کودک و نوجوان از جمله دلایل برگزاری این جلسه است، چرا که قرار است در دوره دوم جشنواره، به وجه بین‌المللی آن بپردازیم و موضوع بعدی حفظ این جمع غنی از فعالان حوزه ادبیات کودک و نوجوان است تا اتفاقات خوبی در کنار برگزاری جشنواره رقم بخورد.
وی افزود: برگزاری دوره نخست جشنواره در میان فعالان حوزه ادبیات کودک و نوجوان از جمله ناشران و هنرمندان به خوبی دیده شد، هرچند جا دارد که این جشنواره به هدف اصلی خود که تاثیرگذاری بر جریان تولید محتوا و مصرف محتوا است، برسد.
شیوه‌های برگزاری جشنواره‌های کتاب کودک و نوجوان در جهان
حامد محقق، معاون شعر و ادبیات داستانی خانه کتاب و ادبیات ایران نیز در ادامه این مراسم گفت: بنای جشنواره ملی و بین المللی کتاب کودک و نوجوان بر این است که به ترتیب یک سال به صورت ملی و یک سال به صورت ملی و بین‌المللی برگزار شود و امید داریم که در سال آینده بتوانیم دوره دوم جشنواره را به خوبی در سطح بین‌المللی برگزار کنیم.
وی با اشاره به شرایط و اهداف جشنواره‌های ادبیات کودک و نوجوان در کشور‌های مختلف جهان، افزود: هرکدام از جوایز اهداف و قوانین ویژه خود را دارند. اصالت و نوآوری، کیفیت ادبیات و زبان، توجه به ارزش‌ها و اصول انسانی، فرهنگی و اخلاقی، تناسب با گروه سنی مخاطب، تصویرگری مناسب، اعتبار ناشر و نویسنده، ارسال در زمان‌بندی اعلام شده و… از جمله موضوعات مورد توجه برای بررسی آثار در جشنواره‌های کتاب کودک و نوجوان در کشور‌های مختلف است.
معاون شعر و ادبیات داستانی خانه کتاب و ادبیات ایران ادامه داد: فرایند کلی جوایز حوزه کودک به این شکل است که به سه شیوه نویسندگان و ناشران می‌توانند آثار خود را به جایزه ارسال کنند. به این شکل که یا ورودی برای معرفی کتاب اخذ نمی‌شود، یا اینکه در مرحله نخست ورودی پرداخت نمی‌کنند، اما اگر به مراحل بعدی رسید باید پرداخت کنند. برخی از جشنواره‌ها مانند جشنواره هانس کریستین اندرسن از برخی مجامع ملی کشور‌ها می‌خواهند تا نماینده‌های برگزیده خود را برای بررسی و داوری معرفی کنند.
محقق عنوان کرد: نکته بعدی در خصوص شیوه انتخاب و غربالگری آثار در جشنواره‌هاست. آنها کمیته‌ای اولیه دارند که معمولا فهرست‌های بلندی را تعیین می‌کنند و از آن فهرست که توسط منتقدان بررسی و داوری می‌شود، فهرست کوتاه‌تری به دست می‌آید و به نامزد‌های جایزه می‌رسند. در شیوه معرفی نامزد‌ها نیز برخی جشنواره‌ها همانند اکثر جشنواره‌های کشور ما مراسم اختتامیه برگزار می‌کنند، اما برخی جشنواره‌ها فقط برگزیدگان را اعلام می‌کنند و برنامه‌ای برای اختتامیه آن برگزار نمی‌کنند. برخی جشنواره‌ها نیز جلساتی ترتیب می‌دهند تا نویسندگان برگزیده سخنرانی‌های خود را ارائه دهند.
وی در ادامه به جایزه هانس کریستین اندرسن اشاره کرد و گفت: جایزه هانس کریستین اندرسن که از نمونه‌های موفق و قدیمی‌ترین جایزه‌های کتاب کودک است از سال ۱۹۵۶ در دانمارک تاسیس شده و روند کلی برگزاری آن، به این شکل است که هر دوسال، یک‌مرتبه فراخوان عمومی می‌دهد. از میان نویسندگان ایرانی در این جایزه فرشید مثقالی برنده جایزه شده و هوشنگ مرادی کرمانی نیز مورد تقدیر قرار گرفته است.
معاون شعر و ادبیات داستانی خانه کتاب و ادبیات ایران عنوان کرد: در این جایزه برای معرفی یک نامزد در شاخه ملی، باید مدارکی شامل شرح زندگی حرفه‌ای نویسنده یا تصویرگر، تحلیل و بررسی آثار برجسته توسط او، نمونه‌هایی از آثار و تاثیرگذاری نویسنده بر فرهنگ جامعه ارائه شود. یعنی گویا بسته کامل فعالیت یک نویسنده را بررسی می‌کنند که به چه میزان تاثیر در جامعه خود داشته و سپس داوری نهایی اتفاق می‌افتد و برگزیده انتخاب می‌شود. این جایزه یک فهرست کوتاه شامل ۵ یا ۶ نویسنده و تصویرگر معرفی می‌کند که به صورت رسمی از IBBY منتشر می‌شود و این فهرست نشان‌دهنده نامزد‌ها و برگزیده است و در رسانه‌های مختلف بازنشر می‌شود. در مراسم پایانی این جایزه نیز سخنرانی نامزد‌ها در حوزه ادبیات کودک انجام می‌شود که این سخنرانی‌ها و حواشی آن مورد توجه بسیار رسانه‌ها قرار می‌گیرد.
وی ادامه داد: برخی موارد مانند کیفیت هنری و ادبی اثر، تاثیرگذاری فرهنگی و اجتماعی نویسنده بر جامعه خود و استمرار بر تولید آثار مختلف و تنوع آثار از جمله مواردی است که برای جایزه کریستین اندرسن مهم است.
معاون شعر و ادبیات داستانی خانه کتاب و ادبیات ایران در بخش دیگری از سخنان خود درباره دیگر جوایز کتاب کودک و نوجوان اشاره کرد: برخی جوایز بین‌المللی تنها کتاب‌های انگلیسی‌زبان را مورد بررسی قرار می‌دهند. برخی جوایز نیز زبان‌های مختلف را بررسی می‌کنند و مثلا سه زبان را معرفی می‌کنند تا آثار با توجه به آن ارسال شوند. این نیز نکته‌ای است که در سیاست‌گذاری کلی جشنواره کتاب کودک و نوجوان باید درباره آن صحبت بیشتری شود.
طراحی یک شبکه ارتباطی بین تولیدکنندگان محتوا در دنیا
محمد حمزه‌زاده، دبیر علمی نخستین جشنواره ملی و بین المللی کتاب کودک و نوجوان نیز در ادامه این جلسه عنوان کرد: شاید مهم‌ترین بُعد برگزاری جوایز، چه به صورت ملی و چه بین‌المللی شناسایی فرصت‌ها، طراحی و ایجاد شبکه ارتباطی بین تولیدکنندگان محتوا در سراسر دنیا و ابراز سلیقه و سیاست برای این است که اگر چه انتخاب‌هایی صورت گیرد مطلوب است و چه نیاز‌هایی در آن حوزه وجود دارد و سعی می‌کند افکار عمومی و جریان تولید محتوا را هدایت کنند.
وی افزود: برگزاری مستقل جشنواره کتاب کودک و نوجوان، جدا شدن آن از جشنواره شعر فجر و جایزه کتاب سال و ایده برگزاری بین‌المللی آن از جایی شروع شد که در منطقه شاهد تاسیس جوایز قابل توجه بین‌المللی هستیم و اهداف آنها نیز قابل حدس است که شاید مهم‌ترین آن کسب مرجعیت و اعتبار در حوزه ادبیات کودک و نوجوان است. این در حالی است که دارایی ادبیات و کتاب کودک و نوجوان ایران بیشتر از آنهاست و باید پنجره‌ای رو به دنیا باز کنیم. بر این اساس برگزاری جشنواره می‌تواند نقش این پنجره را ایفا کند تا آثار خوب کشور ما در دنیا دیده شود. همچنین جشنواره می‌تواند باعث ارتباط ما با فعالان حوزه مربوطه در کشور‌های دیگر شود. در کنار آن باعث خواهد شد تا دروازه‌های ورود محتوای مناسب به داخل کشور باز و راه خروج محتوا از کشور مسدود شود.
شهرام شفیعی، محمود پوروهاب، محمد گودرزی، احمد عربلو، سید سعید هاشمی، مجید ملامحمدی، مریم اسلامی، بابک نیک‌طلب، حبیب یوسف‌زاده، مجید راستی، مصطفی خرامان، سید حبیب نظاری، امیرحسین زنجانبر، علی باباجانی و… از جمله فعالان حوزه ادبیات کودک و نوجوان بودند که در این جلسه حضور داشته و به ارائه نظرات خود پرداختند.
ارائه گزارش ۳۱ سال انتشار کتاب‌های کودک و نوجوان در ایران برای جمعی از نویسندگان و شاعران کودک و نوجوان
در پایان این جلسه هم اندیشی و در جلسه‌ای جداگانه، گزارش ۳۱ سال انتشار کتاب‌های کودک و نوجوان در ایران (وضعیت صنعت نشر ایران در حوزه کتاب‌های کودک و نوجوان در فاصله سال‌های ۱۳۷۲ تا ۱۴۰۲) که در دومین شماره از تکتا (تصویر کتاب ایران) داده‌کاوی و تحلیل شده است توسط سیاوش صلواتیان برای نویسندگان و شاعران کودک و نوجوان ارائه شد.
تکتا (تصویر کتاب ایران) عنوان سلسله گزارش‌هایی است که به منظور انتشار اطلاعات و داده‌های صنعت نشر توسط خانه کتاب و ادبیات ایران منتشر می‌شود. این گزارش‌ها تلاش دارد به جایگزینی برنامه‌ریزی داده‌محور به‌جای برنامه‌ریزی گمانه‌محور در تمامی اجزای زیست‌بوم نشر کتاب کشور کمک کند.
دومین شماره از تکتا، تصویر کتاب ایران با تمرکز بر حوزه کودک و نوجوان، برای اولین بار به جزئیات فراوان تولید کتاب در این حوزه می‌پردازد. در این شماره تلاش بر این بوده که تنها بر شمارگان یا داده‌های کلی مربوط به کتاب بسنده نشود؛ بلکه گزارش‌ها از لایه سطحی به عمق بیشتری حرکت کرده و بررسی همه جانبه‌تری از آمار و ارقام مربوط به کتاب‌های کودک و نوجوان انجام شود.
پیوند لایه‌های عمیق‌تر داده‌های مربوط به کتاب با مسائل پیرامونی صنعت نشر، مانند وضعیت اشتغال، پراکندگی‌های جغرافیایی یا ویژگی‌های جمعیت‌شناختی، مسیر جدیدی را گشود تا بر مبنای آن بتوان برای خلق تحلیل‌هایی جدی‌تر و عمیق‌تر از وضعیت نشر کتاب کودک و نوجوان تلاش کرد.
دومین شماره از «تکتا» در سه بخش به مخاطبان ارائه شده است: دنیای کتاب‌ها، کتاب‌پیشگان (پدیدآورندگان در میدان کتاب کودک و نوجوان) و کتاب‌آفرینان (ناشران در میدان کتاب کودک و نوجوان).
لازم به ذکر است؛ برای تهیه این گزارش، بیش از یک میلیون رکورد اطلاعات از بانک‌های اطلاعاتی مختلف خانه کتاب و ادبیات ایران تحلیل شده است.
source