به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، تاریخ ما چه در گذشته و چه در معاصر قهرمانان کمنظیری دارد که بایستی از طریق نگارش کتابهای تأثیرگذار و به خصوص ساخت فیلم و سریال، نسلها با آنها آشنا شوند. نه اینکه کمپانیهای فیلمسازی اروپایی و آمریکایی با معرفی قهرمانان پوشالی، ذهنِ خاصه نسل جدید را درگیر کنند
بارها رهبر انقلاب توصیههایی درباره ساخت فیلم و سریال پیرامونِ دفاعمقدس، معرفی قهرمانان ملی، میهنی و اساطیری داشتهاند. اخیراً در دیدار اعضای ستاد برگزاری کنگره ملی شهدای اصفهان به نوعی دیگر این انتظار و خواسته را مطرح کردند.
رهبر انقلاب فرمودند: آنچه من سفارش میکنم، در درجهی اوّل این است که این کارهایی را که شما [اعضای کنگره] در این بزرگداشتها انجام میدهید، جوری انجام بدهید که اثربخش باشد. صِرف ساختن کتاب کافی نیست، صِرف ساختن فیلم کافی نیست…
بروید سراغ بهترین کارگردان، بهترین سناریونویس، فیلمنامهنویس، بهترین پشتیبان و تهیهکننده؛ بروید سراغ اینها… این خوب است.
تا بتوانید شهید همّت را معرّفی کنید، شهید زاهدی را معرّفی کنید، شهید کاظمی را معرّفی کنید، شهید خرّازی و ردّانیپور را معرّفی کنید و دیگران و دیگران… دنبال اثربخشی باشید.
همانطور که در ایام 30 آبان آن روزی که سردار دلها شهید حاج قاسم سلیمانی در نامهای به رهبر معظم انقلاب خبر از پایان سیطره داعش داد؛ این دغدغه در فضای رسانهای مطرح شد که چرا درباره قهرمانانمان کارهای نمایشی درست و تأثیرگذاری انجام نمیشود.
یکی از آنها ابعاد شخصیتی حاج قاسم سلیمانی است که هرکدام از بخشهای زندگی او میتواند سرمنزل یک سریال یا فیلمی باشد. اما هنوز آن اتفاق ارزشمند و تأثیرگذار درباره این شخصیت و بسیاری دیگر انجام نشده است.
با یاسر فریادرس قائممقام شبکه مستند، مستندساز شناخته شده، رئیس مرکز صبا و کارگردان سریال «ترور» که درباره حاج قاسم سلیمانی بود درباره ضرورت روایت قهرمانان در فضای آثار نمایشی خصوصاً صدا و سیما صحبت کردهایم که مشروح آن در ادامه آمده است:
مستندسازی از زنان قهرمان ملی مغفول مانده است
یاسر فریادرس قائممقام شبکه مستند درباره معرفی قهرمانان گفت: آثاری که در این سالها با محوریت قهرمانان ملی ساخته شدهاند، انصافاً تولیداتی درجه یک، باکیفیت و قابلدفاع هستند. بسیاری از این مستندها از رسانه ملی نیز پخش شده است؛ اما همه این آثار بهدرستی به دست مخاطب نرسیده و مخاطب به آن میزان که انتظار میرود، با این تولیدات آشنا نشده است. بسیاری از موضوعات جذاب از مقاطع تاریخی و شخصیتهای برجسته همچنان در تولید مستند مغفول مانده است و اگر آسیب کمّیمحور بودن برطرف شود، مستندهای قهرمانمحور قابلدفاع و درجهیکی تولید میشود که روی مخاطب هم اثر مثبت به جا میگذارند.
وی افزود: واقعنگری در فرآیند روایت زندگی یک قهرمان در مستند، اهمیت بسیاری دارد. ملکوتی کردن فضا و غیرقابلدسترسی شخصیتهای قهرمان در آثار نمایشی، اجازه نمیدهد شمایل باورپذیری از قهرمان در ذهن مخاطب نقش ببندد. در این سالها آثاری که شهدای محور مقاومت و قهرمانان ملی را به واقعیترین شکل نشان داده، بیشتر موردپسند مخاطب واقع شده است. من معتقدم تولید اثرهای نمایشی درباره قهرمانان ملی باید به انسانهای متخصص، سپرده شود.
فریادرس خاطرنشان کرد: اگر از شهید سلیمانی بهعنوان «مکتب» یاد میشود، باید در رسانه ملی و شبکه مستند نیز نگاه مکتبی و صادقانهای به این شهید و جبهه مقاومت، جریان داشته باشد. توجه به یک بعد از زندگی قهرمانان ملی و روایتهای تکبعدی، وجه مکتب بودن سبک زندگی این قهرمانان را کمرنگ میکند. معرفی الگوی مؤثر و باورپذیر در یک فیلم و مستند، در سایر جنبههای زندگی مخاطبان تأثیر مکتبی دارد و رسالت شبکه مستند و رسانه ملی نیز که فرهنگسازی است، ازاینطریق به سرانجام میرسد.
قائممقام شبکه مستند افزود: مستندسازی در خصوص قهرمانان ملی و جبهه مقاومت، همچنین، شهدای حوادث اخیر، عملیاتهای وعده صادق و… نیاز به زمان دارد و باید روایتی جاافتاده و توأم با صبر و پختگی را پیدا کرد تا مخاطب را به تأمل وادارد. در جنگ اخیر غزه و لبنان ازایندست قهرمانان کم نیست و باید درباره تکتک شهدا متناسب با شأنشان آثار باکیفیت تولید کرد. ما با همین رویکرد، تولید تعدادی طرح را شروع کردهایم و امیدواریم در آینده شاهد آثار باکیفیتی باشیم.
او با اشاره به مغفول ماندن حوزه زنان قهرمان، تصریح کرد: از سوی دیگر به کلی در فضای فرهنگی کشور جای به تصویر کشیدن زنان قهرمان خالی است. با وجود تمام تلاشهای انجامشده، هنوز جای کار بسیار است. البته دلایل متعددی برای مغفول ماندن حوزه زنان قهرمان وجود دارد که بحث مفصلی است. لازم است تمام مراکز تولید مستند، حتی فراتر از رسانه ملی، یکی از مأموریتهای اصلی و اساسیشان را به تولید آثاری با محوریت زنان قهرمان ملی اختصاص دهند.
در روایت قهرمانیها، چشممان به آینده باشد
محسن اسلامزاده مستندساز شناخته شده، خاطرنشان کرد: شهید سلیمانی یک ابرقهرمان و شخصیت ممتاز است که چند سال از شهادت ایشان گذشته و حالا باید ابعاد بیشتری از زندگی پررمزوراز این مرد بزرگ موردتوجه واقع و رمزگشایی شود. اگر امروز رهبر معظم انقلاب اسلامی جبهه مسلمانان را از افغانستان تا یمن و فلسطین اشغالی و لبنان میدانند، ما نیز باید بدانیم متولی اصلی این جبهه حاج قاسم سلیمانی بوده است که بیش از دو دهه مسئولیت تشکیل و سازماندهی جبهه مقاومت را برعهده داشتند و بهنوعی، پایهگذار بسیاری از موفقیتهای کنونی و حتی پیروزیهای آینده مقاومت به شمار میرود.
وی افزود: دیدگاه و تأثیرات سردار سلیمانی، نیاز به واکاوی و یافتن روایتهای صادق متعدد از بین خردهروایتها و تحلیلهای عمیقتر دارد. همچنین روابط شهید سلیمانی با شخصیتهای جبهه مقاومت، موضوعات بسیار جذابی برای مستندسازی و فیلمسازی است. تمام تحولات و حمایتهای جهانی از فلسطین، موضوعات بسیار جذابی برای ساخت مستندهای ارزشمند و متفاوت است که هرکدام میتوانند روایت خاصی از مسائل جهان اسلام و قهرمانی که مقابل صهیونیست ایستادند عرضه کنند.
اسلامزاده خاطرنشان کرد: جنگ با تکفیریها هم در مسیر مبارزات محور مقاومت قرار دارد؛ چراکه در فضای ناآرام کنونی، آنها نیز دندان تیز کردهاند تا به جبهه مقاومت آسیب بزنند. میتوان از تمام این اتفاقات مستندهایی ساخت که هرکدام به تبیین عملکرد قهرمانان ملی و پیروان راه حاج قاسم سلیمانی اختصاص یابند. همچنین میتوان سیاستهای شنیدهنشده شهید سلیمانی در قبال افغانستان و سایر کشورها را نیز در انواع تولیدات سینمایی و مستند موردتوجه قرار داد. بهنظرم، نباید حاج قاسم سلیمانی از سرفصل مستندسازی نهادهای رسمی و غیر رسمی حذف شود، بلکه حداقل تا یک دهه دیگر باید موضوعاتی با محوریت این شخصیت بزرگ شناسایی شود و در دستورکار مستندسازی قرار بگیرد.
وی افزود: بهنظرم، صداوسیما در وقایع اخیر و روایت قهرمانیها، حوادث جبهه مقاومت و شکست دشمنان توانسته نمره قابلقبولی کسب کند؛ چراکه بهواسطه دو گونه مستند، به روایت جنگ پرداخت: نخست، مستندهایی که خیلی زود آماده میشوند و فضای کشور را تحتتأثیر قرار میدهند. دوم، سرمایهگذاری درزمینه فیلمهایی که اکنون درحال ساختاند و تولید آنها چندماه طول میکشد و دیدگاه ژرفی دارند و با قصههای پیچیدهتری دست به روایت میزنند. این آثار ظرفیت بالایی دارند و شاید تا سالها بهعنوان آثاری مخاطبپسند از تلویزیون پخش شوند. حضور در صحنه یکی از الزامات روایت جنگ است. در چنین فضایی باید گروههای مختلف به میدان بیایند و به آنها فرصت داده شود تا نگاهی تحلیلی، فراتر از چشمانداز خبری و رسانهای زودگذر و محتوای شبکههای اجتماعی داشته باشند و بهشکل تبیینی، به شکستها و پیروزیها توجه کنند و از دریچههایی تازه به روایت وقایع متمرکز شوند و با مخاطب ارتباط مؤثر و دقیقی برقرار کنند.
اسلامزاده به کمکاریها و کوتاهیها در این عرصه اشاره کرد و گفت: ما کوتاهی رسانهای بسیاری داشتهایم و هنوز تعداد زیادی از شهدای شاخص کشور بهعنوان قهرمانانی ملی، در هیچ فیلم سینمایی یا حتی مستندی موردتوجه قرار نگرفتهاند. والدین شهدا که آنها هم قهرمانان کشورند، روایتهای ارزشمندی داشتهاند که بهدلیل غفلت ما، بسیاری از آنها به رحمت خدا رفتهاند، بیآنکه روایتی از این قهرمانان ملی شنیده و ثبت شده باشد. اگر از سالهای قبل با هدف شناساندن قهرمانان و اسوههای ملی و مذهبی خودمان اقدام میکردیم، بسیاری از مسائل امروزی هم تحتتأثیر قرار میگرفت.
وی خاطرنشان کرد: شهدای برجستهای با دستاوردهای بزرگ هنوز هم برای ما قهرمان و الگو هستند، برای نمونه شهید حمید قلنبر که از استان تهران به سیستان و بلوچستان رفته بود و بعدها بهدست منافقین به شهادت رسید، هنوز برای بسیاری ناشناخته است و هیچ مستند یا فیلم سینمایی درخصوص این انسان وارسته و تأثیراتش نداریم. او همه تلاشش را کرد تا مردم را با انقلاب اسلامی همراه کند. همچنین شهدای بلوچ در جبهه مقاومت، چه داخل مرزهای کشور و چه خارج از مرزها، فداکاری بسیاری کردهاند؛ درحالیکه ما از منظر تولید محتوای رسانهای و فرهنگی درباره آنها کاری نکردهایم.
این مستندساز شناخته شده، تأکید کرد: شهدای شاخص سایر استانها نیز چنین وضعی دارند و به نظر میرسد باید با قصهگویی تازهتر و جذاب برای مخاطبان، بهویژه نوجوانان، سراغ قهرمانان کشور برویم. در این تولیدات نباید نگاه مبتنیبر خاطرهبازی صرف حاکم باشد، بلکه باید چشممان به آینده باشد و همانطور که رهبر معظم انقلاب اسلامی فرمودند گنجهای دوران دفاعمقدس را استخراج کنیم.
توجه به قهرمانان بومی و میهنی؛ اولویت اول مرکز صبا
محمدرحیم لیوانی رئیس مرکز صبا به عملکرد این مرکز انیمیشنسازی اشاره کرد و گفت: قهرمانان بسیاری در تولیدات پویانمایی طی این سالها معرفی شدهاند که برخی از آنها عبارتاند از: شهید ابراهیم هادی، پوریای ولی در برنامه پرمخاطب پهلوانان، شهیدان محمد منتظرالقائم، محمد جهانآرا، عبدالحسین برونسی، حسین همدانی، محسن حججی، مسعود علیمحمدی، حسن طهرانیمقدم، مجید شهریاری، مصطفی احمدیروشن و سردار حاج قاسم سلیمانی. در مرکز پویانمایی آثار دیگری در خصوص شهیدان دریاقلی سورانی، رسول مصطفایی، مجید جباری، غلامرضا رهبر، علیاکبر طحانی، نادر مهدوی، محسن خزائی و محمدرضا عسکری و شهید حسن صوفی نیز ساخته و پرداخته شده است.
وی افزود: پویانمایی «مادر کونیکو» در مورد خانم بابایی (کونیکو یامامورا) از مادران شهید غیرایرانی که عملاً از قهرمانان ملی محسوب میشود همچنین پویانمایی «امامقلیخان» رهبر مردمی که توانست جزیره هرمز را از اشغال پرتغالیها آزاد سازد، در «نبرد هرمز» بهنیکی نشان داده شدهاند. لازم است به قهرمانان فرهنگی ایران اسلامی همچون شعرا، نویسندگان و… نیز در برنامهها، بهویژه پویانمایی «موزه» برای مخاطب کودک توجه شود. قهرمانان نماد و الگوییاند که بازنمایی آنان در قالب پویانمایی از راههای بسیار اثرگذار در فرایند رشد، تربیت و شکلدهی شخصیتی در نسل آینده، محسوب میشود.
رئیس مرکز صبا تأکید کرد: اگر قهرمان در یک اثر پویانمایی بهطور نمایشی و جذاب مطرح و برای مخاطب باابهت و قدرتمند نمایانده شود، میتواند بر روی افکار و انگارههای ذهنی کودک تأثیر بگذارد و او را همچون الگویی در ذهنش منقوش بسازد و تا سالهای دور نیز آثارش باقی بماند. آشنایی با مجاهدتها و رشادتها و ازخودگذشتگیهای قهرمانان ملی، همچون شهید سرافراز حاج قاسم سلیمانی، به نسلهای آینده میآموزد که چگونه بیندیشند و چگونه برای اعتلای میهن و ملت خویش از جان و مالشان بگذرند و برای حفظ ارزشهای ملی، میهنی و اسلام جانفشانی کنند.
او در پاسخ به این سؤال که برای ساخت این انیمیشنها از چه تکنیکهایی بهرهبرداری میکنید، خاطرنشان کرد: در تولیدات ما از تمام تکنیکها همچون کات اوت، دوبعدی، سهبعدی و استاپ موشن استفاده میشود، اما باتوجهبه اهمیت تکنیک استاپموشن و ضرورت حفظ این تکنیک، مرکز صبا تمام تلاش خودش را به کار گرفته تا بتواند این تکنیک را در بالاترین سطح کیفی خودش حفظ کند. اکنون سه برنامه «موزه»، «ساعت پویا» و «سرزمین مشاغل» با تکنیک استاپموشن در دست تولید است. همچنین، باتوجهبه نوع کار در تکنیک دوبعدی، باوجود کمرنگ شدن آن در دنیا، مرکز صبا همچنان برای تولید «پهلوانان» از این تکنیک استفاده میکند که البته میزان مخاطب این برنامه خود گواهی بر کیفیت این پویانمایی است. برخی آثار نیز با تلفیقی از چند تکنیک تولید میشوند.
لیوانی در ادامه اضافه کرد: بسیاری از پویانماییهای قهرمانمحور ما، متعلق به مناطق بومی و محلیاند، مانند پوریای ولی، امامقلیخان و برخی از شهدای انقلاب و دفاعمقدس، مانند شهید صوفی از شهدای همدان و شهید عسکری که از استان گلستاناند. در ساخت مجموعههای پویانمایی نیز شخصیتهایی از مناطق مختلف کشور حضور دارند، برای مثال داستان مجموعه جدید «کشتیگیران» در شمال کشور و نیز مجموعه «راز شهر سوخته» در استان سیستان و بلوچستان میگذرد. در دوره اخیر، مبتنی بر سند تحول، رویکرد جدید رسانه ملی توجه ویژه به استعدادهای جوانان در استانهاست و با این نگاه، آثار بسیار خوبی تولید شده است.
او خاطرنشان کرد: وجود الگو و قهرمان برای هر فردی، خصوصاً در کودکی میتواند نقش بسیار مهم و اثرگذاری در روحیه و اندیشه و آرمانهایش داشته باشد که میتواند زمینهساز بروز شخصیت، افکار و رویکردهای تربیتی افراد باشد. برای نمونه، شخصیتها و قهرمانهایی که هر یک از ما از کودکی به یاد داریم، در روند شکلگیری شخصیت ما بسیار نقشآفرین بودهاند. قهرمانها و شخصیتهایی که با عملکردهای فوقالعادهشان در کمک به دیگران و مبارزه با شر و نیروهای اهریمنی همواره ازخودگذشتگی میکردند، باعث ایجاد انگیزه در مخاطب میشوند. اگر این شخصیتها از افراد بومی، ملی، میهنی و با فرهنگ، منش و الگوهای بومی خودمان باشند، صدالبته میتوانند اثرگذارتر و هدفمندتر مخاطب را بهسمت مسیر مناسب هدایت کنند.
رئیس مرکز صبا اشاره کرد: در آثار غربی یا دور از فرهنگ ما، شخصیتها و قهرمانان بسیاری شکلگرفته و تولید شدهاند که بهدلیل تبلیغات وسیعی که رسانههای غربی دارند، در سراسر جهان گسترده و اهداف خودشان را بر بستر فرهنگی و اذهان مخاطبانشان جانمایی کردهاند. درنتیجه، یکی از برنامههای مهم فرهنگی ما باید این باشد که الگوها و قهرمانهای ملی و مذهبی خودمان را با اهداف خودمان طراحی کنیم و گسترش دهیم و کودکانمان را با آرمانها و منویات مناسب فرهنگی و دینی خودمان شکل دهیم.
لیوانی در خصوص اینکه انیمیشنها یا همان پویانماییها چه وظایفی را میتوانند برای الگوسازی و معرفی قهرمانان ملی و میهنی ایفا کنند، گفت: وظیفه پویانمایی، خصوصاً در رسانه باید الگوسازی مناسب برای نسل آینده باشد؛ الگوهایی که درراستای اهداف معنوی، فرهنگی و محتوایی ما باشند تا بتوانند ارزشهای ملی و دینی ما را حفظ کنند و آنها را به نسلهای بعد انتقال دهند. همسو با اهداف بلند مرکز پویانمایی صبا، این مرکز برای گسترش فرهنگ مقاومت، پویش «طراحی شخصیتهای قهرمانِ محورِ مقاومت» را به اجرا درآورده است که امیدواریم آثار خوبی را از هنرمندان کشور دریافت کنیم و زمینههای تولیدات جدید از این تولیدات فراهم شود.
والدین نخستین قهرمانان جهان نوجوانان
خیرالله تقیانیپور، نویسنده و کارگردان که تنها اثر درباره حاج قاسم سلیمانی را ساخته و از آن به عنوان «ترور» یاد میشود در خصوص الزامات معرفی قهرمانان تأکید کرد: قهرمانان ملی تأثیری بر مردم کشور به جا میگذارند که تا سالها، هرگاه نامی از قهرمان خود میشنوند، همچنان به نیکی از او یاد میکنند. مثلا مرحوم غلامرضا تختی زمانی که زلزله بوئینزهرا رخ داد به کمک مردم شتافت، سردار شهید؛ حاجقاسم سلیمانی در سیل خوزستان با غیرت به آب زد و هنوز هم مردم خوزستان حاجقاسم را با خدماتی که در آن حادثه سیل به مردم عرضه کرده بود، یاد میکنند. شاید شهیدسلیمانی نیز میتوانست بیتفاوت باشد و بگوید من نظامی هستم و وظیفه دیگری برعهده دارم، اما خلأیی احساس کرد و وارد میدان شد. سردار نهتنها خودش کمک به مردم کشورش را اولویت دانست، بلکه هرکسی که فکر میکرد میتواند به مردم کمکی کند را بهکار گرفت. قهرمان ملی چنین ویژگیهایی دارد که باعث ماندگاری او میشود.
وی با اشاره به کمکاریها و غفلتها در حوزه معرفی قهرمانان که میتواند به نسل نوجوانان آسیب وارد کند، افزود: با اینکه کشور ایران قهرمانان بسیاری دارد، با نگاه بدبینانه میتوان گفت کار زیادی روی قهرمانان ملی در تلویزیون و حتی سینما انجام نشده است، اما این منصفانه نیست و ما اقدامات خوبی هم داشتهایم، اما باید بیشتر کار کرد. اگر زندگی شهدا و شاخصههای آنها به تصویر کشیده شود، میتواند از قهرمانان ساختگی غرب هم جلوتر بزند، اما متأسفانه ما از پرداخت به این قهرمانان ملی آنگونه که شایسته است، غفلت کردهایم. در چنین غفلتی بیش از همه، نوجوانان آسیب میبینند که در مواجهه با غرب و اسطورههای ساختگی آنها، خوراک فرهنگی کافی و غنی از سوی ما به آنها داده نمیشود. میتوان گفت مدتهاست بهکلی از نوجوانان غافلیم.
تقیانیپور تأکید کرد: در دوران کودکی ما، هم سریال و سینمای نوجوان شرایط بهتری داشت، هم تولید محتوای تفکیک شده برای این گروه سنی بیشتر مدنظر بود. نوجوان ازطریق شناخت قهرمان ملی خود، اهداف آنها و دستاوردهایشان پاسخ پرسشهایش را پیدا میکند و این قهرمانان باید در قالب مجموعههای تلویزیونی قابل دسترس برای اقشار مختلف به نوجوانان معرفی شوند.
وی خاطرنشان کرد: نیازهای نوجوان بهصورت تخصصی در رسانه ملی کمتر دیده شده و آنها یا مجبورند تماشاگر آثار کودک شوند و یا با قهرمانانی که در قصههای بزرگسالان معرفی میشوند خودشان را سرگرم کنند؛ در حالی که اتفاقاً بیشترین مخاطبی که سریالهای قهرمانمحور باید موردنظر باشند نوجواناناند. اکنون در کدام سریال تلویزیونی بحرانهای نوجوانی را به کمک جذابیتهای قهرمانان ملی برای این گروه سنی موردتوجه قرار دادهایم؟ در مقابل کوتاهی ما، غرب با طراحی قهرمانان ساختگی و ضدفرهنگی و در تعارض با ارزشها و هویت ملی و مذهبی ما هدفمند برای نوجوانان کار تولید میکنند.
این کارگردان شناخته شده افزود: قهرمانان ملی باید بهصورتی در مجموعههای نمایشی طراحی شوند تا نوجوانانی که زاویه دید متفاوتی دارند و جزو قشر خاکستری محسوب میشوند با این قهرمانان ملی آشنا شوند. شاخصههای قهرمانان میتواند نوجوان را به کمال برساند و برای این کار بهتر است ابتدا قهرمانان قابل لمستر برای نوجوان یعنی پدر و مادر را برای نوجوان برجسته کنیم تا باور او به جایگاه خانواده روی دیگر باورهایش تأثیر بگذارد.
وی در خاتمه خاطرنشان کرد: اگر توانستیم با تولید اثری قهرمانمحور کاری کنیم که نوجوان از خانواده خود فاصله نگیرد، الگوگیری از قهرمانان حقیقی برای او یک عادت میشود و به جای تقلید از اسطورههای پوشالی از کسانی دنبالهروی میکند که سرنوشت خود را به نیکی رقم میزند و هنجارها را بهتر میشناسد و هنجارشکنی نمیکند و هویت خود را نمیبازد.
انتهای پیام/
source