شهید صدر به مثابه یک نظریه پرداز تراز / چگونه می‌توان در نظریه پردازی از شهید صدر به مثابه یک الگو درس گرفت

حجت الاسلام یحیی جهانگیری دبیر جایزه جهانی شهید صدر به مناسبت سالروز قمری (۲۲ جمادی‌الاول 1400) شهادت سید محمد باقر صدر در گفتگو با خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، با تاکید بر الگو گرفتن طلاب و فضلای حوزه‌های علمیه از شخصیت علمی و معنوی شهید صدر، اظهار داشت: دلیل اینکه ما شخصیت شهید صدر را الهام بخش و الگو می‌دانیم، این است که شهید بزرگوار ویژگی‌هایی دارد که امروز حوزه هر چقدر درباره این ویژگی‌ها بیشتر مطالعه کند، این الهام بخش و الگویی شهید در طلاب هم نمود خواهد داشت.

رئیس نمایندگی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی قم افزود: یکی از ویژگی‌های شهید صدر جسارت در نظریه پردازی بود، ایشان در دوران طلبگی و در جلسه درس استادشان حضرت آیت الله خویی، نقد می‌کردند و جسارت در‌ نظریه پردازی داشتند.

وی گفت: یکی از آسیب‌های امروز ما این است که جسارت نظریه پردازی و نقد را گرفتیم و نقد علمی را بی‌احترامی تلقی کرده ایم، در حالی که نقد علمی، احترام به علم است. نقد علمی سبب می‌شود تا اندیشه‌ها پویاتر شود. صد سال دوران فترت بعد از شیخ طوسی، فاجعه‌ای است که نباید فراموش شود، و طوری نباشد که نقد علمی را محدود کنیم که سبب انسداد علم می‌شود.

حجت الاسلام جهانگیری بیان داشت: وقتی شخصیت شهید صدر را بررسی می‌کنیم، می‌بینیم ایشان با آن سن کم، اما جسارت در نقد دارد، کتاب می‌نویسد و نظریه‌پردازی می‌کند. اما امروزه بعضا ما برخی امور را به سن و سال محدود کرده‌ایم در حالی که باید اجازه بدهیم فضلای جوان حوزه نظریه پردازی کنند.

وی افزود: شهید صدر وقتی کتاب الأسس المنطقیة للاستقراء را می‌نویسد، کتاب را خدمت آیت الله خویی می‌برند و نشان میدهند، ایشان می‌فرمایند؛ این اولین کتابی که دارم تورق می‌کنم اما چیزی برایم قابل ادراک نیست! البته این تواضع آیت الله خویی را نشان می‌دهد که اینطور به شاگردانش توجه داشت اما این نشان می‌دهد که شهید صدر در بیان مواضع علمی خود جسارت داشت و فراتر از زمان حرف‌هایش را می‌زد. پس اولین ویژگی شهید صدر، جسارت در نظریه پردازی بود.

دبیر جایزه جهانی شهید صدر در ادامه به تبیین دومین ویژگی شهید صدر پرداخت و اظهار داشت: دومین ویژگی ایشان جسارت انجام این امور در دوران جوانی است، ایشان منتظر نماندند که سن‌شان کمی بالا برود و سپس به این حوزه ورود کنند بلکه از همان دوران جوانی این کار را شروع کردند.

وی گفت: شهید صدر این جسارت و شهامت را در حوزه آن موقع نجف نشان دادند، در حالی که ما خیلی از شهید صدر عقب هستیم و نتوانستیم همچون ایشان اقدام کنیم و باید به این سمت‌ حرکت کنیم.

دبیر جایزه جهانی شهید صدر ادامه داد: سومین ویژگی شهید صدر غنای فی‌الذات‌ است. شهید صدر مستاجر بود و تا آخر عمرش هم اینگونه بود ولی نیازهای معیشت او را وادار نکرد که از نظریه پردازی عقب بماند. یکی از مشکلات ما این است که گاه تا حدی مسئله معیشت برای‌مان مهم می‌شود که اساسا نظریه پردازی تحت‌ الشعاع قرار می‌گیرد، در حالی که اولین روحیه در نظریه پردازی این است که غنای ذاتی اتفاق بیوفتد‌ و شهید صدر اینگونه است.

 وی گفت: چهارمین ویژگی شهید صدر که او را نظریه پرداز جدی در تاریخ اندیشه اسلامی کرده است، این است که او بر خود اتکا دارد. او اندیشه‌های دیگران را می‌بیند اما اتکا بر خود دارد و دوست دارد از معارف اسلامی این اندیشه زلال بجوشد، و لذا در آثارشان تاکید بر “نا” دارند و در آثار تالیفی‌شان همچون اقتصادنا‌ و فلسفتنا، به این موضوع تاکید دارد. او اندیشه غرب را می‌شناسد اما شیفته آن نمی‌شود. اینکه او اندیشه‌های‌ دیگران را می‌شناسد، غور‌ می‌شود اما غرق نمی‌شود‌ این ویژگی مهم شهید صدر است.

رئیس نمایندگی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی قم با بیان اینکه آشنایی کامل شهید صدر با انديشه‌های غرب و اندیشه‌های ناظر بر جهان، پنجمین ویژگی ایشان بود، بیان داشت: او اینگونه نبود که بگوید من سرم را می‌اندازم پایین و حرف خودم را می‌زنم و از دنیا بی‌خبرم یا با دنیا کاری ندارم، بلکه او در عصر پوزیتیویسم، استقرا را می‌نويسد و به دنیا ثابت می‌کند آنجا نگاه ما چیست، آنجا منطق استقرایی ما چه حرفی دارد. او نشان میدهد‌، یک نظریه پرداز در عین حال که رویش‌ها را از نا و از خودش می‌داند، ولی خودش را از روش‌ها و منش‌های دیگران بی بهره نمی داند.

حجت الاسلام جهانگیری افزود: ششمین ویژگی شهید صدر این بود که او ‌بیشتر فکر می‌کرد تا اینکه بخواند، شهید صدر در کتابخانه‌اش تعداد محدودی کتاب داشت ولی بسیار فکر می‌کرد. یکی از مشکلات امروز ما در پژوهش این است که ما پژوهشگران را به دیگران ارجاع می‌دهیم و آنها را وادار‌ به مراقبه و تفکر نمی‌کنیم‌، ما روش پژوهش را می‌گوییم اما روش چگونه فکر کردن و تفکر کردن را یاد نمی‌دهیم و این نکته مهمی است که باید در عرصه پژوهش اتفاق بیوفتد.

دبیر جایزه جهانی شهید صدر ادامه داد: هفتمین ویژگی شهید صدر، این است که او از هر بحث دینی، روایتی دارد، که این روایت برای دیگران نیز قابل فهم است. موضوع فدک یکی از چالش‌های جهان اسلام است و ایشان درباره فدک کتابی‌ نوشته‌ است، اما مطالب کتاب طوری است که اهل سنت نیز آن را مطالعه می‌کنند‌. نحوه تبیین و تقریر از موضوع فدک بسیار مهم است، اینکه یک روحانی برجسته‌ شیعه، روایتی را تبیین می‌کند که مخالفین هم تمایل دارند این کتاب را مطالعه کنند.

رئیس نمایندگی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی قم در پایان خاطرنشان کرد: با در نظر گرفتن این ویژگی‌های شهید صدر بود که ما تصمیم گرفتیم، اسم رویداد نظريات و اندیشه‌های علوم انسانی اسلامی شایسته ارائه جهانی را بنام جایزه جهانی شهید صدر نامگذاری کنیم. باید بتوانیم بر صدر‌ دانش علوم انسانی اسلامی بنشینیم و شهید صدر اینگونه است. تقریر خوبی دارد و به همین جهت است که نظریاتش‌ مورد رجوع اندیشمندان جهان قرار گرفته است.