به گزارش خبرنگار فرهنگ دفاع‌پرس حجت‌الاسلام ناصر رفیعی از اعضای هیات علمی جامعه‌المصطفی (ص) العالمیه است که سال‌های طولانی در حوزه تدریس و پژوهش فعالیت داشته است. وی در حوزه جهاد تبیین نیز صاحب‌نظر است. متنی که در ادامه می‌خوانید حاصل گفت‌وگویی با این استاد حوزه در خصوص جهاد تبیین است که در ادامه می‌خوانید:
به نظر شما نسبت جهاد تبیین با ماموریت‌های حوزه و روحانیت چیست؟
حجت‌الاسلام رفیعی: تبیین رسالت همه انبیای الهی است. همه انبیا برای آن آمده‌اند که مردم موحد بار بیایند و از طاغوت اجتناب کنند و ابزارشان در این مسیر تبیین است؛ جهاد تبیین همان جهاد آگاه‌سازی است. یعنی همان وظیفه‌ای که پیامبر (ص) در سال‌های نخست بعثت و در شهر مکه بر عهده داشتند در متون دینی جهاد در سه نوع جهاد اکبر جهاد اصغر و جهاد کبیر تصریح شده است؛ جهاد اکبر که همان جهاد با نفس است جهاد اصغر مربوط به جنگ با دشمنان و نهایتا جهاد کبیر که با عنوان جهاد تبلیغ جهاد بیان و جهاد فرهنگی هم از آن یاد می‌شود.
این جهاد به اندازه‌ای مهم است که امام حسین (ع) در روز عاشورا با خطبه‌های مکرر ابتدا جهاد تبیین کردند و در نهایت وارد جهاد نظامی شدند. اینها اهمیت جهاد تبیین را به ویژه در شرایط کنونی که ما با جنگ شناختی از سوی دشمن مواجه هستیم نشان می‌دهد؛ لذا حوزه‌های علمیه و روحانیون هم که در طول تاریخ رسالت تربیت و تزکیه دینی جامعه و مردم را بر عهده داشته‌اند در این میان مخاطب اصلی هستند و انتظار می‌رود به نقش تاریخی خود در تبلیغ و تبیین رویکرد جهادی بدهند. مهم آنکه جهاد تبیین بر خلاف جهاد نظامی نیاز به عده (افراد) وعُدّه (تجهیزات) ندارد و حتی یک نفره هم می‌توان پرچم آن را به دست گرفت. آنچه حضرت زهرا (س) بعد از سقیفه انجام دادند و یا ایستادگی امام خمینی (ره) در مقابل طاغوت به خوبی این مسأله را ثابت می‌کند.
حوزه‌های علمیه با چه سازوکار و مدلی وارد این جهاد بشوند که اثرگذار باشد؟
حجت‌الاسلام رفیعی: از مهم‌ترین اقدامات حوزه‌ها و طلاب در این جهاد، مشخص کردن محور‌ها و پرداختن نظام‌مند به آنها است، روحانیون باید بدانند قرار است چه چیز را و چگونه برای مردم تبیین کنند اولین محور تبیین اعتقادات است ما در شرایطی قرار داریم که مردم آشفته‌اند نماز خواندن و رعایت حجاب کاهش یافته و اعتقادات مردم تضعیف شده است و حتی به بهانه‌هایی مثل کوچک بودن فضای خانه نماز نمی‌خوانند از این رو کار اول حوزه علمیه در جهاد تبیین تحبیب خدا برای مردم و رابطه ایجاد کردن بین مردم با خدا است یعنی ابتدا باید سراغ عقاید مردم برویم و اعتقادات آنها را اصلاح کنیم عقاید حکم ریشه برای درخت و ستون برای ساختمان را دارد.
اگر ریشه درخت درست بود میوه سالم می‌دهد لذا فردی که اعتقادش قوی باشد با بیماری فرزند و گرانی و داغ عزیز و دروغ گفتن فلان مسئول با خدا قهر نمی‌کند و نمازش را کنار نمی‌گذارد! ضعف بنیان‌های اعتقادی باعث فروپاشی انسان در مصائب و گرفتاری‌ها می‌شود مثل بنی اسرائیل که در نبود حضرت موسی (ع) گوساله پرست شدند. این یعنی اگر عقیده ضعیف باشد یک سامری کافی است تا جمعی چند هزار نفری از مردم منحرف شوند.
لذا حوزه علمیه باید در گام اول از جهاد تبیین، سراغ اعتقادات مردم برود وگرنه یک کبریت شیطان برای آتش کشیده شدن اعتقادات آنها کفایت می‌کند. متأسفانه منابر ما معمولا از اعتقادات خالی است و روحانیت بیشتر از اخلاق سخن می‌گویند باید سعی شود از اعتقادات هم حرف بزنیم البته این هنر می‌خواهد گفتن از اعتقادات مثل احکام و اخلاق نیست، چون خشک است باید به آن لطافت دادا می‌توان برای این هنرمندی به سیره معصومان (ع) نظر داشت؛ مثل سیره امام سجاد (ع) که وقتی در دروازه شام پیرمرد شامی خطاب به ایشان عرضه کرد خدا را شکر که شما را کشت اعتقاداتش باطل بود و یزید را حق می‌دانست حضرت زین‌العابدین (ع) آیاتی از قرآن در شان و مقام اهل بیت (ع) را برای او قرائت کردند و پیرمرد توبه کرد این یعنی جهاد تبیین جهاد آگاه‌سازی جهاد تعلیم و تربیت جهاد قلمی و جهاد فرهنگی است.
حوزه علمیه از چه ابعاد دیگری در تربیت دینی جامعه غفلت یا درباره آن کوتاهی کرده که باید در جهاد تبیین به آنها بپردازد و اصلاح کند؟
حجت‌الاسلام رفیعی: دومین محور جهاد تبیین مربوط به اخلاق است اعم از اخلاق فردی، اخلاق اجتماعی، اخلاق خانوادگی و … امروز ما با چالش‌هایی هم‌چون آمار رو به افزایش طلاق و جایگزین کردن نهاد‌های موازی به جای خانواده کاهش فرزندآوری و جایگزینی حیوانات خانگی به جای فرزند هستیم، در حالی که در اسلام نهادی محبوب‌ت ر از ازدواج نیست حوزه‌های علمیه باید همان‌طور که رهبری بر امیدآفرینی میان مردم تاکید دارند، جوانان را به تشکیل خانواده و فرزندآوری تشویق کنند.
روایت پیشرفت و دستاورد‌ها به این مساله کمک می‌کند. سومین محور در جهاد تبیین اجتماع است هر قدر پیش می‌رویم اخلاق اجتماعی در حال سقوط است. در آپارتمان‌ها همسایگان هم‌دیگر را نمی‌شناسند صله رحم، همسایه‌داری مهمان‌نوازی و خیلی ارزش‌های دیگر کم‌رنگ شده است. حوزه علمیه و روحانیت باید مسیر جهاد تبیین را به اصلاح این وضعیت هدایت کنند.
فقط هم به فضای حقیقی و منبر و جلسه بسنده نکنید و از ظرفیت فضای مجازی غافل نشوید. نمی‌شود از زدن حرف‌ها جلوگیری کرد. ما صدهزار طلبه داریم، ممکن است کسی هم جایی حرفی بزند که باعث گمراهی و انحراف یا برداشت اشتباه شود حرف‌های ما پاک‌کن ندارد باید مراقب باشیم از آن سوء برداشت نشود. ما دیگر فضای خصوصی نداریم در جهاد تبیین ابتنای ما بر امور علمی و این آیه که می‌فرماید و از آنچه به آن آگاهی نیستید پیروی نکنید نصب‌العین باشد. از این رو، آگاهی قوی شناخت جنس شبهه و علم به چگونه پاسخ دادن شبهات از مهم‌ترین سلاح‌هایی است که طلاب برای موفقیت در عرصه جهاد تبیین باید به آن مسلح شوند علاوه بر این آشنایی یا اصول اعتقادات اصول مبانی و نوع اشکالات و ضعف‌های مخاطبان هم ضرورت دارد.
برای آنکه حوزه علمیه بتواند جهاد تبیین را به منزل مقصود برساند باید در فضای فکری علمی آموزشی خود و طلاب چه تغییری ایجاد کند؟
حجت‌الاسلام رفیعی: امام خامنه‌ای چهار رکن برای این جهاد تبیین قائل هستند؛ نخست آنکه این جهاد فریضه است یعنی مستحب نیست دوم آنکه آن را قطعی می‌دانند یعنی تردید و شک در آن راه ندارد سومین ویژگی فوریت آن است یعنی طلاب نباید منتظر دعوت به منبر و جلسه شوند بلکه هر جا فرصت و شرایط اقتضا کرد دست به تبیین بزنند و چهارمین ویژگی عینی بودن است. حوزه و طلاب باید این چهار رکن اساسی را در تبیین مدنظر داشته باشند. اصل مهم آن است که تا موضوعی برای خود ما حل نشده باشد، نمی‌توانیم آن را تبیین کنیم.
طلبه تا متعبد نشود نمی‌تواند مردم را به حق دعوت کند. ما پزشک نیستیم که بتوانیم سیگار بکشیم با قند بخوریم، اما بیمارمان را از آن منع کنیم، طلبه و روحانی نمی‌تواند مردم را به راست‌گویی و نماز شب و حضور اجتماعی اثرگذار دعوت کند، اما خود دروغ بگوید و اهل نماز شب نباشد شخصا تجربه کرده‌ام وقتی در حرف و سختی خودم عامل هستم بیشتر بر مردم تاثیر می‌گذارد. حوزه علمیه باید فضای تربیت طلاب را به سمتی ببرد که آنها در گام نخست خود عامل به آنچه می‌گویند باشند و سپس مردم را به آنچه عمل کرده و نتیجه‌اش را دیده‌اند، دعوت کنند.
علاوه بر این باید توجه داشت جهاد تبیین زمانی اثر بخش است که پشتوانه علمی قوی داشته باشد. محال است شبهات برای طلبه حل نشده باشد و بتواند آن را برای دیگران حل کند. علاوه بر این حوزه‌های علمیه باید اولویت سنجی کنند و سراغ مسائل مهم و دست اول بروند. تربیت طلاب برخوردار از آگاهی قوی شناخت جنس شبهات و برخوردار از علم به چگونه پاسخ دادن شبهات باید در فضای علمی آموزشی حوزه با جدیت دنبال شود.
حجت‌الاسلام رفیعی: حوزه علمیه در پرداخت به متعلقات انقلاب اسلامی در جهاد تبیین باید سراغ چه موضوعاتی برود؟ علما در این میان چه نقشی دارند؟
حجت‌الاسلام رفیعی: در کتاب شریف کافی از امیرالمؤمنین (ع) نقل است که فرمودند: قبل از هر کاری چهار کار را انجام بده اول خوب گوش کن، دوم بفهم، سوم باور کن و چهارم آن مطلب را به کار بگیر به تعبیر حضرت (ع) ریشه مشکلات سیاسی ما ناشی از عدم رعایت این چهار مورد است. رهبر معظم انقلاب اسلامی به این علت ما را دعوت به جهاد تبیین کرده‌اند که اقشار مختلف جامعه به خصوص جوانان و نوجوانان بدانند در گذشته چه اتفاقاتی افتاده و دشمن اصلی خود را بشناسند.
گفتمان انقلاب اسلامی مبتنی بر حمایت از مستضعفان عالم، مردم سالاری دینی امید عدالت محوری ولایت فقیه حق محوری و تکلیف گرایی و عمل به وظیفه آزادی مشروع تعلیم و تعلم و آگاهی مبارزه با فساد و اصلاح جامعه و طاغوت ستیزی از مهم‌ترین متعلقات جهاد تبیین است؛ لذا انتظار است اساتید حوزه فضای گفتمانی برای طرح بحث از این مسائل را ایجاد کنند و معلومات عمومی جامعه در این باره را ارتقا دهند. در این میان علما که در طول تاریخ تبیین و روشنگری کرده‌اند منابر، کتاب‌ها نوشته‌ها، اشعار و … نوعی از تبیین آنها است. امثال علامه امینی، علامه میرحامد حسین، علامه طباطبایی و علامه مصباح پرچم‌دار تبیین بوده‌اند. اما آنچه امروز اهمیت دارد به روز بودن تبیین است.
امروز زبان گفتگو با جوانان متفاوت است و شاید نتوان با زبان گذشته با آنها سخن گفت و پاسخگوی سوالات و شبهات آنها بود، علما و مراجع باید جوانانی را برای جهاد تبیین در عرصه‌های اعتقادی اخلاقی احکام اجتماعی و سیاسی تربیت کنند. تا اینها در مراکز آموزشی به ویژه دبیرستان‌ها به تبیین بپردازند. مهم آنکه حوزه علمیه جوان تبیین را بیشتر در آموزش و پروش متمرکز کند.
منبع: نشریه طلیعه ۱۴۱۷/ شماره هشتم ص ۳۶ و ۳۷
انتهای پیام/ 161
source