۱۳:۱۵ – ۲۴ دی ۱۴۰۳
آشا محرابی یکی از اعضای هیئت انتخاب بخش مرور تئاتر ایران در بخش صحنه‌ای چهل و سومین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر است. این هنرمند در این بخش مسئولیت انتخاب و بررسی آثاری که در فاصله زمانی آذر ۱۴۰۲ تا آذر ۱۴۰۳ در تالار‌های نمایشی سراسر کشور اجرای عمومی داشته‌اند را به عهده دارد.
محرابی با اشاره به چالش‌های انتخاب آثار این بخش عنوان کرد: قضاوت درباره آثار تئاتری از روی فیلم، یکی از چالش‌برانگیزترین بخش‌های این فرآیند بود. تئاتر، هنری زنده است که بخش بزرگی از جذابیت و تأثیرگذاری آن از گرما، حرارت و ارتباط مستقیم بازیگران با مخاطب نشأت می‌گیرد. زمانی که این آثار به فیلم تبدیل می‌شوند، بخشی از این انرژی و اصالت از دست می‌رود. در نتیجه، انتخاب و داوری بر اساس فیلم‌ها، به‌ویژه برای آثاری که اجرای زنده‌شان تأثیر بیشتری داشته، دشوار و همراه با محدودیت است.
وی با اشاره به نحوه انتخاب آثار عنوان کرد: با در نظر گرفتن این نقصان، تلاش کردم آثار را بر اساس معیارهایی، چون نوآوری در محتوا، کیفیت بازیگری، بهره‌گیری از ظرفیت‌های فنی و هنری، و توانایی در انتقال پیام و ایجاد تأثیر فکری ارزیابی کنم. برای من، تئاتر صرفاً یک سرگرمی نیست؛ بلکه بستری برای طرح اندیشه‌های نو و ایجاد تأمل در ذهن مخاطب است.
وی ادامه داد: آثاری که انتخاب کردم، به‌طور نسبی تلاشی برای انتقال مفاهیم عمیق و اجتناب از کلیشه‌ها داشتند. این آثار توانسته بودند تا حدودی با ترکیبی از خلاقیت، تکنیک‌های حرفه‌ای و دیدگاه‌های تازه، تجربه‌ای متفاوت و ارزشمند خلق کنند.
این هنرمند با اشاره به آثاری که از استان‌ها برای چهل و سومین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر ارسال شده، گفت: یکی از مشکلات موجود در سامانه انتخاب آثار این بود که شهر اجرای اثر به‌طور مشخص درج نمی‌شد، مگر آنکه اطلاعات شخصی درباره آن داشتم. با این حال، در فرآیند انتخاب، توجه ویژه‌ای به آثار شهرستانی داشتم و به برخی از این آثار، به دلیل درخشش چشمگیرشان، امتیازات قابل‌توجهی دادم. با این وجود، فرآیند انتخاب به‌طور جمعی در هیئت انتخاب صورت گرفت و من تنها یکی از اعضای آن بودم.
وی افزود: شخصاً معتقدم که ارزش هنری و خلاقیت آثار هیچ ارتباطی با محل جغرافیایی آنها ندارد. در دنیای هنر، خلاقیت، توانمندی و پیام اثر از اهمیت بسیار بالاتری برخوردار است. معیار انتخاب من، همواره توانایی انتقال پیام، اصالت هنری و نوآوری بوده است، نه موقعیت جغرافیایی.
محرابی با اشاره به افول عمیق در سلیقه مخاطبان تئاتر، بیان کرد: امروز شاهد یک چرخه معیوب در فرآیند تولید و مصرف آثار نمایشی هستیم. این چرخه به این شکل عمل می‌کند که از یک سو، نمایش‌های سطحی و کم‌عمق که صرفاً برای خنداندن و سرگرم کردن طراحی شده‌اند، سلیقه مخاطب را به مرور زمان پایین آورده‌اند. از سوی دیگر، همین سلیقه تغییر یافته، تولیدکنندگان آثار هنری را به سمت ساخت نمایش‌هایی سوق داده که با این ذائقه هماهنگ باشند و مخاطبان بیشتری جذب کنند.
عضو هیئت انتخاب بخش مرور تئاتر ایران افزود: در این میان، آثار ارزشمند و تفکربرانگیز به دلیل فروش پایین یا عدم استقبال کافی، به حاشیه رانده می‌شوند. این وضعیت، در نهایت منجر به ایجاد یک دور باطل می‌شود: تولید آثار سطحی باعث تضعیف ذائقه مخاطب می‌شود و این ذائقه ضعیف، تقاضا برای آثار سطحی را افزایش می‌دهد. این دور باطل نه‌تنها کیفیت هنری تئاتر را کاهش می‌دهد، بلکه مخاطب را از مواجهه با آثار عمیق و اندیشمندانه محروم می‌کند و در بلندمدت، پایه‌های فرهنگی و فکری تئاتر را تضعیف می‌کند.
وی ادامه داد: علاوه بر این، شرایط اقتصادی و کاهش حمایت‌های مالی از گروه‌های تئاتری نیز به این چرخه منفی دامن می‌زند. تولید یک اثر هنری ارزشمند و عمیق، اغلب نیازمند منابع مالی، زمانی و انسانی قابل‌توجهی است. در حالی که حمایت‌های دولتی و خصوصی از تئاتر به شدت کاهش یافته، گروه‌های تئاتری اغلب به ناچار به سمت تولید آثاری می‌روند که بازگشت سرمایه را تضمین کند. نتیجه این وضعیت، کاهش تنوع و کیفیت آثار نمایشی است.
این هنرمند با تأکید بر ضرورت حمایت از آثار شهرستانی گفت: باید حمایت بیشتری از کار‌های شهرستانی صورت گیرد، زیرا استعداد‌های درخشانی در میان هنرمندان شهرستان‌ها وجود دارد که شایسته دیده شدن هستند. جشنواره می‌تواند گامی در این مسیر باشد، اما کافی نیست و باید ساختار‌های حمایتی گسترده‌تری ایجاد شود.
وی پیشنهاد داد: یکی از راهکار‌ها این است که سالن یا سالن‌هایی در تهران به‌طور ویژه به اجرای آثار استان‌ها اختصاص داده شود. این امکان نه‌تنها به هنرمندان شهرستانی فرصت می‌دهد تا آثار خود را به مخاطبان گسترده‌تری معرفی کنند، بلکه شهروندان تهرانی نیز این فرصت را خواهند داشت تا با کیفیت و خلاقیت آثار تولید شده در نقاط مختلف کشور آشنا شوند. این اقدام می‌تواند به تبادل فرهنگی و هنری مؤثری منجر شود و فضای تئاتر کشور را غنی‌تر کند.
چهل و سومین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر سوم تا ۱۳ بهمن ۱۴۰۳ به دبیری خیرالله تقیانی پور برگزار می‌شود.
منبع: روابط عمومی جشنواره تئاتر فجر
source