به گزارش گروه فرهنگ دفاع‌پرس، تفسیر قرآن اقدامی است که طی آن معنا و مضمون نهفته در آیات قرآن برای مخاطبان آشکار می‌شود و آنها از این طریق متوجه می‌شوند که خداوند ذیل آن آیه چه چیزی از آنها خواسته است.
رسانه KHAMENEI.IR در سلسله یادداشت‌های کوتاهی با عنوان «تفسیر امین» سعی در تبیین ۳۰ ویژگی ممتاز تفسیری حضرت آیت‌الله خامنه‌ای دارد.
در این یادداشت، توجه رهبر معظم انقلاب اسلامی به واژه‌سازی در تفسیر آیات قرآن کریم تبیین شده است.
یکی از ویژگی‌های مهم رویکرد ایشان در تفسیر اجتماعی و رویکرد حکومتی به آن، «واژه‌سازی» از آیات قرآن کریم است. این ویژگی موجب می‌شود که دیدگاه‌های تفسیری مفسِّر، تنها در حد نوشته‌ها و کتاب‌ها باقی نماند؛ بلکه این دیدگاه‌ها به‌صورت کاربردی درآمده و در پیشبرد حکومت اسلامی، جامعه‌سازی و تمدن‌سازی مؤثر واقع شوند.
معظمٌ‌له در مورد ضرورت «واژه‌سازی» از قرآن کریم برای هدایت جامعه می‌فرمایند: «وقتی یک فکر جدید – مثل فکر حکومت اسلامی و نظام اسلامی و بیداری اسلامی – مطرح می‌شود، مفاهیم جدیدی را در جامعه القاء می‌کند؛ لذا این حرکت و این نهضت باید واژه‌های متناسب خودش را دارا باشد؛ اگر از واژه‌های بیگانه وام گرفت، فضا آشفته خواهد شد و مطلب ناگفته خواهد ماند.» (بیانات در دیدار بسیجیان کرمانشاه، ۱۳۹۰/۰۷/۲۲)
همچنین در جای دیگری می‌فرمایند: «هر فلسفه‌ى جدیدى آن وقتى می‌تواند خودش را درست معرفى کند که آنچنان که هست، با واژه‌هاى خود و با اصطلاحات مخصوص خود در ذهن‌ها جا بیفتد. اگر ما یک فرهنگ را، یک فکر جدید را، یک فلسفه جدید را بخواهیم با اصطلاحات بیگانه از آن فلسفه و فرهنگ معرفى کنیم، درست جا نمى‌افتد.» (تفسیر سوره جمعه، ص۴۱)
سپس به‌عنوان نمونه به اصطلاحات «استضعاف» و «استکبار» اشاره می‌کنند که یکی از مهم‌ترین واژه‌سازی‌های انقلاب اسلامی بود.
ایشان می‌فرمایند: «اگر ما کلمه «استضعاف» را نداشتیم، هیچ چیز نداشتیم جایش بگذاریم؛ کلمه «مستضعف» درست نشان‌دهنده آن قشرى است که انقلاب اسلامى به کمک او مى‌شتابد. ما معادلِ «مستضعف» در اصطلاحات موجود جامعه خودمان و در اصطلاحاتى که از مکاتب دیگر گرفته شد، هیچ [واژه‌اى] نداریم.» (تفسیر سوره جمعه، ص۴۲) سپس تفاوت اصطلاح «مستضعف» را در مکتب اسلام و مکتب‌های غیر اسلامی تبیین می‌کنند.
با نگاهی به کتاب‌ها و بیانات حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، با واژه‌ها و اصطلاحات متعددی آشنا می‌شویم که تمام آنها به هدف کاربردی‌سازی تفسیر قرآن کریم در جامعه است. برای نمونه، ایشان بر اساس آیه «فَلا تُطِعِ الکافِرینَ وَ جاهِدهُم بِه جِهادًا کَبیرًا» (سوره مبارکه فرقان، آیه ۵۲) با دقت تفسیری خود، اصطلاح «جهاد کبیر» را وارد ادبیات سیاسی و اجتماعی جامعه کرده و به‌واسطه آن جامعه را هدایت می‌کنند.
ایشان در مورد تفسیر این آیه می‌فرمایند: «در تفاسیر گفته‌اند مراد از این ضمیر «بِه» قرآن است با اینکه حالا کلمه «قرآن» در عبارت نیامده است که ضمیر به آن برگردد؛ لکن، هم مرحوم طبرسی (ره) در «مجمع‌البیان»، هم مرحوم علامه طباطبائی (ره) [اینطور گفته‌اند]. مرحوم علامه طباطبائی (ره) می‌گویند سیاق کلام نشان می‌دهد که مراد از «بِه» یعنی «بالقرآن»؛ بنده… به ذهنم رسید که یک وجه اوضحی در اینجا وجود دارد.» (دیدار رئیس و اعضای مجلس خبرگان رهبری، ۱۳۹۵/۰۳/۰۶)
ایشان در مورد دیدگاه خود در تفسیر آیه می‌فرمایند: «فَلا تُطِعِ الکٰفِرینَ وَ جٰهِدهُم بِه، یعنی «بِعَدم الإطاعة» … «جهاد کبیر» یعنی این؛ جهاد برای عدم تبعیت، برای عدم دنباله‌رَوی از دشمن.» (دیدار رئیس و اعضای مجلس خبرگان رهبری، ۱۳۹۵/۰۳/۰۶)
رهبر معظم انقلاب اسلامی همچنین تأکید می‌کنند: «اطاعت نکردن از کفار، همان چیزی است که خدای متعال به آن گفته جهاد کبیر.» (دانشگاه افسرى و تربیت پاسداری امام حسین علیه‌السلام، ۱۳۹۵/۰۳/۰۳)
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای بر اساس دیدگاه تفسیری خود در تقسیم دوگانه «جهاد اکبر و جهاد اصغر» نوآوری کرده و می‌فرمایند: «این تقسیم‌بندی غیر از تقسیم‌بندی جهاد اکبر و جهاد اصغر است: «جهاد اکبر» که از همه سخت‌تر است، جهاد با نفْس است… «جهاد اصغر» مجاهدت با دشمن است، منتها در بین جهاد اصغر یک جهاد هست که خدای متعال آن را «جهاد کبیر» نام نهاده که آن همین است. «جهاد کبیر» یعنی چه؟ یعنی اطاعت نکردن از دشمن… در میدان‌های مختلف از دشمن تبعیت نکن.» (دانشگاه افسرى و تربیت پاسداری امام حسین علیه‌السلام، ۱۳۹۵/۰۳/۰۳) در اندیشه تفسیری رهبر معظم انقلاب اسلامی موارد متعددی از واژه‌سازی قرآنی وجود دارد.
انتهای پیام/ 118
source