به گزارش خبرنگار گروه جمعیت و تعالی خانواده خبرگزاری رسا، نشست علمی «پدر دختری» با محوریت «بایستگی‌ها و نبایستگی‌های تشویق و تنبیه پدران در مواجهه با دختران» روز چهارشنبه به همت گروه مطالعات خانواده پژوهشکده باقرالعلوم(ع) و با حضور جمعی از طلاب، پژوهشگران و علاقه‌مندان به مطالعات خانواده برگزار شد.
نوید خاکبازان پژوهشگر و فعال در حوزه مطالعات خانواده در این نشست، با تشریح الگوهای روانشناختی تعامل والدین با فرزندان، تأکید کرد که تربیت صحیح به ویژه در رابطه‌ی حساس و تأثیرگذار پدر و دختر نیازمند ظرافت‌سنجی و فاصله گرفتن از الگوهای تربیتی عام و غیرشخصی‌سازی‌شده است.
خاکبازان با نقد تربیت‌های ماشینی و خطی که اغلب با الگوهای استاندارد و تعمیم‌یافته پیش می‌روند، گفت: هیچ دو کودکی را نمی‌توان با نسخه‌ای یکسان پرورش داد، به‌ویژه در روابط پدر و دختر که بار عاطفی خاص و روانشناختی پیچیده‌ای دارد، لازم است پدران با فهم عمیق‌تری از روحیات و ویژگی‌های شخصیتی فرزندان خود وارد میدان تربیت شوند.
وی با تأکید بر پرهیز از افراط در تشویق و تنبیه، بیان کرد: رویکردهای افراطی نه تنها کارآمد نیستند، بلکه به مرور زمان اعتماد به نفس کودک را تضعیف کرده و عزت‌نفس او را در معرض آسیب‌های جدی قرار می‌دهند، تشویق‌های مکرر بی‌ضابطه یا تنبیه‌های خشن و پی‌درپی به جای آنکه کودک را به سمت رفتارهای مطلوب سوق دهد او را از لحاظ عاطفی و روانی دچار آشفتگی می‌کند.
ابزار پدران در تربیت دختران
این پژوهشگر خانواده با اشاره به دو نظام روانشناختی فعال در انسان یعنی «سیستم بازداری رفتاری (BIS) و «سیستم فعال‌سازی رفتاری (BAS)، گفت: این دو سیستم نقش مهمی در نحوه واکنش کودک به پاداش و تنبیه ایفا می‌کنند، کودکانی که سیستم بازداری رفتاری در آن‌ها غالب است نسبت به تهدید یا تنبیه واکنش شدیدتری نشان می‌دهند؛ در حالی که کودکانی که تحت تأثیر سیستم فعال‌سازی رفتاری‌اند بیشتر به مشوق‌ها و پاداش‌ها پاسخ می‌دهند.
وی افزود: شناخت این نظام‌ها و تطبیق آن با ویژگی‌های فردی فرزندان به والدین امکان می‌دهد تا نظام تشویق و تنبیه را هوشمندانه‌تر و مؤثرتر طراحی کنند؛ به‌گونه‌ای که هر اقدام تربیتی نه بر اساس عادت یا فرهنگ عمومی بلکه بر پایه‌ی واقعیت‌های روانی و شخصیتی کودک انجام شود.
تربیت موفق، نیازمند شناسایی مسیر اختصاصی رشد
خاکبازان در ادامه با یک تمثیل ملموس، هر کودک را به قطاری تشبیه کرد که بر ریل منحصر به‌فردی حرکت می‌کند، تصریح کرد: وظیفه پدر آن است که این ریل را شناسایی کرده و متناسب با ظرفیت‌ها، نیازها و ویژگی‌های کودک، مسیر تربیتی را سامان دهد.
وی اظهار داشت: پاداش و تنبیه مانند تنظیم سرعت قطار باید به موقع و با محاسبه دقیق صورت گیرد، زمانی که والدین بدون درک موقعیت عاطفی فرزند اقدام به تنبیه یا تشویق می‌کنند در واقع مانند راننده‌ای هستند که بی‌توجه به تابلوهای هشدار سرعت قطار را بالا یا پایین می‌برد و این امر می‌تواند به انحراف از مسیر رشد سالم منجر شود.
زمان‌بندی، کلید طلایی در اثربخشی تربیت
این پژوهشگر یکی از مهم‌ترین نکاتی که در تربیت دختران باید مورد توجه قرار گیرد را زمان‌بندی صحیح در انتقال پیام‌های تربیتی دانست و گفت: در لحظه‌ی وقوع تنبیه، کودک غالباً دچار طوفانی از احساسات منفی است، در این وضعیت هرگونه توضیح منطقی از سوی والدین ممکن است نادیده گرفته شود یا حتی موجب تشدید تنش گردد. فاصله‌گذاری عاطفی کوتاه و انتقال پیام پس از آرام شدن کودک اثربخشی تربیتی را افزایش می‌دهد.
خاکبازان تشویق‌های کلامی، غیرکلامی و رفتاری را از مهم‌ترین ابزارهای پدرانه در تربیت دختران دانست و تصریح کرد: این‌گونه تشویق‌ها علاوه بر آنکه رفتار مثبت را تقویت می‌کنند، نقش تعیین‌کننده‌ای در شکل‌گیری احساس ارزشمندی، امنیت درونی و اعتماد به نفس ایفا می‌کنند، پدرانی که از این ابزارها استفاده هوشمندانه‌تری دارند، می‌توانند محیط خانه را به بستری امن برای رشد روانی و عاطفی فرزندان بدل کنند.
وی همچنین با اشاره به تفاوت نیازهای عاطفی در دوره‌های مختلف سنی، خاطرنشان کرد: در نوزادی و کودکی، بغل کردن، تماس بدنی و ایجاد امنیت عاطفی، پایه‌های اساسی تربیت‌اند؛ اما در دوره نوجوانی باید با بهره‌گیری از تجربه‌های گروهی، تعاملات اجتماعی و اعتماد به استقلال، ارتباط تربیتی را بازتعریف کرد.
گامی به سوی رشد مستقل و سالم
این پژوهشگر در پایان با تأکید بر لزوم عبور از تربیت‌های استاندارد و کلیشه‌ای، گفت: هر فرزند روح و روان منحصر به‌فردی دارد و نمی‌توان با یک الگوی واحد همه را به شکلی برابر تربیت کرد.
وی تصریح کرد: والدین باید مسئولیت شناخت دقیق وضعیت روانی فرزند را بپذیرند و در انتخاب شیوه‌های تربیتی، هوشیار، منعطف و واقع‌بین باشند.
خاکبازان تأکید کرد: تنها با چنین نگاهی می‌توان فرزندانی پرورش داد که از هویت قوی، احساس تعلق بالا و شخصیت متعادل برخوردار باشند؛ کودکانی که در آینده مسئولیت‌پذیر، مستقل، با ثبات روانی و دارای توان تعامل سالم با جامعه خواهند بود.
source