خانواده و اهمیت پرداختن به آن در هنر و ادبیات، امری کاملاً آشکار است که مدیران و برنامه‌سازان روی آن بحث دارند. در این میان عده‌ای معتقدند فیلم و سریال‌های نمایشی قادرند در این رابطه الگوسازی داشته باشند اما در مقابل عده‌ای معتقدند برنامه‌سازی نمایشی صرفاً اقدامی در جهت سرگرمی است.
هیچ‌یک از دو دیدگاه فوق به تنهایی صحیح نیست زیرا نگاه ناصحانه در تولیدات نمایشی نمی‌تواند برای مخاطب جذابیت داشته باشد و مسبب دوری تماشاگر به ویژه نسل جوان خواهد شد. در مقابل نگاه سرگرمی به آثاری که خانواده را محور قرار می‌دهند اتفاقات ناخوشایندی را باعث خواهد شد.
در مجموع باید برای برنامه‌سازی در حوزه خانواده گروهی خبره و آشنا به سینما و خانواده سیاست‌گذاری‌های لازم را انجام دهند تا بتوان آثار نمایشی را در خدمت فرهنگی خانواده قرار داد.
از این منظر بر آن شدیم که در خبرگزاری ایکنا به بررسی سیر این رویکرد و دلایل بروز و تداوم آن در تولیدات سینمایی و شبکه خانگی از دید کارشناسان مختلف بپردازیم.
گفت‌وگوی ایکنا با سید امیر سیدزاده؛ تهیه‌کننده سینما و تلویزیون در این زمینه را با هم می‌خوانیم.
ایکنا – اینکه برنامه‌سازی برای خانواده در سینما و تلویزیون جز واجبات است امری واضح و عیان است که همه روی آن اتفاق نظر دارند اما می‌خواهیم از این زاویه به بحث ورود کنیم که تولید فیلم و سریال در سینما، تلویزیون و شبکه نمایش خانگی به چه نحو باشد که خانواده مخاطب تولیدات مربوطه شود؟
خانواده مهم‌ترین نهاد تربیتی است و در آن آدم‌ها؛ آداب اخلاقی، زیستی و انسانی را می‌آموزند. در ادامه مسیر، افراد با ورود به مدرسه و جامعه دیگر نکات را درک می‌کنند. در چنین شرایطی این پرسش پیش می‌آید آثار تولیدی در سینما، تلویزیون و شبکه نمایش خانگی باید بر چه محورهایی استوار باشد که شاهد تأثیرگذاری آن باشیم.
برای ساخت تولیداتی که در آن‌ها خانواده محور است باید چند محور مدنظر قرار گیرد که به اختصار به چند نمونه آن اشاره می‌کنیم. اصلی‌ترین فاکتور این است که در تولیدات نمایشی حتماً باید احترام پدر و مادر حفظ شود. خداوند در قرآن کریم می‌فرمایند؛ «وَ قَضى رَبُّكَ أَلَّا تَعْبُدُوا إِلَّا إِيَّاهُ وَ بِالْوالِدَيْنِ إِحْساناً إِمَّا يَبْلُغَنَّ عِنْدَكَ الْكِبَرَ أَحَدُهُما أَوْ كِلاهُما فَلا تَقُلْ لَهُما أُفٍّ وَ لا تَنْهَرْهُما وَ قُلْ لَهُما قَوْلًا كَرِيماً»، «و پروردگارت فرمان داده: جز او را نپرستید! و به پدر و مادر نیکی کنید! هرگاه یکی از آن دو، یا هر دوی آن‌ها، نزد تو به سن پیری رسند، کمترین اهانتی به آن‌ها روا مدار! و بر آن‌ها فریاد مزن! و گفتار لطیف و سنجیده و بزرگوارانه به آن‌ها بگو!». این فرمان الهی نشان از اهمیت احترام به پدر و مادر دارد. در فیلم‌ها و سریال‌ها، روابط والدین باید به نحوی باشد که این موضوع مورد خدشه وارد نشود البته در کنار توجه به خانواده احترام فرزندان نیز باید محفوظ بماند. این اتفاق اگر رقم خورد خانواده مطلوب تصویر خواهد شد. ممکن است این سوال پیش بیاید در برخی از آثار نیاز است تا مشکلات و مسائلی که در خانواده‌ها وجود دارد به تصویر کشیده شود تا جامعه نسبت به آن هوشیار باشد. این کلامی صحیح است اما این خواسته می‌تواند به گونه‌ای در آثار به نمایش درآید که حرمت‌ها حفظ شود.
مطلب بعد به آموزش در خانواده برمی‌گردد. خانواده است که به فرزندان آموزش می‌دهد نسبت به جامعه مسولیت‌پذیر باشند. اگر فرزندان در خانواده توسط پدر و مادر به شکلی صحیح آموزش داده شوند، درک خواهند کرد نسبت به آلامی که پیرامون خود می‌بینند بی‌تفاوت نباشند. این اتفاق اگر در خانواده‌ها رخ دهید انسان‌ها تربیت خواهند شد تا نسبت به جامعه خود مسئولیت‌پذیر باشند. این موضوع ویژگی دیگری است که برای تولیدات خانوادگی به شدت مورد نیاز است.
تأکید دیگری که در تولیداتی نمایشی باید مورد نظر باشد پرهیز از خشونت است. خانواده به ویژه جوانان اگر در آثار نمایشی خشونت را در خانواده ببینند آن را به جامعه تعمیم خواهند داد. من تأثیرات مخرب خشونت را در برنامه‌های نمایشی به وضوح دیده‌ام. در بسیاری از پرونده‌های قضایی که بنده پیگیر آن هستم به این نکته رسیده‌ام بسیاری از خشونت‌هایی که در جامعه رخ می‌دهد تحت تأثیر برنامه‌های نمایشی است که ساخته می‌شود. نکته دیگری که در تولیدات خانوادگی حتماً باید مورد توجه قرار گیرد ارائه راهکار و زیست صحیح است. این امر نیز از طریق روزی حلال به دست می‌آید. اعضای خانواده باید به این درک برسند که حفظ حق و حقوق در خانواده در حقیقت پایبندی به روزی حلال است که حتماً باید مورد توجه قرار گیرد. حفظ حقوق و پایبندی به روزی حلال اشکال مختلف دارد که باید آموزش داد شود حتی معتقدم پایبندی به قوانین رانندگی یکی از بایدهای جدی است که تأثیرات آن در خانواده می‌تواند چشمگیر باشد.
شاخصه‌هایی دیگری در برنامه‌سازی برای خانواده وجود دارد که آن‌ها را ترغیب می‌کند به تماشای کارهای نمایشی بنشینند که بیان آن در این بحث نمی‌گنجد ولی همین اندازه بگویم موضوعاتی که رعایت آن‌ها، برای زیست درست نیاز است متأسفانه در فیلم‌ها و سریال‌ها کمتر دیده می‌شود. این معضل به شکل جدی در شبکه نمایش خانگی وجود دارد.
ایکنا – نقدی که بیان کردید شبکه نمایش خانگی را مورد خطاب داشت. آیا سینما و تلویزیون را از این ضعف‌ها بری می‌دانید که از آن‌ها نام نبردید؟
مشکلاتی که از آن‌ها نام بردم به اشکال دیگری در سینما و تلویزیون مشاهده می‌شود. در رسانه ملی به واسطه برنامه‌های کم‌مخاطب متأسفانه تماشاگر آنگونه که باید با تولیدات همراه نیست درحالی‌که تا دو یا سه دهه پیش، خانواده بیشتر وقت خود را برای سرگرمی با رسانه ملی سپری می‌کرد. می‌خواهم از فیلمی با عنوان «ماه منیر» نام برم که فاطمه گودرزی در آن بازی می‌کرد. این فیلم سینمایی روایتگر زندگی خانواده‌ای است که اعضای آن، رفتار متفاوتی با یکدیگر داشتند. در این خانواده افرادی وجود داشتند که رفتارشان همسو با سبک زندگی ایرانی اسلامی بود و در مقابل افرادی دیگری نیز بودند که کاملاً رفتاری متفاوت داشتند اما در نهایت نتیجه رفتار هر فردی را در زندگی‌اش مشاهده می‌کردیم. این فیلم، اثری تأثیرگذار بود اما متأسفانه دیگر کمتر چنین کارهای روانه آنتن سیما می‌شود.
وضعیت در سینما بدتر از تلویزیون است زیرا در این حوزه تنها نکته‌ای که اکنون اهمیت دارد کسب گیشه به هر قیمتی است. برای همین هم اخلاقیات دیگر چندان ملاک فیلمسازی نیست. نگاهی اجمالی به برخی از فیلم‌های سینما بیندازید. تنها نکته‌ای که در آن آثار مدنظر است شوخی‌های زشت و سخنان نامطلوب است. آیا این تولیدات می‌تواند موردنظر خانواده‌ها باشد؟ مسلماً جواب خیر است. برای همین هم امروز می‌بینیم بسیاری از خانواده‌ها از سالن‌های نمایش فاصله گرفته‌اند. متأسفانه این قبیل آثار تأثیرات مخرب خود را دارند و برخی تیکه کلام‌های زشت آن‌ها از سوی نوجوانان و جوانان تکرار می‌شود. این نشان از جریانسازی مخرب این دست تولیدات دارد.
ایکنا – برای ریشه‌یابی مشکلاتی که از آن نام بردید باید به این موضوع بپردازیم که چه بخشی در این رابطه کم کار بوده که امروز سینما، تلویزیون و شبکه نمایش خانگی با مشکلات عدیده مواجه شده است. آیا در این رابطه با ارزیابی عملکرد مدیران و هنرمندان می‌توان به جواب رسید؟
مدیران و مسئولان فرهنگی از نگاه من تا امروز موفقیت چندانی در فرهنگسازی نداشته‌اند زیرا اگر این‌گونه نبود اکنون نباید شاهد تولیدات سخیف و بی‌کیفیت در سینما، تلویزیون و شبکه نمایش خانگی باشیم. این نکته نیز به‌هیچ‌وجه مقبول نظر نیست چون مدیران فرهنگی در حقیقت مدیران انقلاب اسلامی هستند و عملکرد آن‌ها به پای انقلاب حساب خواهد شد. رواج تولیدات بی‌کیفیت سطحی نشان می‌دهد مدیران مربوطه دیگر دغدغه لازم را برای هدایت مناسب ندارند و صرفاً روند شغلی خود را طی می‌کنند.
مسئولان فرهنگی و هنری اگر نظارت مطلوبی روی متون نمایشی داشتند شاید وضعیت تولیدات بسیار بهتر از آن چیزی بود که امروز شاهد آن هستیم. منظور از این جمله نیز سانسور نیست. نظارت در همه جای دنیا وجود دارد و آن را نباید با سانسور یکی دانست البته سانسور نیز در جای خود لازم است. برای مثال فیلم یا سریالی که می‌خواهد اساس نظام یا انقلاب را مورد هدف قرار دهد یا به آموزه‌های اسلامی خدشه وارد کند حتماً باید با سانسور مواجه شود.
ایکنا – ولنگاری که از آن در تولیدات نمایشی حرف زده می‌شود این سوال را در ذهن پیش می‌آورد که نهاد‌های نظارتی چه کاری انجام می‌دهند زیرا سینما، تلویزیون و شبکه نمایش خانگی هرکدام هیئت بازبینی دارند که به تولیدات نمایشی مجوز ساخت می‌دهند.
متأسفانه شرایطی به وجود آمده که برای رهایی از یک مشکل در دام مشکلی بزرگتر گرفتار آمده‌ایم. برای مثال در سینما برای رونق گیشه و زنده ماندن اقتصاد سینما، تولید به سمت آثاری رفته‌ایم که اخلاق در خانواده را هدف قرار داده‌اند. در چنین شرایطی این عذر به‌هیچ‌وجه پذیرفتنی نیست. این‌گونه بهانه‌ها را می‌توان در تلویزیون و شبکه نمایش خانگی مشاهده کرد. در پلتفرم‌ها، مسئولان و هیئت نظارتی با این توجیه که می‌خواهند مخاطب را از ماهواره‌ها به سمت خود بکشانند اجازه کارهایی را می‌دهند که به‌هیچ‌وجه به لحاظ اخلاقی مطلوب نظر نیست.
در کنار انفعال مدیران می‌خواهم به نقش هنرمندان هم اشاره داشته باشم. متأسفانه هنرمندان رسالت خود را فراموش کرده‌اند و فیلمسازی در راه کسب منافع مادی برایشان اصل شده است. جالب است هنرمندان هم برای خود توجیهاتی دارند. برای مثال می‌گویند ما تا زمانی که می‌توانیم و کار است باید زندگی خود را بسازیم برای همین هم مجبوریم به هر قیمت فیلم گیشه بسازیم. این دوستان از این نکته غافل هستند که عواقب مخرب فیلم‌ها و سریال‌هایی که تولید می‌کنند در ادامه متوجه خانواده آن‌ها نیز خواهد شد.
ایکنا – بحث پایانی ما به تأثیراتی مربوط می‌شود که نسل جوان می‌تواند از تولیدات نمایشی بگیرد. چگونه می‌توان در حوزه فیلم و سریال‌سازی عمل کرد که نسل جوان به اهمیت خانواده پی برد.
در سخنانم روی اهمیت احترام به والدین در ابتدای سخنانم تأکید داشتم و حتی آیه‌ای از قرآن را بیان کردم. باز‌هم همان جمله را تکرار می‌کنم برای اینکه جوان متوجه اهمیت خانواده شود بهترین راهکار تأکید بر احترام به والدین است. به همین منظور اگر بتوانیم در آثار نمایشی این نکته را مورد توجه قرار دهیم توانسته‌ایم اهمیت خانواده را هم برای او تبیین کنیم.
گفت‌وگو از داوود کنشلو
انتهای پیام
source