امروز مصادف با سالروز میلاد حضرت معصومه (س) است که رفتار و کردار ایشان جریان‌سازی اجتماعی داشته و اتفاقات بسیار بزرگی را رقم زده اما چنین شخصیتی در هنر این مرز و بوم غریب مانده و کمتر به ایشان پرداخته شده است.
در شرایطی که سینما و تلویزیون نسبت به این شخصیت برجسته کم‌کارند دو سال پیش فیلمی با عنوان «اخت‌الرضا» ساخته شد که در آن به فرازهای از زندگی این بانوی گرانقدر پرداخته شد. امروز هم‌زمان با سالروز میلاد این بانوی بزرگ و در آغاز دهه کرامت ایکنا با سیدمجتبی طباطبایی کارگردان این فیلم گفت‌وگویی انجام داده است.
وی تهیه‌کننده، نویسنده و کارگردان تئاتر و سینما است. او در رشته‌های مدیریت دولتی و کارگردانی سینما تحصیلات خود را دنبال کرده است. از مهمترین آثار طباطبایی می‌توان به مستندهای «آسمان ابری»، «صدای پای آب»، «سلف صالح»، «هفت دقیقه متن» و همچنین تهیه‌کنندگی و کارگردانی برنامه‌های تلویزیونی «راه و بیراه» و «دین آی آر» اشاره کرد.
ایکنا – دو سال پیش فیلم سینمایی «اخت الرضا» به کارگردانی شما روی پرده سینماها رفت. در این فیلم به فرازهایی از زندگی حضرت فاطمه معصومه (س) پرداخته می‌شود. با توجه به اینکه امروز سالروز میلاد این بانوی بزرگ است بفرمایید چه شاخصه‌هایی از زندگی حضرت معصومه (س) شما را بر آن داشت که درباره ایشان فیلمی بسازید؟
به واسطه یک سری مطالعات زمینه‌ای که پیرامون این شخصیت بزرگ تاریخ صدر اسلام داشتم علاقمند شدم درباره ایشان فیلمی را جلوی دوربین ببرم. این شخصیت بزرگ در گستره جهانی و تفکری شیعه تاثیراتی چشمگیر داشته‌اند و هنوز تاثیرات ایشان را می‌توان در زندگی پیرامون خودمان مشاهده کرد. تاریخ سکوت معناداری پیرامون زنان اهل بیت (ع) دارد. برای مثال درباره حضرت زینب (س) نیز داده‌های تاریخی غیر از واقعه کربلا، دیگر چندان روایتی از ایشان ندارد البته این کم‌کاری را تا حدی می‌توان به این امر ربط داد که همه تاریخ‌نویسان مرد بوده‌اند، بنابراین نسبت به اتفاقاتی که مردان در آنها ایفای نقش داشته‌اند بیشتر تمرکز می‌کردند ولی به هر حال رد پایی از حضور زنان را می‌توان در تاریخ اسلام مشاهده کرد. برای مثال وقتی زندگی امام حسن عسکری (ع) را بررسی می‌کنیم نقش مادر ایشان بسیار چشمگیر است. این ویژگی پیرامون خانواده امام موسی کاظم (ع) و امام رضا (ع) هم قابل مشاهده است.
بررسی‌هایی که ما در تاریخ صدر اسلام انجام دادیم نشان داد همسران، مادران و خواهران امامان در جریانات اجتماعی نقش و حضوری پررنگ داشته‌اند. در این رابطه نیز احادیث بسیار محکمی وجود دارد اما به دلیل حضور مردان در حوزه تاریخ‌نویسی متاسفانه کمتر داده‌های تاریخی پیرامون زنان اهل بیت (ع) داریم. به هر حال وقتی قرار شد فیلم «اخت الرضا» را بسازیم تمرکزمان را روی سفر حضرت معصومه (ع) استوار کردیم و در پژوهش‌هایی که انجام دادیم به داده‌های تاریخی بسیاری دست یافتیم. در این میان سعی کردیم حساسیت‌هایی که در این رابطه وجود دارد را مد نظر قرار دهیم.
ایکنا – در میان صفاتی که از حضرت فاطمه معصومه (س) در تاریخ ذکر شده است شما کدام رفتار و منش ایشان را برای زنان دختران امروز کاربردی‌تر می‌دانید؟
این بانوی بزرگ، محدثه بودند و ۴ حدیث بزرگ به ایشان نسبت داده شده است. وی در سفری که برای رسیدن به برادر داشتند، نشان دادند منفعل نبوده و در جریانات اجتماعی حضوری جدی داشته‌اند و زمانی که به قم ورود کردند این شهر دستخوش تحولات جدی شد. گاهی مسلمانان به ویژه شیعیان را متهم می‌کنند زنان خود را محدود به خانه کرده و اجازه فعالیت اجتماعی به آنها را نمی‌دهند در‌صورتی‌که در واقعیت شاهدیم مرکز فقاهت و علم شیعه شهری است که در آن مزار بانویی گرانقدر قرار دارد.
سال‌هاست غرب با ساخت آثار متعدد نمایشی تلاش دارد تا چهره زن مسلمان را مخدوش نشان داده و به دنیا بگوید زنان مسلمان در خانه‌ها اسیر هستند در حالی که زندگی حضرت معصومه (س) نشان می‌دهد چگونه دختری در آن زمان به شوق دیدار برادر، مسافت دوری را سفر می‌کند و در طول سفر نیز تأثیرات اجتماعی خود را در محل‌هایی که اقامت می‌کند، می‌گذارد. در این میان اگر می‌بینیم تا حدی تولیدات اسلام‌ستیزانه توانسته تأثیرگذار باشد دلیلش را باید در کم‌کاری خودمان جستجو کنیم چون اگر ما بتوانیم سیره بزرگانی چون حضرت معصومه (س) را در قالب تولیدات فاخر به نمایش بگذاریم اتفاقات خوبی را رقم زده‌ایم.
باید این نکته را در کارهایی که می‌خواهند زندگی حضرت معصومه (س) را تصویر کنند، مدنظر قرار داد که بخش‌هایی از زندگی ایشان برای فیلم و سریال‌سازی انتخاب شود که برای جوان و نوجوان قابل درک بوده و با آن ارتباط برقرار کند به ویژه زبانی که برای گویش انتخاب می‌شود حتماً باید امروزی باشد. من در «اخت‌الرضا» تلاش کردم این موضوع را مدنظر قرار دهم. زندگی حضرت معصومه (س) یک درس را برای همه دختران ما دارد آن هم اینکه اگر می‌خواهد راه پیشرفت را پیش گیرد توکل به خدا و پایبندی به فرمان‌های دینی و اسلامی بهترین ابزار و یاری‌دهنده او است.
ایکنا – درباره نحوه درگذشت حضرت معصومه (ص) چند روایت وجود دارد. شما در فیلم خود چگونه این موضوع را نمایش داده‌اید؟
درباره درگذشت حضرت معصومه (س) چند نقل‌قول وجود دارد. یکی این نقل است که رنج سفر موجب رحلت ایشان شد، اما در کنار این روایت اتفاقی که در نزدیکی همدان برای کاروان حضرت معصومه(س) رخ داد را نمی‌توان فراموش کرد. این اتفاق نیز به حمله راهزنان به کاروان حضرت برمی‌گردد. نقلی دیگر به مسمومیت برمی‌گردد. نکته دیگر اینکه در این فیلم سعی نکردم شخصیت حضرت معصومه(س) را فرازمینی نشان دهم چون در این صورت مخاطب را از دست می‌دادیم. در این فیلم به مستندات وفادار بودیم برای همین از تصویرسازی اغراق‌شده، پرهیز کردیم.
ایکنا – در انتها پیرامون کم‌کاریهای صورت گرفته درباره تصویرسازی از حضور زنان در صدر اسلام توضیح دهید.
تولیدات هنری در موضوعات تاریخ اسلام به ویژه در حوزه زنان اهل بیت (ع) بسیار مغفول مانده است. من تجربه کار قرآنی دارم. در قرآن سوژه‌های ناب انسانی در حوزه زنان وجود دارد. این امر را می‌توان در تاریخ اسلام هم تسری دارد. اتفاقاتی رخ داده که بنا به هر دلیل به مادران اهل بیت (ع) نپرداخته‌ایم. برای مثال مادر امام حسن عسکری (ع) یکی از این نمونه‌ها است. فیلم «اخت‌الرضا» می‌تواند فتح بابی در این رابطه باشد و ما در آینده درباره زنان اهل بیت (ع) بیشتر فیلم و سریال بسازیم.
گفت‌وگو از داوود کنشلو
انتهای پیام
source