ترویج کتابخوانی مردمی است، نه دولتی

ابراهیم حیدری، مدیرعامل خانه کتاب و ادبیات ایران، قائم‌مقام و سخنگوی سی‌وششمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران در گفت‌وگو با ایکنا درباره تفاوت این دوره از نمایشگاه با دوره قبل آن در سال گذشته گفت: تفاوت نمایشگاه از منظر رویکرد محتوایی یک بحث و از منظر اجرایی بحثی دیگر است. از نظر محتوایی امسال تلاش ما این بود که با توجه به اینکه در دنیای امروز لحظه‌ها با هم متفاوت است، ذائقه‌ها، امکانات و ابزارهای ارائه محتوا لحظه به لحظه در حال تغییر و دگرگونی هستند و تمامی این تغییرات به ‌ویژه در حوزه فرهنگ بسیار متغیر است، واکنش درست به این تغییرات را بیش از پیش مد نظر داشته باشیم.  چرا که با نسلی مواجه هستیم که متفاوت است و باید هم‌زمان و همپا با این نسل‌ها جلو رویم.

مدیرعامل خانه کتاب و ادبیات ایران با تأکید بر آنکه در کنار توجه به نسل امروز باید برای نسل‌های گذشته نیز برنامه داشته باشیم بیان کرد: همه این مؤلفه‌ها اقتضا می‌کند که ما برنامه‌های خود را متفاوت، متنوع و متناسب با اقتضائات زمانه خود پیش ببریم.

افزودن بخش فناوری‌های نوین صنعت نشر برای نخستین بار

حیدری با بیان آنکه از همین روی و با توجه به دامنه گسترده تغییرات زمانه و عصر حاضر امسال بخش فناوری‌های نوین نشر را برای اولین‌بار در نمایشگاه کتاب راه‌اندازی کردیم گفت: در همین مسیر از شرکت‌ها و مؤسساتی که به شکل ویژه در حوزه فرهنگ و به ویژه کتاب از ابزارهایی مانند هوش مصنوعی و سایر حوزه‌های الکترونیک، دیجیتال و فناورانه بهره می‌برند دعوت کردیم تا با حضور در نمایشگاه کتاب آخرین دستاوردهای خود را به مخاطبان نمایشگاه معرفی کنند.

وی افزود: این تازه شروع اقدامات ما در نمایشگاه کتاب با محوریت فناوری‌های نشر است و با توجه به آن چهار کلان‌برنامه‌ای که آقای صالحی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی به مجلس ارائه کرده، تلاش خواهیم کرد بخشی از آن توسط بخش پردیس و پارک فناوری نشر ما که به‌ زودی برنامه‌ ویژه آن را در معاونت فرهنگ و کتاب خانه کتاب و ادبیات ایران خواهیم داشت اجرایی کنیم.

حیدری در اشاره به اولین‌های سی‌وششمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران گفت: برپایی بخش «فلوشیپ ناشران کودک و نوجوان» که آن نیز برای نخستین بار است که صورت‌ گرفته از جمله ویژگی‌های متفاوت این دوره نمایشگاه با دوره قبل است.

مصلی فضای مطلوب برپایی نمایشگاه نیست

قائم‌مقام سی‌وششمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران در پاسخ به پرسش دیگر ایکنا مبنی بر انتقاد برخی از مخاطبان نسبت به عدم زیرساخت مناسب در بحث پارکینگ به ویژه در روزهای پایانی هفته به سبب استقبال بالا و خدمات رفاهی مصلی به عنوان میزبان نمایشگاه گفت: پیش ‌از هر چیز باید بگویم که من همان روز اول نمایشگاه نسبت ‌به این مسئله و گلایه‌هایی که شهروندان ما داشتند اشارتی بر نمط عذرخواهی داشتم.

وی با بیان آنکه باید به این مسئله اشاره کنیم که مصلای حضرت امام‌ خمینی(ره) در قالب فضای مطلوب برای برپایی یک نمایشگاه به شمار نمی‌رود، افزود: اما امروز تنها جایی ‌که در دست داریم همین مصلاست. پیش‌بینی طراحی مصلی نیز برای میزبانی از نمایشگاه کتاب به ‌عنوان پروژه بزرگ و حجم جمعیت استقبال‌کننده از آن طراحی نشده است.

سخنگوی سی‌وششمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران یادآور شد: بخش‌هایی از مصلا که می‌توانستیم از آنها بهره ببریم مانند سه پارکینگ آن را به شکل کامل در اختیار داریم. همچنین سه پارکینگ از نقاط مختلف نزدیک مصلا اجاره کردیم تا مردم برای پارک خودروهایشان راحت باشند. هماهنگی با مترو نیز صورت ‌گرفت تا حداکثر زمان در تسریع حرکت مترو از ایستگاه‌های مختلف به مقصد مصلا را مد نظر داشته باشند و مردم با سرعت بیشتر و راحت‌تر به نمایشگاه برسند.

وی با تأکید بر آنکه همه ما این را می‌دانیم که مردم گرفتاری‌های خود را دارند، تصریح کرد: تا آن اصل اساسی یعنی مکان تخصصی نمایشگاه مشخص نشود این دست از آسیب‌ها قطعاً وجود خواهد داشت اما تلاش می‌کنیم با اطلاع‌رسانی برای دعوت مردم جهت استفاده از وسایل نقلیه عمومی و تأمین پارکینگ‌ها که در اطراف نمایشگاه است این آسیب‌ها را کم کنیم.

وی ادامه داد: به صداقت و صراحت می گوییم که پارکینگی در اطراف نمایشگاه نمی‌توانید پیدا کنید که ما آن را اجاره نکرده باشیم و پارکینگی نیز در فضای مصلا نیست که در اختیار ما قرار داده نشده باشد. باید این را در نظر بگیریم که بخشی از فضای ما به 100 اتوبوسی که در طول یک روز دانش‌آموزان مدارس مختلف را به نمایشگاه می‌آورند اختصاص دارد و تامین امنیت آنها نیز از اولویت‌های ما به شمار می‌رود. درباره کمبود پارکینگ و پرسش شما، نقد مردم را قبول دارم اما واقعیت آن است آنچه ما داریم همین است. پارکینگ هم محیطی نیست که بتوان با سرعت آن را برای فضای نمایشگاهی 10، 11 روزه احداث و بعد آن را جمع‌آوری کرد.

در هم تنیدگی و تأثیرگذاری فرهنگ، سیاست و اقتصاد

حیدری درباره جایگاه و تحقق دیپلماسی عمومی و فرهنگی که آن نیز از کلان‌برنامه‌های وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مرتبط با کارهای فرهنگی است که بخش بین‌الملل نمایشگاه این مهم را نمایندگی می‌کند اما امسال آن شور و حرارتی که شاید از بخش بین‌الملل انتظار می‌رفت را کمتر در نمایشگاه کتاب شاهدیم، گفت: تأکید می‌کنم که فرهنگ را نمی‌شود و نمی‌توان از سایر مسایل سیاسی، اقتصادی و اجتماعی جدا کرد و در تمام این موارد تنیده شده ‌است.

وی با اشاره به آنکه در حوزه دیپلماسی فرهنگی ما نمی‌توانیم آن را از دیپلماسی سیاسی جدا کنیم، بیان کرد: شما نمی‌توانید میزبان کشوری که از نظر ارتباط سیاسی با ما در فراز و فرود است و ارتباط خوبی ندارد باشید اما میزبان ناشر آنها باشیم!

قائم‌مقام سی‌وششمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران با تاکید بر آنکه فضایی که حاکمیت و دولت دنبال آن است تحقق فضای سیاسی و افزایش ارتباط‌های بین‌الملل بیش ‌از پیش است و تصریح کرد: اگر این فضا محقق شود مطمئن باشید که مسائل فرهنگی نیز به ‌دنبال آن خواهد شد. اگر بتوانیم از درگاه سیاست به حوزه فرهنگ ورود کنیم می‌توانیم شرایطی را در نظر بگیریم و برنامه‌ریزی کنیم که برای گسترش دیپلماسی از زبان فرهنگ بهره ببریم.

پیام فرهنگ و مکتب ایرانی بر جهان تأثیرگذار است

حیدری با اشاره به آنکه اگر مسئله ورود و خروج در عرصه بین‌الملل بهتر شود؛ تمدن، فرهنگ، آثار نوشتاری، ناشران و فرهیختگان ما حرف‌های فراوانی در مقام پیام‌رسانی و تأثیرگذاری جهانی بر عموم افراد را به شکل بالقوه دارند، یادآور شد: بحث ایران‌هراسی که دشمنان ما به هر دلیلی خلاف آن واقعیت میدانی مطرح می‌کنند نیز دراین میان تاثیرگذار است.

وی ادامه داد: اگر فضای ارتباطی موثر و بهتری میان ایران با کشورهای بیشتری در جهان فراهم شود، پیام فرهنگی و نهضت ایرانیان درطول تاریخ به قطع جای خود را در پس استمرار و توسعه روابط دیپلماسی با دیگر کشورهای جهان باز خواهد کرد. این مسئله به گشایش درگاه‌هایی منتج خواهد شد که ما ایرانی‌ها می‌توانیم انقلاب اسلامی خود، مردم خود و کشورمان را به ‌خوبی به جهانیان معرفی کنیم.

مدیرعامل خانه کتاب و ادبیات ایران در ادامه به ذکر مثال پرداخت و گفت: در جلسه‌ای که در نمایشگاه هند که ایران نیز دعوت بود با تعدادی از افراد آنجا گفت‌وگو می‌کردیم. در آنجا تعدادی از ناشران کشورهای عضو «بریکس» حضور داشتند و من پیشنهاد دادم تا کارگروه فرهنگی کشورهای عضو بریکس را تشکیل دهیم که با استقبال خوبی مواجه شد و به ‌زودی اولین جلسه آن را با دعوت از تعدادی از کشورهایی مثل برزیل، روسیه و هند برگزار خواهیم کرد تا شروع کار بریکس در عرصه فرهنگی ما باشد. درگاه فرهنگ بهترین درگاه به حوزه دیپلماسی بین‌المللی و ارتباط‌های جهانی به شمار می‌رود.

ترویج کتابخوانی با تبلیغ گردشگری ادبی خانوادگی

حیدری درباره برنامه‌های ترویجی و حمایتی در حوزه کتاب و کتابخوانی به ویژه برای کودکان و نوجوانان با اشاره به آنکه بحث کتاب و کتابخوانی بحثی بسیار درازدامن، ریشه‌ای و بنیادی است و چندین نهاد در تحقق آن درگیر هستند گفت: از خانواده، جامعه، مدارس، مساجد، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، وزارت آموزش‌ و پرورش و نهادهای مختلف و متعددی درگیر مبحث کتاب و کتابخوانی هستد.

وی ادامه داد: اما آنچه که ما در نمایشگاه کتاب امسال شاهدیم آن است که تمام برنامه‌های فرهنگی حوزه کودک و نوجوان را در یک فضای فرهنگی مختص این گروه مخاطبان هدف طراحی کرده و در اجرای آن نهادهای مختلفی چون خانه کتاب؛ معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد؛ نهاد کتابخانه‌های عمومی؛ سازمان شهرداری‌ها؛ آموزش‌ و پرورش و کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان را گرد هم آورده‌ایم و آن‌ها را متمرکز برای ایجاد روحیه نشاط، شادابی و امید با محوریت امر فرهنگ و کتابخوانی برای کودک و نوجوان اختصاص داده‌ایم.

قائم‌مقام سی‌وششمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران در ادامه پیشنهادی را خطاب به رسانه‌ها مطرح کرد و گفت: می‌خواهم به گردش ادبی اشاره کنم. تقاضای من آن است که رسانه‌ها در حوزه گردشگردی ادبی در نمایشگاه بیشتر متمرکز شوند تا خانواده‌ها حضورشان در نمایشگاه را روزی بر مبنای تفریح و تفنن فرهنگی تعریف کنند.

بودجه مطلوب توسعه فرهنگ و کتاب در برنامه توسعه هفتم

حیدری در فرازی دیگر از این گفت‌وگو درباره افزایش کمی آمار فروش به سبب افزایش قیمت کتاب اما کاهش خرید تعداد کتاب در نمایشگاه کتاب امسال گفت: پیشتر نیز عنوان کردم که بحث فرهنگ را نمی‌توان از مقوله اقتصاد و سیاست جدا کرد. ما مدیران؛ سیاستگذاران و همه حوزه‌هایی که در امر فرهنگ دخیل هستند این باور را داشته باشیم که اگر می خواهیم ناترازی‌های آب ‌و برق که این روزها شاهد آن هستیم برطرف شود درگاه آنها از مسیر فرهنگ می‌گذرد.

وی افزود: پس همه دستگاه‌ها، نهادها، شرکت‌ها، همه و همه باید دست‌به‌دست یکدیگر دهند تا نگاهشان را بر مسئله فرهنگ استوار کنند. فرهنگ زیرساخت توسعه مدرن است. به جِد بر این باورم که درگاه فرهنگ، کتاب است. انتقال تمام حوزه‌های هنری بر مبنای کتاب صورت‌ گرفته است.

مدیرعامل خانه کتاب و ادبیات ایران یادآور شد: باورم این است در بخش سیاستگذاران قوانین خوبی وجود دارد و بودجه خوبی که در برنامه هفتم برای امر ترویج کتابخوانی در نظر گرفته شده است می‌تواند بسیار موثر باشد.

افزایش دوبرابری یارانه در گام سی‌وششم نمایشگاه کتاب

حیدری به مسئله اختصاص یک درصد از بودجه تمامی نهادهای وزارتی و بخش‌های اقماری سازمان‌ها و ارگان‌های دولتی که موظف هستند آن بودجه را در عرصه فرهنگ مصرف کنند اشاره کرد و افزود: بخشی از یارانه‌هایی که ما امسال به نمایشگاه اختصاص داده‌ایم را افزایش دادیم.

وی یادآور شد: سال گذشته چیزی حدود 100 الی 120 میلیارد تومان یارانه به نمایشگاه کتاب اختصاص پیدا کرده و این رقم امسال دو برابر شده است. هرچند که هنوز در ابتدای سال قرار داریم و بودجه به نهادهای وزارتی وارد و تزریق نشده است اما بخشی از این بودجه یارانه فرهنگی نمایشگاه کتاب از همان محل تأمین می‌شود.

به گفته سخنگوی گام سی‌وششم نمایشگاه کتاب تهران؛ باید برنامه‌های راهبردی و اساسی، نه برنامه‌هایی که شکل شعاری، جشنواره محور و رسانه‌پسند باشد را مدنظر قرار دهیم. آنچه اهمیت دارد اینکه باید در حوزه کودک و نوجوان ورودی ویژه داشته باشیم. دراین‌میان آموزش‌وپرورش؛ کانون پرورش فکری کودکان و جوانان، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، دانشگاه‌ها و وزارت علوم و تحقیقات و فناوری باید با جدیت بیشتری وارد این عرصه شوند.

20 دستگاه تخصصی دست‌اندرکار حوزه فرهنگ

حیدری با بیان آنکه علاوه‌بر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 20 دستگاه دیگر درگیر مسئله توسعه و حمایت فرهنگ کتاب و کتابخوانی هستند گفت: بخشی از این مسائل به مسائل اقتصادی بازمی‌گردد اما بخش دیگر به اهمیت آن دستگاه‌ها برای ترویج امر کتابخوانی بازمی‌گردد.

وی افزود: وقتی درباره آموزش‌وپرورش و مدارس صحبت می‌کنیم باید مبحث ترویج کتاب و کتابخوانی در مدارس ما با جدیت بیشتری پیگیری شود. ما این آمادگی را در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در امر ترویج کتابخوانی داریم. در بحث جام باشگاه‌های کتابخوانی؛ بحث کودک و نوجوان؛ روستاهای دوستدار کتاب؛ پایتخت کتاب و تقدیر از مروجان کتاب ورود کرده‌ایم اما مهمترین بخش کمک گرفتن از گروه‌های مردمی در حوزه ترویج کتاب و کتابخوانی است.

قائم‌مقام سی‌وششمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران تصریح کرد: اگر ترویج کتابخوانی را می‌خواهیم تماماً دولتی کنیم، آن را جهت‌دار خواهیم کرد. چراکه ممکن است برخی از سیاست‌ها مورد توجه دولت باشد یا نباشد. اما اگر برنامه‌های ترویجی عرصه کتاب و کتابخوانی را به خود مردم سپرده و مردمی کنیم به قطع دست بالاتری در حوزه ترویج فرهنگ کتابخوانی داشت خواهیم داشت.

حیدری در پایان گفت: اگر از مردم در این مهم کمک بگیریم و جمع‌خوانی را رواج دهیم، این جمع‌خوانی به خانواده‌ها سرایت می‌کند. پس اولین تکیه‌گاه ما باید گروه‌ها و انجمن‌های مردمی باشد و به آن‌ها کمک کنیم تا توسعه پیدا کنند. اگر دولت بخواهد با سیاست خود به ترویج کتابخوانی ورود کند به قطع این نگاه پایدار نخواهد ماند. نگاه دولت باید حمایت، هدایت و کمک به گروه‌های مردمی باشد.

گفت‌وگو از امین خرمی

انتهای پیام