رویکرد جدید نهاد کتابخانه‌ها؛ ارائه خدمات بدون واسطه به گیرندگان

آزاده نظربلند، دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور در گفت‌وگو با ایکنا درباره نگرش‌های نوین نهاد در حوزه افزایش ذخایر کتابخانه‌ای که به ‌عنوان یکی از سیاست‌های کلان دوره جدید فعالیت نهاد مطرح شده است، گفت: ابتدا باید به مجلات و نشریات که در کتابخانه‌های عمومی کشور وجود دارند اشاره‌ای داشته باشم.

وی با بیان آنکه در نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، بودجه خرید محدودی برای منابع کتابخانه‌ای چون کتاب، نشریه و مجله وجود دارد افزود: در نتیجه سعی می‌کنیم که این بودجه را به شکل هدفمند بر نیاز مخاطب متمرکز کنیم. چه در حوزه نشریه و مجله و چه در حوزه کتاب باید بتوانیم رسالت کلی خود که بر محور خدمت‌رسانی عمومی به مردم استار است را فراهم کنیم.

نظربلند اظهار کرد: از همین روی در گام اول از کتابداران خود درمورد مجلات نظرسنجی انجام گرفت تا براساس لیست مجلاتی که در اختیار داشتند و برای کتابخانه آنها تهیه می‌شد، رصدی انجام دهند تا دریابند که بیشترین اقبال نسبت ‌به کدام یک از مجلات است؛ سپس به ما اطلاع دهند که تمایل آنها برای تهیه چه مجلاتی است و کدام مجلات کمتر مورد وثوق عموم افراد در آن کتابخانه قرار می‌گیرد تا بتوانیم با برنامه‌ریزی نحوه توزیع این مجلات را تغییر دهیم، یا لغو خرید برای برخی از مجلات در نظر بگیریم و یا تعداد کمتری از مجله را تا آن حد که مورد نیاز است در اختیار آنها قرار دهیم.

دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور در تشریح طرح نهاد در حوزه سامان‌دهی مجلات و نشریان به ذکر مثالی پرداخت و گفت: در برخی از کتابخانه‌ها با موضوع «تربیت فرزند» یا «آشپزی» چهار مجله متفاوت می‌رفت و کتابدار می‌گفت که یک مجله در این حوزه کافی است. چراکه بخشی از داده‌های اطلاعاتی در این حوزه را مخاطبان در فضای مجازی به دست می‌آورند و دیگر نیازی برای خواندن مجله نمی‌بینند، چراکه با جستجویی ساده می‌توانند پاسخ پرسش یا دغدغه‌ای که در ذهن دارند را در فضای مجازی دریابد.

نیم بیشتر بودجه نهاد کتابخانه‌ها برای خرید مجله و نشریه

نظربلند با اشاره به آنکه براساس این داده‌ها در مبحث خرید مجلات توسط نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور گفت: پیش از این نهاد برای خرید مجلات و نشریات تفاهم‌نامه‌ای را با معاونت مطبوعاتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی منعقد کرده که طی آن بخشی از هزینه‌ها را آنها تقبل می‌کنند. برای سال 1404 از معاونت مطبوعاتی درخواست کردیم تا جلساتی را برای آماده‌سازی قرارداد سال جدید با هم داشته باشیم تا براساس نیاز کتابدار و آنچه که در کتابخانه اتفاق می‌افتد؛ تلاش کنیم مجلات مورد نیاز را خریداری کنیم.

وی با تأکید بر آنکه البته که بنا داریم تا سقف منطقی و معقولی را برای خرید مجلات در نظر بگیریم تصریح کرد: متأسفانه سال گذشته تقریباً بیش‌ از نیمی از بودجه خرید صرف خرید مجلات و نشریات شده است. این در حالی است که مجله و نشریه در قفسه کتابخانه به شکل ثابت باقی نمی‌ماند و براساس نوبت انتشار از قفسه خارج و سری جدید جای آنها را می‌گیرند. در صورتی ‌که اگر بودجه صرف خرید کتاب شود این مزیت وجود دارد که پایایی و مانایی برای آن کتاب که در قفسه ماندگار است داشته باشیم.

دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور تأکید کرد: از همین روی تصمیم داریم تا یک عدد به نسبت معقولی را برای خرید مجلات و نشریات در دوره دبیریت جدید نهاد کتابخانه‌های عمومی در نظر بگیریم تا بتوانیم هم کمبود منابع کتابی خود را در کتابخانه‌ها جبران کنیم و همین‌ آنکه درمورد نشریات با دقت هدف خود را نقطه‌زنی کنیم و براساس نیاز گروه هدف پیش برویم.

وی با ابراز امیدواری درباره جلسات مشترک با معاونت مطبوعاتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برای رسیدن به راهکاری میانه تا بحث‌های حمایتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و معاونت مطبوعاتی از انتشار مجلات حفظ شود گفت: ضمن توجه به این بحث تلاش می‌کنیم خواسته‌های نهاد در این نگرش هم محقق شود. باید در نظر داشت که نمی‌توان یک نسخه واحد را برای همه کتابخانه‌ها پیچید و باید تحقق خرید هدفمند را برای این مقوله در نظر بگیریم.

کتابخانه‌های روستاهای زیر 2500 نفر کارایی ندارند

نظربلند در ادامه این گفت‌وگو با ایکنا درباره توسعه کتابخانه‌های روستایی به عنوان یکی دیگر از سیاست‌های کلان فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور با بیان آنکه بسیاری از روستاهای کشور کتاب‌خانه ندارند یادآور شد: بحث‌های مربوط به آمایش سرزمینی و مطالعه کتابخانه‌های موجود به ما می‌گوید کتابخانه‌های روستایی که در مکان‌هایی قرار گرفته‌اند که تعداد جمعیت آنها کم‌تر از 2500 نفر است عملاً کارایی لازم را ندارند. به دیگر سخن آنکه ما کتابخانه را ایجاد می‌کنیم. هزینه‌ای برای تأسیس، هزینه‌ای برای تجهیز، هزینه‌ای برای تأمین منابع و کتابدار صرف می‌کنیم اما وقتی تعداد جمعیت کم است گردشی که باید اتفاق بیفتد متأسفانه اتفاق نمی‌افتد.

دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور با تأکید بر آنکه هزینه ایجاد یک کتابخانه و تجهیز آن هزینه بالایی است و در نتیجه به سمت این رویکرد حرکت می‌کنیم که به ‌جای ایجاد کتابخانه‌های ثابت؛ کتابخانه‌های سیار و ناوگان سیار خود را افزایش دهیم تصریح کرد: حدود 60 کتابخانه سیار در داخل کشور داریم که قصد افزایش آنها را داریم و این هدفگذاری را کرده‌ایم که برای مثال هر کتابخانه سیار حدود 10 روستا را پوشش دهد. اگر این اتفاق بیفتد هم نقاط روستایی بیشتری را تحت پوشش قرار دادیم؛ هم دسترسی را فراهم کردیم و از همه مهمتر آنکه خدمت را به شکل مستقیم به خدمت گیرنده ارائه داده‌ایم. به ‌جای آنکه یک مکان فیزیکی بسازیم و منتظر باشیم تا خدمت گیرنده به ما مراجعه کند؛ به‌عنوان خدمت دهنده به سمت خدمت گیرنده حرکت می‌کنیم.

تلاش برای افزایش سطح دسترسی به کتاب 

نظربلند با بیان آنکه کتابخانه‌های سیار، محیط‌های جذابی را فراهم می‌کنند و تجارب بسیار خوبی در حوزه کتابخانه سیار داریم گفت: کتابخانه‌های سیار با رابط‌هایی که در آن نقاط حضور دارند ارتباط پیدا می‌کنند. با این رابط‌ها قرار می‌گذارند، هماهنگی‌های لازم انجام می‌شود، مادران، گروه‌های مختلف سنی و دانش‌آموزان مدارس را به کتابخانه سیار می‌آورند و علاوه‌بر به بحث‌های مربوط به امانت و  عضویت حتی برنامه‌های جنبی فرهنگی را نیز در کنار کتابخانه‌های سیار اجرا می‌کنند.

 وی ادامه داد: برای مثال در همین ایام برگزاری نمایشگاه سی‌وششم کتاب تهران در غرفه نهاد میزبان یکی از کتابداران سیار خود در استان خوزستان بودیم و گفت که 1200 عضو فعال دارد! 1200 عضو فعال برای 10 روستای کوچک خوزستان می‌تواند نقطه عطفی برای ارائه خدمات کتابخانه‌ای باشد. شاید اگر در این 10 نقطه، 10 کتابخانه ساخته بودیم این تعداد مراجعه‌کننده نداشتیم.

دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور اظهار کرد: انتقال چنین تجربیاتی به نهاد کمک می‌کند تا خدمات و فعالیت‌های آن بیشتر میان عموم مردم شناخته شود و بتوانیم سطح دسترسی بیشتری را به کتاب در کشور فراهم کنیم.

سیمای متفاوت نهاد کتابخانه‌ها در بخش کودک و نوجوان

نظربلند درباره فعالیت‌های نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور در ایام برگزاری سی‌وششمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران گفت: غرفه‌ای در سالن کودک و نوجوان داریم که حضور متفاوتی از نهاد کتابخانه‌های عمومی در بخش کودک و نوجوان به شمار می‌رود.

وی ادامه داد: طی آن کتابخانه‌ عمومی کودک و نوجوان با تمام فعالیت‌های جنبی را در آنجا پیاده‌سازی کرده‌ایم. یعنی در کنار عضویت و امانت، برنامه‌های جنبی مثل قصه‌گویی، نمایشنامه‌خوانی، نمایش عروسکی، اتاق علم و تمام بخش‌های اقماری فرهنگی که می‌تواند کنار کتابخانه عمومی تعریف شود را در آنجا اجرایی ساخته‌ایم.

دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور در پایان یادآور شد: می‌توانم بگویم که اتفاق بی‌نظیری رخ داده و برای اداره این فعالیت‌ها از کتابداران خلاق سراسر کشور دعوت کردیم. هر روز گروهی از این کتابداران از استان‌های مختلف به نمایشگاه می‌آیند و به ارائه خدمات می‌پردازند و روز دیگر، گروهی دیگر از بخش‌های دیگر کشور این فعالیت‌ها را در حوزه ارائه خدمات به‌ ویژه به گروه کودک و نوجوان ارائه می‌دهند.

گفت‌وگو از امین خرمی

انتهای پیام