جشنواره بین‌المللی فیلم و عکس «پنج»، با گذشت شش دوره از فعالیت خود، به یکی از رویدادهای تأثیرگذار در عرصه هنر معاصر ایران تبدیل شده است. جشنواره‌ای که به نام عباس کیارستمی برگزار می‌شود، با هدف ایجاد دیالوگ فرهنگی میان هنرمندان ایران و جهان، فضایی متفاوت و مستقل از جریان‌های رسمی را شکل داده است.
در دل این حرکت هنری، مسائلی فراتر از فرم و تکنیک مطرح است؛ دغدغه‌هایی از جنس معنا، فلسفه و هویت. گفت‌وگوی پیش‌رو با مهدی شادی‌زاده، مؤسس و دبیر جشنواره، نه تنها درباره هنر و سینماست، بلکه نگاهی به لایه‌های عمیق‌ترِ هنر دارد؛ از شهید و نهج‌البلاغه گرفته تا رازهای تصویر در آثار کیارستمی.
ایکنا – با توجه به اینکه ششمین دوره جشنواره بین‌المللی فیلم و عکس «پنج» توانسته حضور مهمی در عرصه هنر و سینما پیدا کند، چه عواملی باعث شد که درصدد برگزاری چنین رویدادی باشید؟ آیا هدف اصلی شما فقط معرفی آثار هنری بود یا دغدغه‌های فرهنگی و اجتماعی خاصی نیز در پشت این تصمیم وجود داشت؟
این جشنواره با هدف بزرگداشت عباس کیارستمی و گرامیداشت آثار او آغاز شد. در واقع، هدف من از ابتدا این بود که بتوانیم فضایی برای نمایش آثار هنری ایجاد کنیم که در آن علاوه بر سینما، عکاسی و ویدیو آرت نیز جایگاه ویژه‌ای داشته باشند. به عنوان یک هنرمند و فعال فرهنگی، از همان ابتدا دغدغه این را داشتم که هنر ایرانی، به ویژه در عرصه‌های سینما و عکاسی، در سطح جهانی شناخته شود. وقتی فکر کردم که این جشنواره می‌تواند به‌عنوان یک پل فرهنگی میان ایران و جهان عمل کند، تصمیم گرفتم آن را به شکلی مستقل برگزار کنم که هیچ‌گونه وابستگی به سیاست‌ها و منافع شخصی نداشته باشد. از طرف دیگر، بسیاری از هنرمندان ژاپنی و ایتالیایی از این جشنواره حمایت کرده‌اند که باعث شده جشنواره در سطح بین‌المللی به رسمیت شناخته شود.
ایکنا – با وجود گذشت شش دوره از برگزاری این جشنواره، آیا می‌توانید به دستاوردهای آن اشاره کنید؟ جشنواره تا چه حد توانسته به اهداف خود در حوزه فرهنگی و هنری دست یابد؟
در شش دوره‌ای که جشنواره برگزار شده، به‌طور کلی موفقیت‌های بزرگی حاصل شد. البته ما هنوز در ابتدای راه هستیم، اما خوشبختانه جشنواره توانسته اعتبار بین‌المللی خوبی پیدا کند. یکی از مهم‌ترین دستاوردها این است که هر ساله هنرمندان و فیلم‌سازان معروف از کشورهای مختلف در جشنواره حضور دارند و کارهای خود را به نمایش می‌گذارند. به‌ویژه در بخش عکاسی، که ابتدا بیشتر به سمت عکس‌های اجتماعی و خیابانی بود، جشنواره سعی کرد مسیر خود را به سمت آثار مفهومی و فاین آرت (عکاسی هنری) سوق دهد. این تغییرات باعث شد بسیاری از عکاسان ایرانی و بین‌المللی متوجه اهمیت جشنواره شوند و آثارشان را با علاقه‌مندی بیشتری ارسال کنند. به علاوه، حضور داوران بین‌المللی و ارتباط با سایر جشنواره‌های بزرگ دنیا، از جمله جشنواره‌های ترکیه و لهستان، به جشنواره کیارستمی اعتبار زیادی بخشیده است.
ایکنا – جشنواره «پنج» همیشه بر مفاهیم عمیق و معنوی تأکید داشته است. در این زمینه، آیا اهداف خاصی برای انتخاب آثار وجود دارد؟ مثلاً در انتخاب فیلم‌ها و عکس‌ها، معیارهایی از جمله ارزش‌های دینی، فرهنگی یا مفاهیم معنوی در نظر گرفته می‌شود؟
در انتخاب آثار جشنواره، به‌طور خاص به مفاهیم عمیق و شاعرانه توجه داریم. همان‌طور که عباس کیارستمی در آثارش به دنبال بیان مفاهیم از طریق زبانی ساده و شاعرانه بود، ما نیز در جشنواره تلاش کرده‌ایم که آثار از نوعی نگاه آرتیستی برخوردار باشند که بتوانند مفاهیم عمیق و انسانی را به شکلی زیبا و هنری بیان کنند. این مفاهیم لزوماً به آموزه‌های دینی یا مذهبی محدود نمی‌شود، بلکه به موضوعات انسان‌شناختی، فلسفی و اجتماعی نیز پرداخته می‌شود. برای مثال، در فیلم‌هایی که به جشنواره ارسال می‌شود، به دنبال آثار شاعرانه‌ای هستیم که به دور از کلیشه‌ها و شعارها، توانسته‌اند یک رویداد انسانی را به شکلی خلاقانه به تصویر بکشند. این در واقع همان چیزی است که عباس کیارستمی همیشه بر آن تأکید داشت: بیان عمیق‌ترین مفاهیم از طریق سادگی و ظرافت.
ایکنا – جشنواره پنج به‌عنوان یک رویداد فرهنگی مهم در ایران، طبیعتاً با چالش‌های متعددی روبه‌رو بوده است. یکی از چالش‌های عمده در برگزاری جشنواره‌ها، تأمین منابع مالی و اسپانسرینگ است. آیا جشنواره در این زمینه با مشکلاتی مواجه بوده است و چطور توانسته این چالش‌ها را پشت سر بگذارد؟
بله، تأمین منابع مالی همیشه یکی از چالش‌های اصلی بوده است. با اینکه جشنواره از نظر محتوایی بسیار مهم است و تأثیر زیادی بر جامعه هنری دارد، اما از نظر مالی با مشکلات زیادی روبه‌رو هستیم. به‌ویژه در سال‌های اخیر که اسپانسرها و منابع مالی کمتری وجود دارد، مجبور شدیم برای تأمین هزینه‌ها بیشتر تلاش کنیم. با این حال، جشنواره همیشه توانسته تا حد زیادی از این مشکلات عبور کند، زیرا علاقه و حمایت هنرمندان، سازمان‌ها و حتی خود مردم باعث شده است که جشنواره به شکلی ادامه یابد. همچنین در حال گسترش همکاری‌ها با جشنواره‌های بین‌المللی و نهادهای فرهنگی خارجی هستیم تا این چالش‌ها را بهتر مدیریت کنیم.
ایکنا – جشنواره امسال در کجا برگزار خواهد شد و آیا برنامه خاصی برای افتتاحیه آن دارید؟
امسال جشنواره در کتابخانه جندی‌شاپور ایران برگزار خواهد شد. افتتاحیه جشنواره در آنجا خواهد بود و امیدوارم که این جشنواره همچنان در سطح بین‌المللی حضور مؤثری داشته باشد. این یک نقطه عطف دیگر در تاریخ جشنواره است که می‌تواند موجب توجه بیشتری از سوی هنرمندان و مخاطبان بین‌المللی شود.
ایکنا – در زمینه پرداخت به شخصیت‌های شهید در آثار هنری، به‌ویژه در سینما، چه دیدگاهی دارید؟ آیا این موضوع باید به‌طور خاص و متفاوت به تصویر کشیده شود؟
پرداختن به شخصیت شهید باید فراتر از کلیشه‌ها و شعارهای مرسوم باشد. بسیاری از فیلم‌سازان تلاش می‌کنند شخصیت شهید را صرفا به‌عنوان نمادی از تقدس یا مبارزه نشان دهند، اما باید فراتر از این‌ها رفت. اگر ما بخواهیم این شخصیت‌ها را به صورت واقعی و انسانی به تصویر بکشیم، باید به ابعاد روانشناختی و اجتماعی آن‌ها توجه کنیم. شخصیت شهید نباید صرفاً در قالب فداکاری یا جنگ‌جویی قرار گیرد، بلکه باید ابعاد انسانی و درونی آن را هم در نظر بگیریم. باید از قالب‌های کلیشه‌ای و سطحی دور شویم و یک روایت انسانی و دقیق‌تر از شخصیت‌های شهید ارائه دهیم که بتواند تأثیرگذار باشد.
ایکنا – آیا مفاهیم دینی و فلسفی مانند آموزه‌های نهج‌البلاغه می‌تواند در خلق آثار هنری و سینمایی به‌ویژه در پرداخت به شخصیت‌های شهید نقش داشته باشند؟
قطعاً. نهج‌البلاغه یکی از منابع بسیار ارزشمند است که می‌تواند برای ما در پرداختن به مفاهیم انسانی و اجتماعی استفاده شود. این کتاب، علاوه بر اینکه یک متن مذهبی است، در حقیقت یک اثر فلسفی و اخلاقی بی‌نظیر است که می‌تواند درک بهتری از مفاهیمی مانند فداکاری، شجاعت، صداقت، انصاف و محبت به دیگران به ما ارائه دهد. نهج‌البلاغه در سینما و هنر، می‌تواند به‌عنوان یک مرجع معنوی و فلسفی به کار رود تا در ایجاد شخصیت‌ها و داستان‌های عمیق‌تر و پیچیده‌تر کمک کند. این نهج‌البلاغه است که به ما می‌آموزد چگونه می‌توانیم از اخلاق و معنویت در ایجاد آثار هنری استفاده کنیم، بدون اینکه آن‌ها را در قالب شعارها و سطحی‌نگری‌ها قرار دهیم.
ایکنا – آیا در آثار عباس کیارستمی، به‌ویژه فیلم «جاده‌ها» می‌توان مفاهیم دینی و فلسفی را به شیوه‌ای خاص و شاعرانه مشاهده کرد؟
بله. آقای کیارستمی در فیلم‌هایش، به‌ویژه در فیلم «جاده‌ها» از یک نگاه شاعرانه و فلسفی برای توصیف مفاهیم دینی و معنوی استفاده کرده است. برای مثال، در فیلم «جاده‌ها» که یکی از مهم‌ترین آثار او است، به‌طور غیرمستقیم، حدیثی از حضرت علی(ع) به تصویر کشیده شده است و نشان‌دهنده این است که می‌توان مفاهیم دینی و اخلاقی را به‌طور خلاقانه و بدون تکیه بر شعارها و کلیشه‌ها در آثار هنری گنجاند. عباس کیارستمی توانست این حدیث را به شکلی شاعرانه و بی‌نظیر به تصویر بکشد، به‌گونه‌ای که نه تنها برای مخاطب ایرانی، بلکه برای مخاطب جهانی نیز جذاب و معنادار باشد.
ایکنا- شما اشاره کردید که آثار هنری باید به دور از شعارها و سطحی‌نگری‌ها به مفاهیم دینی و انسانی بپردازند. آیا در سینما و هنر امروز، به‌ویژه در پرداخت به مفاهیم مذهبی و اجتماعی، این نگاه همچنان وجود دارد؟
این نگاه باید ادامه داشته باشد. هر اثری که درباره شهید یا مفاهیم دینی ساخته می‌شود، باید از فضای شعاری و سطحی‌نگری دور باشد. باید به ابعاد انسانی و درونی شخصیت‌ها پرداخته شود تا اثر واقعی و ماندگاری ایجاد شود. در سینما، این خلاقیت و نگاه عمیق است که می‌تواند تأثیرگذار باشد. باید از کلیشه‌های رایج دور شویم و داستان‌ها و شخصیت‌هایی بسازیم که مخاطب را به تفکر و تأمل وادار کنند. این کار نیاز به درک عمیق از مفاهیم انسانی و دینی دارد و فقط در صورتی می‌توان به آن دست یافت که به‌طور خلاقانه و دقیق به مسائل پرداخته شود.
گفت‌وگو از داوود کنشلو
انتهای پیام
source