جوان آنلاین: داوود مرادیان پس از دو کتاب تأثیرگذار در زمینه شناخت ابزار‌های سینمایی، حالا با سومین اثر خود با عنوان «آن‌سوی لنز» به میدان آمده است. پس از کتاب‌های «لنزبازی» و «دوربین‌بازی» که هر دو بر جنبه‌های فنی لنز و دوربین در سینما و عکاسی تمرکز داشتند، مرادیان در کتاب تازه‌اش تلاش کرده تا نگاه سینماگر را به سطحی بنیادی‌تر و در عین حال کاربردی‌تر از سواد بصری ارتقا دهد. کتاب «لنزبازی» در زمان خود توانست نقش مهمی در ارتقای دانش فنی علاقه‌مندان به عکاسی و سینما ایفا کند. این کتاب با تحلیل‌های فنی از ساختار لنزها، از اصول اولیه تا کاربرد‌های پیچیده‌ای، چون آنامورفیک و دکوپاژ، برای نخستین‌بار مباحث لنزشناسی را به شکلی بومی و قابل فهم در اختیار مخاطبان ایرانی قرار داد. سپس در «دوربین‌بازی»، مرادیان کوشید مفاهیم مربوط به حرکت دوربین، ترکیب نور و رنگ، و تأثیرات احساسی قاب‌بندی را با ارجاع به آثار معروفی مانند هتل بزرگ بوداپست، جوکر، سریال آقای ربات و هشت نفرت‌انگیز بررسی کند. اکنون، در سی‌وششمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، انتشارات ساقی کتاب «آن‌سوی لنز» را به نمایش گذاشته است؛ اثری تازه از مرادیان که هدف آن آموزش سواد بصری سینمایی برای کارگردانان جوان و تازه‌کار است. درباره این کتاب، روند شکل‌گیری‌اش و ضرورت نگارش آن با داوود مرادیان گفت‌وگویی انجام دادیم که در ادامه می‌خوانید.
در شروع درباره انگیزه نگارش این کتاب توضیح دهید.
کتاب «آن‌سوی لنز» سومین تجربه من در زمینه تألیف آثار مرتبط با سینماست. بر خلاف دو کتاب قبلی که بیشتر به ابزار‌های فنی می‌پرداختند، در این کتاب تلاش کردم به زبانی ساده و ملموس، مفاهیم پایه‌ای و ضروری سواد بصری را برای علاقه‌مندان به سینما، به‌ویژه کارگردانان تازه‌کار، شرح دهم. همان‌طور که برای یادگیری موسیقی شناخت نت‌ها ضروری است، برای درک زبان تصویر هم باید مفاهیمی مثل نور، رنگ، بافت، کنتراست و ترکیب‌بندی را شناخت. این اثر تلاش می‌کند نحوه ساخت جملات بصری را توضیح دهد؛ جملاتی که در نهایت می‌توانند به روایت داستانی مؤثر در سینما منجر شوند.
کتاب در چه زمانی نوشته شد و چه ویژگی‌هایی آن را از سایر منابع متمایز می‌کند؟
فرایند نگارش کتاب در حدود سه‌ونیم تا چهار ماه به طول انجامید. این مباحث ابتدا در قالب درسی در دانشگاه مطرح می‌شدند. من به‌عنوان مدرس، بار‌ها شاهد بودم که دانشجویان برای درک اصول بصری با منابع پیچیده و ناملموس دست‌وپنجه نرم می‌کنند. پس تصمیم گرفتم محتوای تدریس را به‌صورت کتابی مستقل آماده کنم. این کتاب نه‌تنها برای تدریس در دانشگاه‌ها مناسب است، بلکه به دلیل مثال‌های کاربردی برگرفته از تجربیات شخصی‌ام در فیلم‌سازی، برای مطالعه فردی هم مفید است. برخلاف بسیاری از منابع ترجمه‌شده که با مثال‌های غیرملموس خارجی همراه هستند، این اثر سعی کرده با زبان بومی و مثال‌های ساده و قابل‌درک، مفاهیم را منتقل کند.
چه تفاوت‌هایی میان این کتاب با آثار قبلی‌تان یا کتاب‌های دیگر در این حوزه وجود دارد؟
در حال حاضر دو کتاب شاخص در حوزه سواد بصری وجود دارد: یکی «مبانی سواد بصری» که بسیار آکادمیک و پیچیده است و خواندن آن بدون راهنمایی استاد دشوار است، و دیگری «سواد بصری سینمایی» که رویکردی نسبتاً کاربردی‌تر دارد ولی نمونه‌های عملی کمی در آن دیده می‌شود. کتاب «آن‌سوی لنز» سعی کرده تلفیقی از این دو باشد؛ با ساختاری روان، همراه با مثال‌های عینی از فیلم‌سازی و آموزش مستقیم. علاوه بر این، تجربه زیسته من در تدریس و ساخت فیلم، به کتاب شخصیتی زنده و ملموس بخشیده است. این اثر صرفاً یک کتاب درسی نیست، بلکه گفت‌وگویی صمیمی با خواننده درباره مفاهیم بنیادین تصویر است.
آیا ترتیب خاصی برای مطالعه این سه کتاب وجود دارد؟
بله، قطعاً. پیشنهاد من این است که ابتدا «آن‌سوی لنز» مطالعه شود، چراکه این کتاب به مفاهیم مقدماتی می‌پردازد و سنگ‌بنای سواد بصری را می‌گذارد. اگر خواننده این کتاب را خوب درک کند، دیگر نیازی فوری به خواندن «لنزبازی» ندارد. کتاب بعدی، «دوربین‌بازی»، بیشتر به تکنیک‌های پیشرفته‌تر مانند حرکت دوربین و تأثیر ترکیب نور و رنگ در احساس‌برانگیزی داستان می‌پردازد. در واقع، ترتیب پیشنهادی من این است: اول «آن‌سوی لنز»، بعد «دوربین‌بازی»، و در نهایت «لنزبازی» برای آشنایی فنی با ابزارها.
از تجربه تدریس به نوشتن کتاب رسیدید. این مسیر چگونه آغاز شد؟
در حقیقت، هیچ‌وقت برنامه‌ای برای نویسنده شدن نداشتم. موضوع کتاب «لنزبازی» در ابتدا پایان‌نامه‌ام در مقطع کارشناسی ارشد بود. اما وقتی دیدم که مطالب آن می‌تواند برای دیگران هم مفید باشد، تصمیم گرفتم آن را به صورت کتاب درآورم. در این مسیر، همسرم مشوق اصلی من بود و همیشه به من انگیزه می‌داد. یکی از نقاط عطف در این مسیر، ارتباط کوتاه ولی مهمی بود که با مرحوم نادر طالب‌زاده داشتم. وقتی فایل اولیه مطالب را برایشان فرستادم، در عرض ۱۰ دقیقه آن را مرور کردند و چند لینک بسیار مهم برایم ارسال کردند که تأثیر زیادی در غنای محتوای کتاب گذاشت.
چه بازخوردی از مخاطبان گرفتید و درباره طراحی و انتشار کتاب چه نظری دارید؟
هنوز زمان زیادی از انتشار کتاب نگذشته، اما خوشبختانه در همین مدت کوتاه، بازخورد‌های مثبتی از دانشجویان سینما، علاقه‌مندان به فیلم‌سازی و حتی برخی مدرسان دریافت کرده‌ام. درباره طراحی هنوز نظری ندارم، چون نسخه نهایی تازه به دستم رسیده. اما امیدوارم این اثر بتواند جایگاه خودش را به عنوان یک منبع آموزشی جدی و کارآمد در دانشگاه‌ها و کلاس‌های آزاد سینما پیدا کند.
در پایان اگر موردی مدنظرتان هست برایمان بگویید.
فکر می‌کنم این کتاب می‌تواند نقطه شروع خوبی برای کسانی باشد که به زبان تصویر علاقه دارند، اما نمی‌دانند از کجا شروع کنند. بسیاری از مفاهیم سواد بصری در دوره‌های رسمی تدریس نمی‌شوند یا به‌درستی منتقل نمی‌شوند. خود من هم زمانی در همین مسیر بودم. هدفم این بود که یک راهنمای ساده، دقیق و کاربردی تهیه کنم تا کسانی که به‌تازگی وارد عرصه فیلم‌سازی می‌شوند، بتوانند با شناخت درست تصویر، حتی با دوربین موبایل هم داستانی مؤثر و قابل‌قبول خلق کنند. امیدوارم «آن‌سوی لنز» بتواند قدمی باشد برای آگاهی‌بخشی به نسلی که قرار است سینمای فردای ایران را بسازد.
source