بسیاری از اسناد دفاع مقدس به سبب نبود زیرساخت‌ها حبس شده‌اند

به گزارش ایکنا؛ نشست معرفی و نقد کتاب «اسناد مشروح مذاکرات مقامات ایران و عراق پیرامون اسرا و مفقودین (1369-1381)» روز چهارشنبه 21 خرداد، با حضور مجید شاه‌حسینی و علی منوچهری نویسندگان کتاب؛ امیرمحمد عباس‌نژاد و هادی قیصریان‌فرد؛ در قامت پژوهشگران حوزه دفاع مقدس و ناقدان این اثر با دبیری حجت‌الاسلام والمسلمین سعید فخرزاده از پژوهشگران حوزه دفاع مقدس در ساختمان آرشیو ملی ایران از زیرمجموعه‌های سازمان اسناد کتابخانه ملی ایران به همت سازمان اسناد و مدارک دفاع مقدس و مقاومت بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس برگزار شد.

حیرانی انسان از نامه اسرای عراقی به حضرت امام(ره)

سردار عباس بایرامی، رئیس سازمان اسناد و مدارک دفاع مقدس بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس در سخنانی گفت: فرصت‌های نظام جمهوری اسلامی ایران در بازنمایی تمام سختی‌ها، مصائب و تلخی‌هایی که آزادگان سرافراز ایران در زندان‌های رژیم بعث کشیدند و رفتار متفاوت و مبتنی بر رأفت اسلامی که اسرای عراقی در ایران طی مدت حضورشان دیدند از جمله مهم‌ترین مواردی است که می‌توان از آن در بعد ملی و بین‌المللی درباره حقانیت ایران و احقاق حقوقش در تجاوزی که به این کشور طی هشت سال صورت‌گرفته است انجام شود.

وی با تأکید بر آنکه همچنین این فرصت‌ها در حوزه اسرای عراقی بسیار متعدد است ادامه داد: به ‌عنوان یک ایرانی باره در مواجهه با نامه‌ای که سربازهای عراقی برای امام راحل بعد از صحبت کردن با او، آشنایی با حقانیت ایران و روشدن دست پلید رئیس رژیم بعثی (صدام) در جنگی که به راه انداخته بود انسان را حیران می‌کند که چگونه درباره رأفت اسلامی و حقانیت ایران نه از سر ترس که از سر ارادت و رسیدن به حقیقت آن را عنوان کرده‌اند.

سردار بایرامی با اشاره به آنکه در آینده‌ای نزدیک کتاب «نامه‌های اسرای عراقی به حضرت امام(ره)» که شامل مجموعه اسناد مختلف و متعددی که در سازمان وجود دارد منتشر خواهد شد گفت: تلاش می‌کنیم تا از تمامی فرصت‌ها برای بیان نگرش و رأفت جمهوری اسلامی ایران حتی در دوران جنگ تحمیلی با اسرای عراقی، نگاه نوع‌دوستی، مسلمان بودن واقعی و صلح‌طلبی را در ابعاد ملی و بین‌المللی به این واسطه منتشر کنیم.

رئیس سازمان مدارک و اسناد دفاع مقدس در پایان سخنان خود با تأکید بر آنکه حفظ سند با حبس سند متفاوت است تأکید کرد: متأسفانه طی دهه ابتدایی انقلاب شکوهمند اسلامی به‌ سبب جنگ تحمیلی ساختارها طوری ارائه شدند که امروز زیرساخت‌ها کار پشتیبانی را بسیار دشوار کرده است. در بسیاری از موارد نمی‌توانیم آنگونه که شایسته و بایسته حقانیت نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران است به ارائه خدمات در بازنمایی حقانیت این نظام در تمامی گردنه‌های سخت تاریخی که آن را با هدایت بنیانگذار کبیر انقلاب اسلامی؛ پرچم‌داری مقام معظم رهبری و اتکا به بنیه مردمی سپری کرده ‌است را نشان دهیم؛ اما با قدرت می‌گویم که بسیاری از این اسناد در موضوعات مختلف و متعدد در سازمان اسناد وجود دارد و دست تمامی محققان پژوهشگران و نهادهایی که بتوانند بهره‌برداری لازم از این اسناد را کنند به گرمی می‌فشاریم.

مرور روایت تاریخی کمیسیون‌های اسرای جنگی و مفقودان

شاه‌حسینی، نویسنده کتاب «اسناد مشروح مذاکرات مقامات ایران و عراق پیرامون اسرا و مفقودین (1369-1381)» در این نشست با اشاره به آنکه بعد از آغاز جنگ تحمیلی و به اسارت درآمدن چند نفر از سربازان رژیم بعث به عنوان اسرای عراقی، مسئله نگهداری از این افراد به ارتش سپرده شد ادامه داد: بعد از افزایش این تعداد در تاریخ 13 فروردین 1361، مصوبه جلسه شورای عالی دفاع مبنی ‌بر پیام امام راحل به تشکیل «کمیسیون اسرای جنگی (عراقی)» منتج شد.

وی با اشاره به آنکه وظیفه اصلی کمیسیون اسرای جنگی، چگونگی و بهتر نگهداری اسرای عراقی به شمار می‌رفت یادآور شد: همچنین در خصوص مفقودان ایرانی در ابتدای جنگ تحمیلی این مسئله و پیگیری آن به هلال احمر و در ادامه مقوله جست‌وجوی مفقودان با افزایش تعداد آنها در مهرماه 1362 بنا به مصوبه شورای عالی دفاع به تشکیل «کمیسیون مفقودان ایرانی منتج شد».

نویسنده کتاب «اسناد مشروح مذاکرات مقامات ایران و عراق پیرامون اسرا و مفقودین (1369-1381)» با اشاره به آنکه بعد از سال 1368 که شاهد منحل شدن شورای عالی دفاع بودیم؛ دفتر امور حفاظت و اطلاعات مقام معظم رهبری شکل گرفت و نگهداری اسناد در حوزه اسرای جنگی و مفقودان به این دفتر سپرده شد افزود: همچنین کمیسیون‌های اسرا و مفقودان که زیر نظر دفتر امور حفاظت و اطلاعات مقام معظم رهبری فعالیت می‌کردند تا سال 1391 به حیات خود ادامه داده‌اند و در این سال این کمیسیون‌ها نیز منحل شد و تمامی امور پیگیری این دو بخش به نهاد زیرمجموعه بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس ارجاع و در سال 1395 به سازمان اسناد دفاع مقدس سپرده شد تا کار پژوهشی برای خروجی‌های لازم از اسناد و آمار موجود جهت تدوین، ثبت، ارائه و تولید محتواهای مختلف و متعدد از جمله کتاب حاضر از سال 95 آغاز و این روند کار پژوهشی تا به امروز ادامه داشته است.

آشکار شدن حقانیت جنگ برای اسرای عراقی بعد از دیدار با حضرت امام(ره)

شاه‌حسینی با اشاره به آنکه روند آزادسازی اسرای ایرانی در جنگ تحمیلی طی سه بازه زمانی سال 1361 تا 1368 که به‌عنوان دوران «قبل ‌از تبادل بزرگ» و سال 1369 که از آن به‌عنوان «تبادل بزرگ» یاد می‌شود و سال 1369 تا 1381 که شاهد بخش نهایی این اتفاق بودیم، دسته‌بندی می‌شود، اظهار کرد: کتاب «اسناد مشروح مذاکرات مقامات ایران و عراق پیرامون اسرا و مفقودین (1369-1381)» به بازه زمانی بخش نهایی یعنی کارها و اقدامات صورت‌گرفته از سال 1369 تا 1381 در مسیر آزادسازی اسرای ایرانی در کشور عراق بازمی‌گردد.

نویسنده کتاب «اسناد مشروح مذاکرات مقامات ایران و عراق پیرامون اسرا و مفقودین (1369-1381)» بعد از توضیحات مقدماتی درباره این اثر با اشاره به آنکه کار پژوهشی بر مجموعه اسناد از سال 1385 در دو بخش لشکری و کشوری آغاز شد اما بنا به دلایل مختلف خروجی اثر نهایی در قالب مجلدی که هم‌اکنون پیش روست به وقفه افتاد و کار در آن زمان ابتر شد گفت: این سکون ادامه داشت تا زمانی ‌که کمیسیون‌ها و اسناد آن به بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس منتقل شد و از آن زمان تا به امروز که خروجی این اثر را شاهد هستیم، کار تحقیق و پژوهش به شکل مستمر صورت ‌گرفته است.

وی درباره کتاب‌هایی که طی یک دهه اخیر و زمانی ‌که سازمان اسناد دفاع مقدس متولی‌گری حفظ اسناد اسرا و مفقودان جنگی، ارائه تحقیق، پژوهش و خروجی آنها را برعهده داشته به کتاب‌های مختلف و متعددی نتیجه کار پژوهشی و تحقیقی آنها ختم شده است یادآور شد: نخستین کتاب با نام «تبادل اسرا» بود که با چاپ محدود بدون فروش عمومی فقط برای در اختیار قرار دادن این اثر به نهادها، ارگان‌ها و سازمان‌های ذی‌ربط انجام شد.

شاه‌حسینی افزود: در ادامه دو کتاب با رویکرد فعالیت کمیسیون‌های اسرای عراقی به شکل عمومی به چاپ رسید و اثری که در حال ‌حاضر در حال گفت‌وگو درباه آن هستیم، چهارمین خروجی در پس روش‌های پژوهشی اسناد موجود از تبادل اسرا میان ایران و عراق است. همچنین اثری در آینده به چاپ خواهد رسید با نام «نامه‌های اسرای عراقی» که بعد از دیدار با امام راحل(ره)، آشکار شدن حقیقت جنگ، یوروش و تهاجمی که رژیم بعث به سرکردگی صدام داشته برای حضرت امام نوشتند و این اثر در دست تولید است.

تأسیس لشکر «بدر» و گروه «حشدالشعبی» 

شاه‌حسینی درباره اسرای عراقی تواب با اشاره به اینکه بیش‌ از 10‌هزار نفر از این اسرا بعد از توبه و آشنایی با حقانیت ایران در دفاع از خاک خود به میدان‌های حق علیه باطل اعزام شده‌اند که حاصل این اعزام تشکیل لشکر بدر بود افزود: تعدادی از این افراد به شهادت رسیدند و بعد از دوران جنگ به کشور خود بازگشتند که بسیاری از همین افراد بعد از بازگشت گروه «حشدالشعبی» را در کشور عراق تشکیل دادند.

نویسنده کتاب «اسناد مشروح مذاکرات مقامات ایران و عراق پیرامون اسرا و مفقودین (1369-1381)» با اشاره به آنکه همزمان با سال‌های دفاع مقدس و به‌ویژه طی سال 1369 تا 1381 بیش‌ از 65 جلسه میان ایران و عراق با همراهی دفتر سازمان ملل متحد برای تبادل اسرا صورت گرفت که در هیچکدام از آن جلسات مسئولان عراقی اجازه ثبت صوتی گفت‌وگوها را نمی‌دادند و مجبور بودم که همه آن نشست‌ها را مکتوب ‌کنم، اظهار کرد: حاصل آن 65 جلسه به هشت مجلد و دفترچه مشروح مذاکرات ختم شد. مذاکراتی که در تهران، بغداد و ژنو برگزار می‌شد و درنهایت بخشی از همان اسناد و دست‌نوشته‌ها در خروجی کتاب حاضر به ‌کاررفته است.

صلیب سرخ جهانی اجازه افشای نام‌ها تا 60 سال را نمی‌دهد

شاه‌حسینی در معرفی کتاب «اسناد مشروح مذاکرات مقامات ایران و عراق پیرامون اسرا و مفقودین (1369-1381)» با اشاره به آنکه این اثر در چهار فصل کلان و 50 زیرمجموعه به رشته تحریر درآمده است، درباره فصل‌های مختلف این اثر گفت: آزادسازی اسرای جنگی و نحوه مواجهه با اسرای جنگی در نگاه قرآنی، اسلامی و نظام بین‌الملل فصل اول این اثر را به خود اختصاص داده است. عملکرد شورای امنیت سازمان ملل متحد درباره صدور قطعنامه، فصل دوم این اثر را از آن خود کرده؛ واکنش جمهوری اسلامی ایران به قطعنامه 598 استمرار آن تا تبادل اسرا که حجیم‌ترین بخش این فصل این کتاب را با 28 زیرمجموعه شامل می‌شود به بخش سوم آن اختصاص دارد و فصل چهارم مشروح مذاکرات آن 65 جلسه و هشت دفترچه که بین سال‌های 69 تا 81 برگزار شد را شامل می‌شود.

شاه‌حسینی در پایان سخنان خود با اشاره به آنکه بنا به مصوبه «صلیب سرخ جهانی» در هیچکدام از اسناد ارائه‌شده اجازه ذکر نام افراد را نداریم، چراکه 60 سال باید از جلسات برگزار شده بگذرد تا اجازه ذکر نام افراد به دلایلی حقوقی را داشته باشیم اظهار کرد: همچنین دلیل تأخیر در انتشار این اسناد لزوم گذشت 30 سال از انتشار آن سند تا گرفتن مجوز برای نشر عمومی آن است که این نیز جزو صورت‌جلسه‌های صلیب سرخ جهانی به‌شمار می‌رود.

ارائه اسناد دسته اول اثر مکتوب را به جایگاه مرجعیت می‌رساند

قیصریان‌فرد به عنوان سخنران بعدی این نشست در مقام ناقد کتاب «اسناد مشروح مذاکرات مقامات ایران و عراق پیرامون اسرا و مفقودین (1369-1381)» با بیان آنکه یکی از مهمترین ویژگی‌هایی که این کتاب را به اثری درخشان بدل کرده به این مسئله بازمی‌گردد که خود آقای شاه‌حسینی از اعضای کمیسیون تبادل اسرا بودند و در تمامی نشست‌های این کمیسیون‌ها حضور داشتند گفت: همچنین دیگر نویسنده این اثر آقای منوچهری یکی از افراد شناخته‌شده در حوزه سند پژوهی دوران دفاع مقدس است.

وی ادامه داد: اغلب آثار منتشرشده از سال‌های بعد از حماسه جنگ تحمیلی تا امروز با محوریت اسرا به حوزه خاطره‌نگاری مربوط است و از این ‌رو این کتاب در مقام کار سندپژوهی، تحقیقی و استخراج بسیاری از اطلاعات دقیق و عمیق حاوی اسناد درجه یک، دسته اول و موارد ناگفته‌ای است که می‌تواند هر یک از آنها خود محملی برای تولید آثار تحقیقی و پژوهشی دیگر باشد. از همین ‌روی این کتاب را به‌عنوان اثری مرجع در حوزه تاریخ آزادگان ایرانی و تبادل اسرای جنگی کشور عراق و نحوه برخورد ایران با آنها می‌دانم.

قیصریان‌فرد در ادامه سخنان خود به بیان برخی از آسیب‌های این کتاب پرداخت و گفت: شکل و ساختار کتاب از نظر فصل‌بندی دچار مشکل است؛ چراکه فصل‌ها از نظر حجم با یکدیگر تطبیق ندارند. همچنین برای هر فصل نیازمند توضیح و روایت درآمدهایی جهت آشنایی ذهن عموم مخاطبان وجود داشته که کمتر در مواجهه با فصل‌های این کتاب چنین دست از درآمدهایی را می‌بینیم. همچنین عدم تشریح چرایی حذف برخی از موارد مانند روایت متن تمامی قطعنامه‌ها که در این کتاب فقط به دو قطعنامه اشاره شده یا عدم پرداخت به دیپلماسی ضعیف ایران در اوایل جنگ از دیگر موارد مغفولی است که این اثر می‌تواند در بازنشر توجه ویژه به آن داشته باشد.

این منتقد ادبی و پژوهشگر ادبیات دفاع مقدس در ادامه نگاه نقادانه خود به کتاب «اسناد مشروح مذاکرات مقامات ایران و عراق پیرامون اسرا و مفقودین (1369-1381)» اظهار کرد: همچنین درباره پذیرش قطعنامه و چرایی آن توضیحی داده نشده و تنها به این نکته اکتفا ‌شده که آقای لاریجانی بیان کرده که «پذیرش قطعنامه از آن ‌سو صورت گرفت که ایران چاره‌ای نداشت» و از سویی ‌دیگر توضیح داده نشده که چرا بنیان‌گذار کبیر انقلاب اسلامی پذیرش قطعنامه 598 را به نوشیدن جام زهر تشبیه کرد. در خاتمه هم باید بگویم حتی یک مقاله ساده دارای مقدمه و مؤخره است اما این کتاب هیچ تکمله و توضیح تشریحی ندارد که به ‌نظر می‌رسد این مسئله نیز باید در بازنشر مجدد این کتاب مورد توجه ویژه قرار گیرد.

انتهای پیام