مالزی و تجربه نشر اسلامی در تراز جهانی

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم،‌ یکی از مهمترین نمایشگاه‌ها و رویدادهای فرهنگی کشورهای اسلامی،‌ نمایشگاه کتاب مالزی است که بخشی از یک رویداد بزرگ یعنی «پنجمین نمایشگاه تجارت و سرمایه‌گذاری جهان اسلام» است،  نمایشگاه بین‌المللی کتاب کوالالامپور یکی از مهم‌ترین رویدادهای فرهنگی و تجاری در مالزی و منطقه جنوب شرق آسیا به‌شمار می‌رود. این نمایشگاه امسال از 23 مه تا 1 ژوئن، به مدت 10 روز، در مرکز تجارت جهانی کوالالامپور برگزار شد. و دستاوردهای قابل توجهی را برای کشور مالزی و جنوب شرق آسیا به ویژه مسلمانان این منطقه داشت.

بازار کتاب مالزی، چشم‌اندازی پویا و چندوجهی از فرهنگ مطالعه در این کشور به نمایش می‌گذارد؛ چشم‌اندازی که در آن، ذائقه‌های محلی و تمایلات جهانی به‌شکلی معنادار و هم‌افزا با یکدیگر درآمیخته‌اند. بازاری که از یک‌سو، اشتیاقی گسترده به داستان‌های بومی به زبان مالایی از خود نشان می‌دهد، و از سوی دیگر، پذیرای آثار پرفروش بین‌المللی و کتاب‌های غیرداستانی در حوزه‌های متنوع است. این ویژگی، فرهنگ کتاب‌خوانی غنی و متنوعی را در این کشور جنوب شرق آسیا شکل داده است.

حسین بهرامی مدیر انتشارات و آژانس ادبی «نخل سبز» از جمله ناشران حاضر در این دوره نمایشگاه بوده است،‌ بهرامی ارزیابی جالبی از این نمایشگاه و بازار نشر اسلامی در مالزی داشته است که در شماره نهم نشریه «دیپلماسی کتاب» منتشر شده است،‌ دیپلماسی کتاب،‌ یک ویژند رسانه‌ای است که با هدف توانمندسازی فعالان حوزه نشر ایران برای پیگیری رویکردی جهانی توسط جمعی از ناشران فعال ایرانی در بازار جهانی راه‌اندازی شده  و  به رصد و تحلیل تحولات حوزه نشر، ترجمه، دیپلماسی کتاب و فناوری‌های نوین نشر در سطح جهانی می‌پردازد.

بهرامی در بخشی از این یادداشت،‌ می‌نویسد:  «هسته‌ اصلی بازار داخلی مالزی در تسخیر رمان‌های عامه‌پسند مالایی است. این آثار که بخش بزرگی از قفسه‌های کتاب‌فروشی‌ها را به خود اختصاص داده‌اند، با تکیه بر داستان‌های عاشقانه، احساسی، فانتزی، هیجان‌انگیز، اکشن و گاه با درون‌مایه‌های اسلامی، توانسته‌اند نبض بخش قابل توجهی از مخاطبان را در دست بگیرند. ناشرانی تخصصی مانند Idea Kreatif و نویسندگانی پرکار چون تِمِه عبدالله به بازیگران اصلی این عرصه بدل شده‌اند؛ آن‌ها با درکی دقیق از سلیقه‌ مخاطب، آثاری منطبق با خواسته‌های او تولید و عرضه می‌کنند و به موفقیت‌های تجاری چشم‌گیری دست یافته‌اند.

رمان تازه‌ منتشرشده‌ «قیصر» (Kaisar) که در نمایشگاه 2025 از جمله پرفروش‌ترین کتاب‌ها بود، نمونه‌ای از «رمانتزی اسلامی» است؛ گونه‌ای که عناصر رمان و فانتزی را با رگه‌هایی از فرهنگ بومی و اسلامی درهم آمیخته است.

در سال‌های اخیر، در حالی‌ که ژانرهای عاشقانه و هیجان‌انگیز همچنان محبوبیت خود را حفظ کرده‌اند، گرایشی پررنگ به‌سوی آثار معنوی، انگیزشی و دارای طنین عاطفی پدید آمده است. کتاب‌هایی مانند «نامه‌هایی به خدا» (Letters to God)  اثر نورحفصه حمید، که رمانی معنوی و مذهبی است و آثاری از تِمِه عبدالله مانند «معمار خیابان» (Arkitek Jalanan)  که روایت‌هایی الهام‌بخش و معنوی ارائه می‌دهند، به پرفروش‌ترین‌ها تبدیل شده‌اند. این موفقیت نشان می‌دهد که ذائقه‌ خوانندگان مالایی‌زبان در حال حرکت به‌سوی داستان‌هایی است که افزون بر جنبه‌ سرگرمی، به نیازهای درونی و معنوی آن‌ها نیز پاسخ می‌دهند.

هم‌زمان با این تحولات در بازار داخلی، بخش قابل توجهی از خوانندگان مالزیایی، مخاطبان جدی آثار بین‌المللی به زبان انگلیسی هستند. کتاب‌های پرفروش جهانی در ژانرهای گوناگون، از فانتزی‌های حماسی مانند Fourth Wing  تا کمیک‌های محبوب کودکان و نوجوانان نظیر Dog Man، به‌سرعت وارد فهرست پرفروش‌های این کشور می‌شوند. این روند نشان می‌دهد که خواننده‌ مالزیایی، به‌ویژه نسل جدید، نسبتا با جریان‌های ادبی و فرهنگی جهانی همسو است و تمایل دارد به آثاری دسترسی داشته باشد که در نیویورک یا لندن مورد توجه‌اند.

با این‌ حال، علاقه‌ خوانندگان مالزیایی تنها به آثار داستانی محدود نمی‌شود. رشد چشم‌گیر تقاضا برای کتاب‌های غیرداستانی، نشان‌دهنده‌ حضور مخاطبانی جدی و کنجکاو است که به‌دنبال افزایش دانش و توسعه‌ فردی‌اند. این گرایش در سه حوزه‌ اصلی نمود پیدا می‌کند: نخست، کتاب‌های اقتصادی و سرمایه‌گذاری که راهکارهای مالی شخصی را آموزش می‌دهند؛ دوم، آثار مرتبط با سیاست و جامعه‌ مالزی که به تحلیل مسائل روز کشور می‌پردازند و سوم، کتاب‌های دینی و معنوی که پاسخ‌گوی نیازهای روحی مخاطبان هستند.

یکی از نکاتی که شاید برای هر بازدیدکننده‌ خارجیِ نمایشگاه بین‌المللی کتاب کوالالامپور در نگاه نخست غیرمنتظره باشد، تمرکز چشم‌گیر این نمایشگاه بر کتاب‌های مذهبی، به‌ویژه آثار اسلامی است. انواع کتاب‌های اسلامی، از جمله قرآن، تفسیر، حدیث، سیره، آموزش احکام و تعالیم و دستورات دینی، بسیار به‌چشم می‌خورند. در کنار این‌ها، کتاب‌هایی با درون‌مایه‌های دینی، همچون رمان‌های مذهبی یا آثار سبک زندگی اسلامی، حضوری پررنگ در غرفه‌های نمایشگاه دارند. خبرگزاری MalaysiaNow  در سال 2022 در گزارشی با عنوان «نمایشگاه بین‌المللی کتاب یا نمایشگاه کتاب اسلامی؟» به‌صراحت به این موضوع پرداخته و می‌نویسد که بیشتر آثار عرضه‌شده در نمایشگاه بین‌المللی کوالالامپور، در ژانر مذهبی و به‌ویژه اسلامی قرار دارند. این رویکرد نه‌تنها در کتاب‌های بزرگسالان، بلکه در بخش کودک نیز مشهود است و مفاهیمی چون «بهشت»، «جهنم» و «روز رستاخیز» در طراحی جلدها و بروشورها به‌چشم می‌خورد.  این جهت‌گیری مذهبی، بازتاب‌دهنده‌ هویت مذهبی پررنگ جامعه‌ مالزی، استقبال گسترده‌ مخاطبان از این‌گونه آثار و همسویی منطقی صنعت نشر با ذائقه‌ بازار است. برای نمونه، انتشارات Karangkraf  که بر انتشار قرآن و دیگر آثار دینی تمرکز دارد، در پایان نمایشگاه 2022 از رشد 50% فروش نسبت به دوره‌ قبل گزارش داده است.

در سال‌های اخیر، کمیک‌ها جایگاهی چشم‌گیر در میان علاقه‌مندی‌های مطالعاتی مردم مالزی یافته‌اند. داده‌های رسمی «پروفایل مطالعه‌ مالزیایی» در سال 2014 نشان می‌دهد که 25.3% از مردم این کشور، کمیک را به‌عنوان یکی از ژانرهای محبوب خود انتخاب کرده‌اند؛ رقمی که پس از مجلات، روزنامه‌ها و کتاب‌های عمومی، کمیک را در جایگاه دوم قرار می‌دهد. در یک مطالعه‌ دانشگاهی در سال 2013 نیز مشخص شد که 34.5% از دانشجویان کمیک را ترجیح می‌دهند و 80% از آن‌ها به‌طور گاه‌به‌گاه به مطالعه‌ این نوع محتوا می‌پردازند.

رشد محبوبیت کمیک، به‌ویژه در میان نسل جوان، چشم‌گیر بوده است. در سال‌های اخیر، استفاده از کتاب‌های کمیک و رمان‌های گرافیکی در میان همه‌ گروه‌های سنی افزایش یافته و تنها در سال تحصیلی 2023-2022، این رشد در میان دانش‌آموزان دبیرستانی به 56% رسیده است.  البته محبوبیت کمیک تنها ناشی از علاقه به گونه‌ای تصویری از «مطالعه» نیست؛ بلکه علاقه‌ مالزیایی‌ها به جمع‌آوری نسخه‌های چاپی کمیک نیز، نشان‌دهنده‌ پیوندی احساسی و ارزش کلکسیونی این آثار به‌عنوان اشیایی فرهنگی است.

در این میان، کمیک‌های تولیدشده در داخل مالزی نیز توجه داخلی و خارجی را به خود جلب کرده‌اند. با وجود گسترش کتاب‌های دیجیتال و رکوردشکنی در استفاده از کتاب‌های الکترونیکی توسط دانش‌آموزان، صحنه‌ کمیک در مالزی همچنان به‌صورت فعال در حال رشد است. شکل‌گیری مخاطبان وفادار، توسعه‌ بازار چاپی و توجه به کیفیت هنری و محتوایی آثار کمیک، همگی نشان می‌دهد که این رسانه نه‌تنها در حال بقا، بلکه در حال شکوفایی است.»

متن کامل این یادداشت را اینجا می‌توانید ببینید!

انتهای پیام/