گروه فرهنگی خبرگزاری تسنیم – مریم مرتضوی: در زیارت عاشورا می‌خوانیم: «اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا ثارَ اللَّهِ وَ ابْنَ ثارِهِ وَ الْوِتْرَ الْمَوْتُورَ». یکی از عبارات بسیار مهم و پرمعنای زیارت عاشورا، همین عبارت است که امام حسین (ع) را با عنوان «ثار الله» توصیف می‌کند. به تعبیر رهبر معظم انقلاب، این عبارت به معنی «کسی است که خون‌بهای او خداست». چنین مفهومی نه تنها اشاره به مظلومیت و شهادت امام دارد، بلکه بار معنایی فلسفی، عرفانی و تاریخی گسترده‌ای را به همراه دارد. فهم درست این مفهوم، کلید درک جایگاه والای امام حسین (ع) در دین اسلام و بویژه در مکتب تشیع است.
ریشه لغوی و معنای «ثار»
واژه «ثار» در زبان عربی از ماده «ثور» است و به معنی «خون انتقام‌خواه» یا «خون بازخواست‌کننده» آمده است. در کتاب‌های لغت عرب از جمله لسان العرب ابن منظور، «ثار» به خونی اطلاق می‌شود که برای گرفتن حق و انتقام ریخته شده باشد.
این خون، خون کسی است که مظلوم واقع شده و از حق خود دفاع کرده است. بنابراین «ثار» مفهوم خونِ دفاع حق، خون عدالت‌خواه و خونِ ایثارگر را در خود دارد و اشاره به خونی است که صاحب و منتقم آن خداست.
تفسیر اصطلاح ثار الله (خون خدا)
وقتی در زیارت عاشورا امام حسین (ع) به عنوان «ثار الله» یاد می‌شود، منظور این است که خون امام حسین (ع) خون یک انسان معمولی نیست، بلکه خون یک «مظلوم الهی» است که در راه خدا و برای حفظ دین الهی ریخته شده است.
«خون خدا» یعنی خونی که متعلق به خداست و در راه تحقق اراده الهی و احیای عدالت ریخته شده است. این تعبیر نشان‌دهنده جایگاه امام حسین (ع) به عنوان شهید راه خدا است، کسی که خونش نه تنها یک قربانی انسانی بلکه نماینده خواست الهی است.
امام حسین (ع) فرزند پیامبر اکرم (ص) و در خط نبوت و امامت است. ایشان در مقابل ظلم یزید و حکومت ستمگر اموی ایستاد و حاضر نشد تن به بی‌عدالتی و فساد دهد. درواقع در مکتب ما، امام حسین (ع) نماد پایداری حق در برابر باطل و مظلومیت است. خون آن حضرت نمایانگر احیای اسلام ناب و دفاع از اصول دین است.
در عین حال شهادت امام حسین (ع) در کربلا رویدادی است که خواست الهی را محقق کرده و خون ایشان حق‌خواهی خداوند است. بر اساس روایات، خون امام حسین (ع) تا قیامت پایمال نشده و انتقام آن گرفته خواهد شد.
مستندات «ثار الله» بودن خون امام حسین (ع)
در کتاب وسائل الشیعه از امام صادق (ع) روایت شده است: «إن الحسین ثار الله، فمن قتله فقد قتل الله.» یعنی: بی‌گمان حسین خون خداست، هر کس حسین را بکشد، گویی خدا را کشته است. این روایت به وضوح جایگاه امام حسین (ع) را فراتر از یک شخصیت انسانی نشان می‌دهد. تعبیر «ثار الله» یعنی خون امام حسین نماینده حق الهی است که خونریزی او مثل خون خداوند است و ظلم به او، ظلم به خداست. زیرا صاحب خون امام حسین (ع) خداست و انتقام ریخته شدن آن خون مقدس را خودِ خداوند خواهد گرفت.
همچنین در کتاب کافی از امام محمد باقر (ع) آمده است که خون امام حسین (ع) حرمت بسیار دارد و به عنوان خون خدا محافظت شده است. در کتب حدیثی شیعه و سنی، شهادت امام حسین (ع) یکی از مظاهر بارز قرب به خداوند و تجلی عذاب الهی بر ظالمان است. در خطبه‌های امام علی (ع) هم به مظلومیت و خون مقدس حسین (ع) اشاره شده است و ایشان خون فرزندش را خون الهی خوانده‌اند.
«ثار الله» در بیان رهبر معظم انقلاب
مقام معظم رهبری در تاریخ پنجم تیرماه سال 1395 در دیدار خانواده‌های شهدای هفتم تیر و جمعی از خانواده‌های شهدای مدافع حرم، به تبیین مفهوم «ثار الله» بودن امام علی (ع) و امام حسین (ع) پرداخته و فرمودند: «این بزرگوار (حضرت علی علیه‌السلام) بزرگترین شهید در تاریخ اسلام بلکه در تاریخ بشر است. همچنان‌که نسبت به حضرت اباعبدالله الحسین (ع) سیدالشهداء تعبیر «ثارالله» به کار رفته است، یعنی کسی که خون‌بهای او خدا است -معنای ثارالله این است؛ عظمت خون‌بهای او به‌قدری است که جز خود خدای متعال هیچ چیز نمی‌تواند خون‌بهای این عزیزان باشد. عین همین تعبیر درباره امیرالمؤمنین است؛ چون شما می‌گویید: یا ثارَ اللهِ وَ ابنَ ثارِه. «وَ ابنَ ثارِه» یعنی امیرالمؤمنین هم در همین رتبه عظمت از لحاظ خون‌بها است. عظمت این شهید بزرگوار، شهید در محراب، شهید در راه حق، شهید قاطعیت، شهید استقامت، از این تعبیرات کاملاً آشکار است.»
ابعاد فلسفی و عرفانی «ثار الله»
«ثار الله» در سطح فلسفی بیانگر پیوند خون امام حسین (ع) با حقیقت الهی است. خون ایشان، نه تنها خون فیزیکی، بلکه نماد حیات معنوی و پویایی دین است. خون امام حسین (ع) معرف مبارزه دائمی حق علیه باطل در عالم است. این مبارزه به واسطه قیام عاشورا زنده و همیشگی شده است.
به تعبیر عرفانی، خون امام حسین (ع) جان‌بخش و نورانی است که قلب‌های مؤمنان را متحول و مسیر هدایت را روشن می‌کند.درواقع ثار الله به معنای این است که خون ایشان حامل پیام عدالت‌خواهی الهی و پاک‌سازی جامعه از ظلم و فساد است.
ابن ثاره و الوتر الموتور؛ ادامه معنایی ثار الله
«ابن ثاره» یعنی «فرزند خون خدا»، اشاره به این دارد که امام حسین (ع) وارث خون مقدس پیامبر (ص) و اهل بیت است و راه آنها را ادامه می‌دهد. «الوتر الموتور» هم یعنی «تنهای تنها و مظلوم»، اشاره به تنها ماندن امام حسین (ع) در کربلا و مظلومیت بی‌نظیر ایشان دارد. این ترکیب‌ها، ابعاد مختلف شخصیت و مقام امام را نشان می‌دهد؛ هم خون‌خواهی، هم مظلومیت و هم قداست.
بیان «ثار الله» در زیارت عاشورا، یادآور مسئولیت حفظ و گرامی‌داشت پیام امام حسین (ع) است. این عبارت بیانگر پیوند بین زائر و امام است و تأکید می‌کند که راه امام حسین (ع) راه خداست و خون ایشان نماینده حق الهی است.
در نتیجه «ثار الله» تعبیر بسیار مقدسی است که خون امام حسین (ع) را از خون‌های عادی متمایز می‌کند و آن را به خون الهی و خون انتقام‌خواه نسبت می‌دهد. این خون، نشانگر ایثار، فداکاری و مبارزه بی‌پایان حق با باطل در طول تاریخ است. شناخت و درک صحیح این مفهوم موجب افزایش ارادت، تعهد و پایبندی مؤمنان به راه امام حسین (ع) و اصول عدالت‌خواهی می‌شود. زیرا خون امام حسین (ع) به عنوان خون خداوند، ضمانتی برای بیداری وجدان‌های بشری و ادامه مسیر اصلاح و عدالت در جامعه است.
منابع:
- مقتل الحسین (ع)، ابن شهرآشوب
- بحار الأنوار، علامه مجلسی
- الارشاد، شیخ مفید
- وسائل الشیعه، شیخ حر عاملی
- کافی، شیخ کلینی
- لسان العرب، ابن منظور
انتهای پیام/
source