Wp Header Logo 1614.png

اشاره: اربعین تجلی عظمت و تمدن ناب اسلامی است که امام حسین (علیه‌السلام) بنیان‌گذار آن است. این حرکت بزرگ نمادی از وحدت، ایثار و ایمان است که امروز میلیون‌ها انسان از فرهنگ‌ها و ادیان مختلف را گرد هم آورده است. رسانه‌ها نقش محوری در بازنمایی اصالت و عمق این جریان دارند؛ آن‌ها باید حقایق را به روشنی تبیین کرده و در برابر تحریف‌ها و جنگ روایت‌ها ایستادگی کنند. در شرایطی که قدرت‌های استکباری تلاش می‌کنند این حقیقت را مخفی کنند حضور پرشور ملت ایران در خدمت‌رسانی به زائران پیوند عمیق ایمان و مقاومت را نمایان می‌سازد. با این حال مهم‌ترین چالش فرهنگی ورود بدون شناخت و آگاهی است که می‌تواند مسیر اربعین را دچار انحراف کند. تنها با آموزش مستمر و آگاهی‌بخشی می‌توان اربعین را به عنوان نماد حقیقی تمدن اسلامی و فرهنگ پایداری حفظ کرد و آن را در جهان گسترش داد.

در همین راستا خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، گفت‌وگویی با حجت الاسلام سید محمد حسین صدر استاد سطوح عالی حوزه های علمیه انجام داده است که در ادامه تقدیم خوانندگان فرهیخته خواهد شد

رسا ـ چگونه می‌توان راهپیمایی اربعین را به عنوان یک ظرفیت تمدن‌ساز در جهان اسلام معرفی کرد؟

حضرت ابی‌عبدالله الحسین (علیه‌السلام) خود بنیان‌گذار تمدن اسلامی است و تمدن ناب اسلامی را به شکل صحیح در جهان عرضه کردند. در زمان پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله) به دلیل قومیت‌گرایی و تفرقه میان مسلمانان امت اسلامی دچار پراکندگی شده بود، اما امام حسین (علیه‌السلام) این تفرقه‌ها را با قیام خود شکست و مسیر تمدن‌سازی بر پایه اسلام ناب محمدی را به جامعه بشری نشان داد.

اربعین تجلّی عظمت و شکوه کار سیدالشهدا (علیه‌السلام) است. امروزه میلیون‌ها نفر از اقوام و ملت‌های مختلف نه تنها از میان مسلمانان بلکه حتی غیرمسلمانان در این راهپیمایی مشارکت می‌کنند و این حرکت به شکل نوینی از تمدن اسلامی در جهان تبدیل شده است.

تا پیش از سقوط رژیم صدام حضور مسلمانان در عراق برای شرکت در مراسم اربعین محدود و ممنوع بود و امت اسلامی از این ظرفیت محروم بود. اما اکنون به برکت تلاش شهدای بزرگی همچون سردار شهید حاج قاسم سلیمانی و دیگر مدافعان حرم این مسیر باز شده و ما شاهد شکل‌گیری یک تمدن نوین در مسیر اربعین هستیم.

اربعین؛ ظرفیت تمدن‌ساز و نقش حیاتی رسانه‌ها در بازنمایی آن

اربعین نه صرفاً نمایانگر یک تمدن ظاهری بلکه نشان‌دهنده یک تمدن حقیقی و واقعی است. کسانی که در این مراسم شرکت می‌کنند تحولی درونی در اخلاق، اندیشه، ارتباط با خداوند و نوع رفتار اجتماعی خود تجربه می‌کنند. همچنین رفتار مردم مهمان‌نواز عراق، با سخاوت و کرامت در پذیرایی از زائران جلوه‌ای از این تمدن ناب است.

این مراسم همچنین نمادی از رزاقیت خداوند و انفاق در راه خداست. قرآن کریم ما را بارها به انفاق و بخشش در مسیر خدا سفارش کرده و اربعین فرصتی است که این حقیقت را با چشم می‌بینیم و به آن ایمان می‌آوریم. برای پیشرفت اقتصادی و تامین معیشت نیز انفاق در راه خدا و به ویژه در راه سیدالشهدا اهمیت فراوان دارد.

بنابراین زائران اربعین دچار تغییرات عمیق در اخلاق، رفتار اجتماعی، تفکر توحیدی و شناخت امام و امامت می‌شوند. این تغییرات ابتدا در درون خود افراد سپس در عملکرد آن‌ها و در نهایت در خانواده‌هایشان تاثیر گذاشته و با کنار هم قرار گرفتن خانواده‌ها، جامعه‌ای شکل می‌گیرد که نمایانگر تمدن اسلامی الهی و حق است.

رسا ـ رسانه‌ها در بازنمایی جهانی اربعین چه وظایفی دارند؟

رسالت اصلی رسانه‌ها، انتقال حقایق، روشن‌سازی و تبیین واقعیات برای مردم است. قرآن کریم نیز به صراحت بیان می‌کند که یکی از اهداف نزول آن تبیین، روشنگری و ارائه روشن از حقایق برای همه انسان‌هاست. این وظیفه بزرگ بر دوش پیامبران به ویژه پیامبر گرامی اسلام (صلی‌الله‌علیه‌وآله) نهاده شده است تا معارف الهی و آموزه‌های دینی را به شیوه‌ای دقیق و قابل فهم به مردم منتقل کنند. در رویدادهای مهم تاریخی مانند عید غدیر پیامبر اکرم (ص) اهمیت فوق‌العاده‌ای به تبیین و انتقال پیام داشتند و از حاضران خواستند آنچه را که دیده و شنیده‌اند به دیگران که حضور نداشتند برسانند. این مسئله اهمیت رسانه و ابزارهای اطلاع‌رسانی را در آن دوران نمایان می‌سازد.

رسانه‌ها در آن زمان به شکل شاعرانی همچون حسان بن ثابت و دیگر فعالان فرهنگی زبانی بودند که با شعر و بیان هنری پیام اسلام و حقایق را به گوش جهانیان می‌رساندند. این نوع از رسانه نقش بی‌بدیلی در حفظ و گسترش معارف دینی ایفا کرد. پس از پیامبر(ص) ائمه معصومین (علیهم‌السلام) نیز اهمیت رسانه و هنر را در بیان حقایق و اشاعه معارف اسلامی به خوبی درک کردند. به ویژه در موضوعات حساسی مانند حادثه عاشورا ائمه به حمایت از شاعران، نویسندگان و فعالان فرهنگی می‌پرداختند و در مناسبت‌هایی همچون موسم حج، فعالان رسانه‌ای عاشورا را مورد استقبال قرار می‌دادند. این رفتار نشان‌دهنده جایگاه ویژه رسانه در مکتب اهل بیت علیهم السلام و نقش اساسی آن در حفظ و ترویج فرهنگ اسلام ناب محمدی است.

از این رو رسانه در اسلام و به ویژه مکتب اهل بیت نه صرفاً یک ابزار ارتباطی بلکه یک تکلیف مقدس و وظیفه‌ای الهی است. باید حقایق اسلام و آموزه‌های عاشورا به تمام جوامع بشری با زبان‌ها و فرهنگ‌های مختلف منتقل شود. امام خمینی (ره) نیز با تأکید بر نقش محرم و عاشورا فرمودند که این دو نه تنها عزاداری و سوگواری بلکه زنده‌کننده و احیاکننده اسلام هستند. در این مسیر رسانه‌ها نقش مهم و بی‌بدیلی در حفظ حیات معنوی و فرهنگی اسلام دارند.

اربعین؛ ظرفیت تمدن‌ساز و نقش حیاتی رسانه‌ها در بازنمایی آن

اما امروز ما در مواجهه با یک جنگ رسانه‌ای گسترده و همه‌جانبه قرار داریم. رسانه‌های قدرتمند جهانی عمدتاً در دست ابرقدرت‌ها و جریان‌های صهیونیستی است که هدف‌شان پنهان کردن حقایق و نشر دروغ‌ها، تحریف و وارونه جلوه دادن واقعیات است. در این شرایط رسانه‌های اسلامی و به خصوص آن‌هایی که از مکتب اهل بیت تربیت شده‌اند وظیفه‌ای چندبرابر بر دوش دارند تا با صداقت، دقت و شجاعت، وصیت‌ها و حقایق امام حسین (علیه‌السلام) را به بهترین شکل ممکن به جهان منتقل کنند.

همانند سال‌های گذشته امسال نیز مردم ایران به عنوان «ملت امام حسین» با تمام توان، ایمان و اخلاص خود حتی با حداقل امکانات به خدمت‌رسانی به زائران اربعین پرداخته‌اند. این حضور پرشور نشان‌دهنده عمیق‌ترین پیوند ایمان و عشق امت اسلامی با این حرکت الهی و معنوی است.

در سوی دیگر رسانه‌های جهانی و قدرت‌های استکباری تلاش می‌کنند تا این حقیقت‌ها را سرکوب کنند و اربعین را به شکلی تحریف شده یا انحرافی معرفی کنند؛ به گونه‌ای که گویی این مراسم صرفاً محصول جمهوری اسلامی ایران است و ربطی به اسلام ناب محمدی ندارد. این تلاش‌ها بخش از همان جنگ روایت‌ها و جنگ فرهنگی است که باید با هوشمندی و روشنگری مقابله شود.

وظیفه رسانه‌ها است که اصالت و ریشه‌های تاریخی و معنوی اربعین را به جهانیان معرفی کنند؛ اینکه این مراسم با حضور شخصیت‌های بزرگی چون جابر بن عبدالله انصاری، امام زین‌العابدین، امام محمد باقر و حضرت زینب کبری (علیهم‌السلام) شکل گرفته و در طول تاریخ همواره به عنوان نمادی از ایمان، ایثار، مقاومت و عدالت باقی مانده است.

رسانه‌ها باید ضمن تبیین حقانیت و جایگاه رفیع اربعین نشان دهند کسانی که در این راه پرشور گام برداشته و پیروی کردند به درجات بالای عرفانی، معنوی و سلوکی رسیده‌اند که الگویی الهی برای همه مسلمانان و آزادی‌خواهان جهان هستند.

با توجه به شرایط حساس منطقه‌ای و جهانی رسانه‌ها باید به دنیا نشان دهند که ملت ایران با وجود تمام محرومیت‌ها، تحریم‌ها و فشارهای سیاسی و اقتصادی با استقامت و مقاومت در راه حق ایستاده است و این مقاومت را با حرکت اربعین و عاشورا پیوند زده است. این پیام باید به تمامی مسلمانان، آزادی‌خواهان و حتی غیرمسلمانانی که خواهان عدالت و مقاومت در برابر ظلم هستند، منتقل شود.

ارتباط معنوی با سیدالشهدا (علیه‌السلام) و مشارکت در حرکت اربعین نه تنها یک مناسک مذهبی بلکه نقطه اتکایی است برای مقاومت در برابر قدرت‌های ظالم و استکباری در سطح جهان. رسانه‌ها وظیفه دارند این حقیقت بزرگ را به جهانیان منتقل کنند و چراغ راهی باشند برای همگان در مسیر عدالت، آزادی و معنویت.

رسا ـ از نظر شما مهم‌ترین آسیب فرهنگی در مسیر اربعین چیست و چه راهکاری پیشنهاد می‌کنید؟

در همه مسائل دینی و آیین‌های مذهبی بزرگ‌ترین چالش و آسیب زمانی رخ می‌دهد که افراد بدون شناخت، آگاهی و معرفت صحیح وارد عمل می‌شوند. این مسئله نه فقط در اربعین بلکه در عبادات مهم دیگر مانند حج، نماز، روزه و دیگر مناسک نیز مشاهده می‌شود. هرگاه که رفتار دینی و عبادی صرفاً بر پایه احساسات زودگذر، شعارهای ظاهری یا تقلید کورکورانه باشد، ارزش و ثمره حقیقی آن کم می‌شود؛ گرچه این تلاش‌ها قابل احترام و ستایش است، اما بدون شناخت و معرفت، ممکن است به آسیب‌ها و انحرافات فرهنگی منجر شود.

در مسیر اربعین اگر حضور زائران، خادمان و برگزارکنندگان صرفاً از سر احساسات و بدون درک عمیق از فلسفه قیام امام حسین (علیه‌السلام) و آموزه‌های عاشورا باشد این افراد ممکن است به راحتی توسط جریان‌های معاند یا انحرافی فریب خورده و ناخواسته در جهت تغییر ماهیت و اهداف واقعی این حرکت الهی مورد سوءاستفاده قرار گیرند. چنین مواردی گاهی اتفاق افتاده و می‌تواند صدمات جبران‌ناپذیری به فرهنگ حسینی و پیام اربعین وارد کند.

اربعین؛ ظرفیت تمدن‌ساز و نقش حیاتی رسانه‌ها در بازنمایی آن

از این رو ضروری است که همه کسانی که در این عرصه حضور دارند، چه زائران، چه خادمان و چه دست‌اندرکاران برگزاری موکب‌ها و مراسم‌ها با معرفت کامل نسبت به جایگاه والای امام حسین (علیه‌السلام)، فلسفه قیام عاشورا، اهمیت عزاداری و ارزش معنوی این مسیر قدم بردارند. این معرفت و شناخت لازمه حضور حقیقی و پرثمر است که علاوه بر حفظ حرمت و اصالت اربعین، می‌تواند موجب رشد و تعالی فردی و اجتماعی شود.

آگاهی‌بخشی و آموزش مستمر در جامعه و رسانه‌ها نقش مهمی در این زمینه دارد. رسانه‌ها باید با تبیین دقیق اهداف و مفاهیم اربعین، آشنایی مردم با ابعاد فکری و فرهنگی این حرکت را افزایش دهند تا همگان با بصیرت و انگیزه‌ای صحیح در این مسیر قدم بگذارند.

به این ترتیب مهم‌ترین آسیب فرهنگی که متأسفانه گاهی شاهد آن هستیم حضور بدون شناخت و احساس مسئولیت در مراسم اربعین است. این آسیب با برنامه‌ریزی‌های دقیق فرهنگی، آموزشی و رسانه‌ای قابل پیشگیری است تا اربعین همچنان به عنوان نمادی بی‌نظیر از ایمان، ایثار، مقاومت و وحدت امت اسلامی حفظ و گسترش یابد.

source