«علم‌سازی» هنری که ریشه در دوره صفویه دارد و با ترکیب فنون فلزکاری، مشبک‌کاری، قلم‌زنی، خوشنویسی و آبکاری، علمی می‌آفریند که نه‌تنها نماد عزاداری محرم است، بلکه تجسمی از ایمان، هنر و هویت جمعی مردم اصفهان به شمار می‌رود.
به گزارش خبرگزاری صداو سیما ،علم‌های اصفهان تنها سازه‌ای فلزی نیستند؛ هر جزء از آن معنا و پیامی مذهبی دارد و این نماد‌ها باعث می‌شوند عَلَم نه فقط یک پرچم عزاداری، بلکه یک کتاب تصویری از تاریخ اسلام و فرهنگ شیعه باشد.
اصفهان را تنها به مناره‌ها و کاشی‌های فیروزه‌ای نمی‌شناسند، این شهر در کنار شکوه تاریخی‌اش، زادگاه و پایگاه هنر علم‌سازی نیز هست. علمی که در ایام محرم و صفر بر دوش عزاداران حرکت می‌کند، در حقیقت محصول ده‌ها رشته هنری و فنون صنایع دستی است که در قالبی مذهبی و آیینی به‌کار گرفته می‌شوند.
عَلم‌سازی، برخلاف ظاهر ساده‌اش، فرآیندی پیچیده و چندمرحله‌ای است. در کارگاه‌های قدیمی اصفهان، استادکاران با بهره‌گیری از هنرهایی، چون فلزکاری، مشبک‌کاری، قلم‌زنی، خوشنویسی، ریخته‌گری، آبکاری و حتی دوخت پرچم‌های پارچه‌ای، علمی می‌آفرینند که به‌تنهایی یک نمایشگاه کوچک از هنر‌های سنتی ایران است.
مجید نثارعلی، از استادکاران پیشکسوت این هنر، گفت : برای ساخت علم باید چند رشته هنری را فراگرفت، از جمله فلزکاری، برش‌کاری، مشبک‌کاری، آبکاری، خوشنویسی…، هیچ‌کدام به‌تنهایی کافی نیستند. علم‌سازی به معنا ترکیب چند هنر برای خلق یک نماد آیینی است.
سابقه «عَلَم‌گردانی» در ایران مشخص نیست. آنچه مسلم است آیین علم گردانی به دوره‌های پیش از حکومت صفویه باز می‌گردد و نشانه‌ای برای حضور یک قبیله یا خاندان در جنگ بوده است، اما حکومت صفویه مانند سایر آیین‌های این دوره، علامت‌سازی را نیز مرسوم کرد و هنرمندان اصفهانی، آن را به اوج خود رساندند. رسم «علم‌گردانی» در دوره قاجار شکل تازه‌ای گرفت و علامت‌ها هر روز به همت هنرمندان ایرانی سنگین‌تر و نشانه‌های بیشتری به آن افزوده شد.
قدیمی‌ترین علم‌های ایرانی در موزه توپ‌قاپی استانبول نگهداری می‌شود. یک علم هم در موزه مرکزی آستان قدس رضوی است که قدمت آن به قرن ۱۳ هجری قمری می‌رسد و در شهر اصفهان ساخته شده است.
جهانگردانی مانند «پیترو دلاواله» در قرن هفدهم میلادی، در سفرنامه‌های خود به «علم‌های فلزی» در دسته‌های عزاداری اصفهان اشاره کرده‌اند. از همان دوره، علم به‌عنوان نماد سربازی و وفاداری به امام حسین (ع) شناخته شد و در محله‌ها و تکایای اصفهان جایگاهی ویژه یافت.
کارگاه‌های علم‌سازی اصفهان، به‌ویژه کارگاه‌های قدیمی هنوز هم در ماه‌های منتهی به محرم رونق می‌گیرند. سفارش‌ها از شهر‌های مختلف ایران و حتی از عراق برای ساخت یا مرمت علم به اصفهان می‌رسد. هر علم پس از آماده‌سازی، در ایام عزاداری روی دوش عزاداران قرار می‌گیرد و به کانون هیأت‌ها و دسته‌های سینه‌زنی بدل می‌شود.
علم‌سازی اصفهان، بیش از یک حرفه یا صنعت، بخشی از هویت فرهنگی و مذهبی این شهر است. ترکیب فلز، هنر و ایمان در خدمت یک باور، سبب شده است که علم‌ها همچنان نماد‌های پرصلابت عزاداری محرم باشند.
هرچند تاکنون «فن علم‌سازی» به‌طور مستقل ذیل صنایع دستی ثبت ملی نشده ، اما آیین علم‌گردانی و علم‌برداری ، در فهرست میراث ناملموس کشور به ثبت رسیده است که می‌تواند موجب بقای هنر علم‌سازی شود با این حال عواملی هستند که آینده این هنر را تهدید می‌کنند.
در روزگاری که بسیاری از صنایع دستی در معرض فراموشی قرار گرفته‌اند، حفظ هنر علم‌سازی ، به معنای پاسداری از بخشی از تاریخ معنوی ایران خواهد بود.
source