حمید بهمنی، کارگردان سینما و تلویزیون در گفت‌وگو با ایکنا با بیان اینکه پرداختن به شهدا و قهرمانان ملی، پیش از آنکه یک فعالیت هنری باشد، نوعی توفیق الهی است، اظهار کرد: هنرمندی که در این حوزه قدم می‌گذارد در حقیقت به میدان خدمت معنوی وارد می‌شود. امام خمینی(ره) خدمت به شهدا را خدمت بزرگ دانسته‌اند و این نگاه نشان می‌دهد که هر اثر سینمایی، مستند یا حتی کلیپ کوتاه درباره شهدا ارزشی فراتر از یک تولید هنری دارد. تصویرسازی از شهدا بدون شناخت عمیق امکان‌پذیر نیست و کسی که به این حوزه وارد می‌شود باید با زندگی، باورها و روحیات شهید آشنا باشد. پرداختن به قهرمانانی که جان خود را برای حقیقت تقدیم کرده‌اند نیازمند ادبیات ویژه، احترام درونی و نیت خالص است تا اثر نهایی توان انتقال حقیقت را پیدا کند. این نگاه، تفاوت بنیادین میان کار عادی و اثر متعهدانه ایجاد می‌کند و مسیر هنرمند را در این حوزه روشن می‌سازد.
وی افزود: ورود به عرصه روایت شهدا نیازمند پژوهش دقیق و میدانی است و بدون تحقیق گسترده، روایت ناقص می‌ماند. هر اثر موفق در این زمینه حاصل ساعت‌ها گفت‌وگو با خانواده‌ها، همرزمان و کسانی است که معنای شهادت را لمس کرده‌اند و این پیوند باعث می‌شود تصویر ارائه‌شده مستند و قابل باور باشد. بسیاری از آثار ضعیف به دلیل کمبود شناخت و سطحی‌نگری شکل می‌گیرند، زیرا هنرمند تنها به روایت کلی بسنده می‌کند و سراغ لایه‌های عمیق شخصیت شهید نمی‌رود. پژوهش تنها جمع‌آوری اطلاعات نیست بلکه لمس روح شهید و شناخت اخلاق، دغدغه و مسیر زندگی وی است. چنین روندی سبب می‌شود اثر هنری روح پیدا کند و مخاطب احساس کند با یک شخصیت واقعی روبه‌رو است نه یک چهره نمادین و دور از دسترس. این شناخت، پایه اصلی خلق اثر ماندگار درباره شهدا محسوب می‌شود.
این کارگردان با اشاره به اینکه ساخت اثر درباره شهدا تنها یک تصمیم ساده نیست و نوعی تقدیر الهی در آن نقش دارد توضیح داد: برخی پروژه‌ها با وجود آمادگی کامل، تنها زمانی آغاز می‌شوند که گویا مجوزی معنوی برای آن صادر شده باشد. این مسیر نیازمند پاکی نیت و باور عمیق است و اگر هنرمند به معنای شهادت ایمان نداشته باشد، اثرش تأثیر لازم را نخواهد داشت. در این میان بسیاری از صاحب‌نظران حوزه هنر دینی همچون شهید آوینی نیز به این حقیقت اشاره داشته‌اند که کار درباره شهدا جز با باور قلبی ممکن نمی‌شود. فیلمسازی درباره شهدا شبیه ادای یک نماز با حضور قلب است و اگر نیت در آن نباشد شکل ظاهری هیچ ارزشی نخواهد داشت. به همین دلیل هنرمند باید خود را در مسیر اعتقادی قرار دهد تا توفیق روایت پیدا کند.
الزامات فیلمسازی در حوزه دفاع مقدس
کارگردان فیلم سینمایی «آن مرد آمد» تصریح کرد: هنرمندی که در این حوزه فعالیت می‌کند باید نه‌تنها پژوهشگر و علاقه‌مند باشد بلکه توان و مهارت فنی لازم را نیز در اختیار داشته باشد. تسلط بر ابزار تولید، آشنایی کامل با زبان سینما، شناخت اصول تدوین، تصویربرداری، طراحی صحنه و انتخاب عوامل مناسب از ضروریات فیلمسازی در این حوزه است. فیلم‌ساز این حوزه نباید کارگردان معمولی باشد که نه شناخت کافی از جنگ دارد و نه ارتباط عمیق با مفاهیم جهاد و فداکاری، بلکه باید از نظر فکری، فنی و معنوی آماده باشد. کسی که از فضای اعتقادی و معنایی جنگ فاصله دارد نمی‌تواند حقیقت میدان را به تصویر بکشد و اثرش تبدیل به یک نمایش سطحی می‌شود. ایمان و مهارت دو بال اصلی تولید محتوای اثرگذار برای شهدا هستند و فقدان هرکدام نتیجه را ناقص می‌کند. این ترکیب توانایی انتقال معنویت و واقعیت را ممکن می‌سازد.
بهمنی در ادامه با ذکر نمونه از آثار موفق حوزه دفاع مقدس بیان کرد: انتخاب روش درست در روایت تأثیر مستقیمی بر باورپذیری اثر دارد. با ترکیب بازسازی، روایت زنده و تصویر آرشیوی می‌توان مخاطب را درگیر کرد. این شیوه به دلیل پیوند میان واقعیت و تصویرسازی هنری، قدرت معنایی اثر را افزایش می‌دهد و مخاطب را نه به تماشاگر بلکه به شریکی احساسی تبدیل می‌کند. جذابیت بصری همراه با دقت تاریخی، مخاطب را هدایت می‌کند تا علاوه بر دریافت اطلاعات، احساس ارتباط عاطفی و معنوی پیدا کند. چنین آثاری نشان می‌دهند که تکنیک و محتوا وقتی همسو باشند نتیجه ماندگار خواهد شد. این تجربه الگویی برای تمام فعالان در حوزه روایت شهدا به شمار می‌آید.
بسیاری از صاحب‌نظران حوزه هنر دینی همچون شهید آوینی نیز به این حقیقت اشاره داشته‌اند که کار درباره شهدا جز با باور قلبی ممکن نمی‌شود
این فیلم‌ساز تأکید کرد: مهم‌ترین نقطه آسیب در تولید آثار مرتبط با شهدا زمانی رخ می‌دهد که هنرمند بدون شناخت عمیق یا بدون نگاه الهی به موضوع نزدیک شود. انتخاب بازیگر نامناسب، تیم تولید ناهماهنگ یا روایت شعاری از جمله آسیب‌هایی هستند که مخاطب را از حقیقت دور می‌کنند. این حوزه نه محل تجربه‌گری و آزمون و خطا، بلکه میدان مسئولیت و دقت است و هر تصمیم اشتباه می‌تواند ارزش معنایی کار را کم‌رنگ کند. تولید اثر درباره شهدا باید از ابتدا تا انتها با دقت، احترام و حساسیت همراه باشد و هیچ مرحله‌ای از آن را نباید ساده انگاشت. هر هنرمند پیش از ورود به این مسیر باید آمادگی پذیرش بار معنوی موضوع را داشته باشد. چنین نگرشی به کیفیت آثار کمک می‌کند و سبب می‌شود فرهنگ ایثار به شکل صحیح منتقل شود.
تقویت همبستگی ملی
این کارگردان با تأکید بر تنوع الگوهای شهدا بیان کرد: جامعه ایرانی از نظر الگوهای شهادت بسیار غنی است و در هر قشر و سن شاهد قهرمانان فراوانی هستیم. در دفاع مقدس نوجوان، جوان، پیرمرد، پزشک، پرستار، خلبان و حتی افراد عادی که تنها وظیفه انسانی و دینی خود را انجام دادند حضور داشتند و همین گستردگی امکان الگوبرداری برای همه جامعه را فراهم می‌کند. این تنوع نشان می‌دهد فرهنگ شهادت یک مفهوم طبقه‌ای یا محدود نیست بلکه اندیشه‌ای مردمی و گسترده است که در همه سطوح جامعه جاری بوده است. بنابراین همین ویژگی سبب می‌شود قصه‌های فراوانی برای روایت وجود داشته باشد و هر نسل بتواند قهرمان خود را پیدا کند. این ظرفیت یکی از بزرگ‌ترین ذخایر فرهنگی ایران به شمار می‌رود و باید با دقت و احترام به تصویر کشیده شود. شناخت این تنوع، دایره روایت‌گری هنرمندان را بسیار گسترده می‌سازد.
ماهیت جنگ ایران سبب شد روح وحدت و همراهی در میان مردم شکل گیرد. حضور اقشار مختلف در جبهه‌ها و پشت جبهه نشان داد ملت ایران در لحظات سخت کنار یکدیگر می‌ایستند و ارزش‌های مشترک را پاس می‌دارند
بهمنی در بخش دیگری از سخنان خود به همبستگی ملی در دوران دفاع مقدس اشاره کرد و گفت: ماهیت جنگ ایران سبب شد روح وحدت و همراهی در میان مردم شکل بگیرد. حضور اقشار مختلف در جبهه‌ها و پشت جبهه نشان داد ملت ایران در لحظات سخت کنار یکدیگر می‌ایستند و ارزش‌های مشترک را پاس می‌دارند. این همبستگی نه‌تنها در میدان جنگ بلکه در اتفاقات بعدی تاریخ کشور نیز دیده شد و نشان داد پیوند مردم با مفاهیم ایثار و دفاع ریشه‌دار است. روایت این همبستگی در آثار هنری می‌تواند یادآور این حقیقت باشد که شهدا نمایندگان روح جمعی ملت هستند نه متعلق به گروه یا طبقه خاص. این واقعیت یکی از ارکان مهم روایت درست از فرهنگ شهادت محسوب می‌شود. بازآفرینی این پیوند اجتماعی در سینما و تلویزیون تأثیری عمیق بر ذهن و دل مخاطبان دارد.
این سینماگر با اشاره به مظلومیت شهدا بیان کرد: حقیقت جنگ تنها در صحنه‌های سخت و خشن خلاصه نمی‌شود بلکه در عمق آن روحی لطیف و انسانی جریان دارد. بسیاری از شهادت‌ها نه در خط مقدم که در خانه‌ها و میان مردم عادی رخ داد و این نشان‌دهنده وسعت فداکاری و مظلومیت است. در چنین شرایطی روایت این مظلومیت‌ها سبب می‌شود مخاطب تنها صحنه جنگ را نبیند بلکه شخصیت انسانی شهید را درک کند و با ارزش‌هایی همچون پاکی، صداقت و ایمان روبه‌رو شود. سینما باید این حقیقت را بازتاب دهد تا روح حماسه با حقیقت انسانی همراه شود و از سطح کلیشه‌ای فاصله بگیرد. این زاویه‌دید، قدرت نرم فرهنگ مقاومت است و احساس احترام مردم به شهدا را تقویت می‌کند.
بهمنی در انتها بیان کرد: خلق اثر درباره قهرمانان ملی تنها کاری حرفه‌ای برای هنرمندان نیست بلکه نوعی عبادت است که نیازمند صداقت، علم و تعهد می‌باشد. هنر اگر از روح ایمان و حقیقت تغذیه کند می‌تواند در جان مخاطب اثر بگذارد و ارزش‌های الهی را زنده نگه دارد. این نگاه، سبب می‌شود هر اثر هنری به پلی میان گذشته قهرمانانه و آینده امیدبخش جامعه تبدیل شود.
گفت‌وگو از داوود کنشلو
انتهای پیام
source