ثبت لحظات پُرشور زائران سیدالشهدا(ع) بدون واهمه از داعش + صوت

تصویر و تصوری که طی چند سال اخیر از پیاده‌روی اربعین در ذهن زائران این عظیم‌ترین گردهمایی مسلمانان جهان در عرض ارادت به سید و سالار شهدای دشت کربلا در بُعد ملی و بین‌المللی ثبت ‌شده؛ تصویری توأم با امنیت، آرامش و رفاه کامل است. اما اگر به واسطه همین اتفاق؛ نه به سال‌های بسیار دور که تنها به 10 سال پیش یعنی سال 1393 بازگردیم؛ شرایط با آنچه که امروز در قامت زیارت زائران اربعین حسینی وجود دارد کاملاً متفاوت خواهد بود.

در سال 1393 گروهک تروریستی و تکفیری داعش، بخشی از کشور عراق را تصرف کرده بود و با توجه به عنادی که این گروهک تکفیری با جامعه مسلمان شیعه داشت؛ ترس از حملات تروریستی سایه خود را بر مسیر پیاده‌روی زائران اربعین انداخته بود.

نکته حائز اهمیت در این میان آن است که با وجود چنین تهدیدی، ارادتمندان نهضت حسینی و عاشقان سیدالشهدا؛ حضرت اباعبدالله(ع) شاید در آن زمان و از نگاه کمی تعدادشان کمتر از زائران دو، سه سال اخیر بود؛ اما باز هم حضور و شکوه حماسی‌شان بازتاب این مدعا بود که در مسیر عرض ارادت خود به حماسه‌ساز دشت کربلا، بیم و واهمه‌ای از گروهک تکفیری داعش و حملات تروریستی آن نداشتند.

در آن سال، احمد مسجدجامعی که نامی شناسا و آشنا در حوزه فرهنگ و هنر کشورمان به‌شمار می‌رفت و پیش ‌از این نیز سکان‌دار وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و در آن ایام به‌ عنوان نماینده شورای شهر تهران مشغول فعالیت بود؛ در همراهی و تعامل با تنی چند از عکاسان نامی کشورمان (حمید فروتن، جواد گلزار، محسن سجادی، داوود قهردار، مهدی نصرتی، رضا یوسفی، سیدبهاء‌الدین بنی‌طبا، سعید برآبادی، علیرضا تابش، محبوبه حقیقی، زهرا گلشن، محمد مرادخانی، بهروز شجاعی، سمانه جعفرزاده، محسن دلیلی، معصومه اصغری، معصومه امینی، الهه ابراهیمی، نرگس رئیسی، سارا کریمیان، مونا اسلامی، حجت مسجدجامعی و کاظم مسجدجامعی) برای نخستین بار پای در این مسیر پیاده‌روی زائران اربعین نهادند که رسالتی سترگ برای مصور کردن آن شکوه و حضور حماسی بود.

حاصل کار آنها به مجلدی به‌ نام کتاب «اربعین» بدل شد که اولین اثر چاپ شده در قالب روایت مصور از حرکت زائران اربعین در مسیر پیاده‌روی به شمار می‌رفت. کتابی که در همان سال به همت آقای مسجدجامعی، همراهی و همدلی حاج‌آقا شهرستانی به چاپ رسید به سه زبان فارسی، عربی و انگلیسی به چاپ رسید و حتی نسخه‌ای از آن به دست آیت‌الله سیستانی در کشور عراق تقدیم شد.

کتابی که به فاصله کوتاهی چنان با استقبال از سوی مخاطبان مواجه شد که چاپ‌های مختلف و متعددی را پشت‌سر گذاشت و توانست بخش مهمی از شکوه و حضور حماسی زائران و عاشقان اباعبدالله را در دو بُعد ملی و بین‌المللی در قالب ارائه محتوایی فرهنگی، منطبق با عظمت حرکت و معنویت این راهپیمایی عظیم رسانه‌ای کند.

حال به واسطه 10‌سالگی از چاپ کتاب «اربعین» با سه عکاس حاضر در آن رویداد از جمیع عکاسان؛ داوود قهردار؛ جواد گلزار و سیدبهاء‌الدین بنی‌طبا در قالب نشست و میزگردی تعاملی به میزبانی خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا) هم‌‎کلام شدیم تا علاوه‌بر سفر به زمان در 10 سال قبل و تطبیق شرایط فعلیت، فعالیت و حضور زائران در آن سال با آنچه که امروز در سایه امنیت؛ اوج آسایش و خدمات رفاهی به زائران اربعین شاهد هستیم سخن بگوییم.

این نگرش مقدمه‌ای بود برای ورود به حوزه جریان‌سازی و تأثیرگذاری تولید محتوای فرهنگی و هنری از بازتاب شور و شکوه؛ حضور؛ حماسه؛ خلوص و معنویت زائران اربعین در دو بُعد ملی و بین‌المللی و همچنین آورده و داشته‌هایی که می‌تواند معرفت پیاده‌روی اربعین و معارف آن برای برنامه‌ریزیان و متولیان امر فرهنگ در کشورمان ذیل سایه جریان‌سازی و فرهنگ‌سازی هنر متعهدِ آمیخته با مضامین دینی با خود به همراه داشته باشد.

آنچه در ادامه از خاطر شما می‌گذرد ماحصل این میزگرد تعاملی؛ گفت‌وگوی صریح؛ صادقانه و توأم با خاطرات ریز و درشت و جذاب و شنیدنی سه هنرمند عکاس حاضر در این نشست است.

ایکنا: پرسش نخست و طلیعه ورود به این نشست تعاملی را بر حسب اتفاق بر شرایط آن زمان استوار کنیم. می‌دانیم که امروز پیاده‌روی اربعین با امنیت بالا و در کمال رفاه و آسایش به‌ سبب ارائه خدمات مختلف رفاهی و امنیتی برگزار می‌شود اما سال 1393 با وجود تسلط گروه تکفیری و تروریستی «داعش» بر بخشی از کشور عراق و مخاطراتی که آن زمان در این کشور وجود داشت تجربه گام نهادن در مسیر پیاده‌روی اربعین بسیار متفاوت بود. آغاز این نشست تعاملی را با دعوت از شما برای عقب رفتن در زمان، به 10 سال پیش و پا گذاشتن در این سفر متفاوت با همه مخاطراتش آغاز کنیم.

قهردار: آن سال مصادف با ایامی بود که بخشی از عراق به تصرف داعش درآمده بود و این گروه تروریستی بنا داشت تا کل عراق را به تصرف خود درآورد. اتفاقی که البته به آن نائل نشد و در ادامه نیز شاهد از بین رفتن و متلاشی شدن داعش بودیم.

این را نیز باید گفت که سال 1393 از نخستین سال‌هایی بود که شاهد حجم بالایی از زائران اباعبدالله در مسیر پیاده‌روی اربعین به نسبت ایام پیش‌ از آن بودیم. این اولین سالی بود که با وجود سیطره داعش، رُعب و وحشتی که این گروه تروریستی و تکفیری در جهان ایجاد کرده بود؛ عاشقان اباعبدالله در مسیر عرض ارادت خود بدون واهمه و ترس پای در این مسیر عاشقی و بندگی قرار داده و در پیاده‌روی شرکت کردند.

به نوعی با همین حضور متعدد و متکثر زائران حسینی به دشمنی چون داعش و تمامی جهانیان نشان دادند که ترسی از این گروهک تروریستی و تکفیری ندارند. معتقدم این یکی از اولین رخدادها و اتفاق‌هایی بود که با محوریت حرکت مردمی مسیر رو به قهقرا و اضمحلال داعش و نبود پایداری این گروه تروریستی و تکفیری را در نگاه جهانی بازتاب داد.

من و تعدادی از همکاران عکاس نیز همراه با حاج‌آقا مسجدجامعی در این پیاده‌روی حضور داشتیم و خروجی کار نیز خدا را شکر به عکس‌های زیبا و به‌ویژه پراهمیتی از پیاده‌روی اربعین در آن سال منتج شد. به‌ویژه عکس‌هایی که برای نخستین بار از داخل ضریح مطهر حضرت اباعبدالله با حضور خیل جمعیت به ثبت رسید.

به‌ خاطر دارم در میان عکس‌های مختلف؛ عکسی در آن زمان به ثبت رسید که به قول معروف بسیار سروصدا کرد. آن عکس از حرم حضرت اباالفضل العباس(ع) بود که عکاس خبرگزاری «رویترز» نیز از همان زاویه‌ای که ما حضور داشتیم عکسی را به ثبت رساند. بعد از انتشار؛ آن عکس در خبرگزاری «رویترز» بسیار پربازدید شد و سروصدای زیادی به پا کرد. این همان زاویه و عکسی بود که ما در قالب حضور در پیاده‌روی اربعین آن را ثبت کردیم.

حتی وقتی آقای مسجدجامعی آن عکس را در صفحه شخصی خودشان در فضای مجازی منتشر کردند؛ بسیاری از او انتقاد کرده‌اند که چرا عکس عکاس خبرگزاری خارجی را به نام خود و گروه عکاسان ایرانی منتشر کرده‌اید. بعد از اینکه از این اتفاق مطلع شدیم ما عکس خود را که دقیقاً از همان زاویه بود در خبرگزاری‌ ایسنا منتشر و اعلام کردیم که این عکس متعلق به گروه عکاسان ایرانی است. حتی عکس‌های قبل و بعد آن را برای اثبات مدعای خود نشان دادیم که در نهایت مشخص شد انتخاب آن زاویه و آن موقعیت توسط گروه عکاسان ایرانی صورت‌گرفته و حال بنابر اتفاق، عکاس رویترز نیز آنجا حضور داشته و باعث به وجود آمدن این سوءتفاهم شده بود.

بنی‌طبا: پیاده‌روی اربعین، پاسخی به معاندان و مخالفان این حرکت نمادین و انقلابی است که در بطن خود بناست ادامه‌دهنده راهی باشد که حضرت زینب(س) برای ثبت آن حماسه عظیم اباعبدالله محقق ساخت و طی آن قدم بزرگی برداشت که نتیجه‌اش جاودان نگه‌داشتن حماسه سیدالشهدا در صحرای کربلا است. همه ما معتقدیم اگر آن حرکت زینبی نبود قطعاً این 40 روز محقق نمی‌شد و اربعینی شکل نمی‌گرفت.

با توجه به این مؤلفه مهم می‌توانیم صبر حضرت زینب(س) را به‌ عنوان مهمترین مؤلفه و پیشانی‌نوشت فعلیت، فعالیت و برقراری پیاده‌روی اربعین و زنده نگه‌داشتن آن قرار دهیم.

در راستای همین مهم و درک معرفت این حرکت عظیم بود که ما در سفری به ‌همراه تعدادی از همکاران و دوستان عکاسمان در آن ایام (1393) به پیاده‌روی اربعین مشرف شدیم. جدا از آنکه امنیت آن زمان مانند امروز نبود؛ امکانات و عزیزانی که در حوزه برقراری امنیت آن مراسم حضور داشتند به توانمندی‌ها، اطلاعات و تجهیزاتی که امروز داشته و در اختیار دارند نبودند.

با این اوصاف ممکن است اینگونه تصور شود که بودن مسئولان و تجهیزات نظامی شاید آن حال‌وهوای معنوی را در سطح اولیه خود برای زائران اربعین بگیرد، در آن ایام نیز شاید این قضیه دیده می‌شد؛ اما تأثیر آنچنانی در آن شوق‌وذوق و حال‌وهوای مردم نداشت. اگر چنان ‌که مخاطبان شما مجموعه عکس‌های پیاده‌روی اربعین در سال 1393 را که در قالب مجلدی به‌ نام کتاب «اربعین» به چاپ رسیده تورق کنند به‌خوبی درمی‌یابند که زائران امام حسین(ع) چقدر ارتباط و همکاری‌های خوبی با افرادی که مسئولیت محافظت از این مراسم را در آن زمان بر عهده داشتند برقرار کردند. این نیز باز مُهر تأییدی بر همان تأثیر حال‌وهوای اربعین و بُعد عرفانی حاکم آن بر این پیاده‌روی عظیم به‌ویژه در آن سال‌هایی به شمار می‌رود که امکانات و امنیت مانند امروز نبود و سایه داعش بر سر زائران اربعین، همراهان و عاشقان حسینی در این پیاده‌روی عرض ارادت به سید و سالار شهیدان وجود داشت.

به جِد معتقدم آن صبر زینبی؛ آن موضوع و جایگاه اربعین؛ آن 40 روز و این عدد 40؛ همه و همه به ‌مرور زمان تأثیرش را در مراسم یکی دوساله اخیر می‌گذارد و بر سال‌های بعد خواهد گذاشت.

می‌خواهم بگویم تک‌تک این اتفاق‌ها و برهه‌های زمانی که هرکدام داستان مخصوص خود را دارد، نه ‌تنها از جایگاه و اهمیت این موضوع نمی‌کاهد؛ بلکه ذوق و شوق مردم را بیشتر می‌کند. به نوعی تبلور همان ضرب‌المثل معروف ما ایرانیان است که «عدو شود سبب خیر اگر خدا خواهد!»

گلزار: بی‌تردید 10‌ساله گذشته به نسبت امروز عکاسی بسیار دشوارتر بود. در آن زمان به دعوت آقای مسجدجامعی تعدادی از همکاران و دوستان عکاس کنار یکدیگر جمع شدند و برای این مهم سفر شدیم. آن زمان مصادف با فعالیت گروه «داعش» در کشور عراق بود و هر لحظه بیم آن می‌رفت که هر اتفاقات در آنجا روی رُخ دهد.

ناگفته مشخص است که هماهنگی این مسئله نیز برای حضور تیم عکاسی در آن شرایط بسیار دشوار بود. آن زمان آقای مسجدجامعی با دعوت آقای سیدجواد شهرستانی (داماد و نماینده تام‌الاختیار آیت‌الله سیدعلی سیستانی) و همچنین خواسته آیت‌الله سیستانی برای حضور خبرنگاران جهت پوشش پیاده‌روی اربعین بود، تیمی از عکاسان را کنار هم جمع کرد و در نهایت همه برای این کار مهم همراه شدیم.

امروز وقتی به پیاده‌روی اربعین نگاه می‌کنیم علاوه‌بر آنکه حضور در این راهپیمایی عظیم امری جاافتاده میان مسلمانان کشورمان و بسیاری دیگر از مسلمانان و عاشقان اباعبدالله در سراسر جهان است؛ به وضوح درمی‌یابیم شرایط امنیت نسبت‌ به 10 سال پیش غیرقابل قیاس است. امروز در کنار استقبال عظیم، شور و حال وافری که میان میلیون‌ها زائر پیاده‌روی اربعین وجود دارد؛ حرف نخست را در این ‌میان امنیت می‌زند. به ‌همین سبب است که می‌گویم فعالیت خبری، انتشار خبر و همچنین افزایش حضور جمعیت؛ شور و شوق همراه با این پیاده‌روی عظیم در زمان حاضر نسبت ‌به 10 سال قبل یعنی سال 1393 افزایش پیدا کرده و غیر قابل قیاس است.

چرا که می‌توانم بگویم آن زمان حال‌وهوا و حضور در پیاده‌روی اربعین تقریباً با وضعیت جنگی برابر بود. معتقدم وقتی کسی در آن زمان قصد حضور در پیاده‌روی اربعین می‌کرد باید چند درصد احتمالی برای بازنگشتن به کشور در نظر می‌گرفت. چرا که داعش در آن زمان در آنجا به شکل مستقیم حضور داشت و ما شاهد انفجارهای مختلف و متعددی در اطراف کربلا و حتی انفجاری در خود کربلا به دست عناصر تروریستی داعش بودیم.

آن سال‌ها؛ سال‌هایی بود که اگر درست به خاطرات خود رجوع کنم حضور در پیاده‌روی اربعین حس، حال و فضای مخصوص به خودش را داشت. هر فردی از کشور ایران برای حضور در پیاده‌روی اربعین حاضر نمی‌شد. منظورم آن نیست که زائران ایرانی در آن زمان حضور نداشتند؛ منظورم از نظر تعداد و فراهم بودن اسباب امنیت است که سبب می‌شد آن زمان تعداد زائران ایرانی بسیار کمتر از زمان حاضر و چند سال اخیر باشد.

امروز تمام مردم ایران اشتیاق آن را دارند که حداقل یک‌بار تجربه حضور در پیاده‌روی اربعین و شرکت در فیض عظیم این رویداد را تجربه کرده و برای خود محقق کنند؛ اما آن زمان تعداد خاصی این مسیر را طی می‌کردند. بر همین اساس است که می‌گویم امروز وقتی به این تاریخ 10‌ساله نگاه می‌کنیم می‌توانیم این تفاوت‌ها را با نگاه تحلیلی و توفیقات عظیمی که در رشد کمی و کیفی این اتفاق طی یک دهه اخیر افتاده به‌وضوح رصد کنیم. امروزه وقتی به خود رجوع می‌کنم بار دیگر این اشتیاق را در خود می‌بینم که برای حضور در پیاده‌روی اربعین، آن تجربه حضور را بار دیگر از سر بگذرانم.

ایکنا: آقای گلزار در صحبت ابتدایی خود به این نکته اشاره داشتید که طی یک دهه قبل اگر کسی قصد حضور در پیاده‌روی اربعین را داشت باید درصدی را بر این احتمال استوار بود که شاید برنگردد. با این محور شما را مورد خطاب قرار می‌دهم که چه انگیزه و عاملی باعث می‌شد که با وجود تمامی آن مخاطرات و حملات تروریست‌های تکفیری داعش بازهم فردی مانند جواد گلزار در این پیاده‌روی عظیم با رسالت ثبت تصویر در مقام یک عکاس خبری حضور پیدا کند؟

گلزار: غیر از این نبود که ارادت به آقا اباعبدالله الحسین حرف اول و آخر را در این ‌میان می‌زند. این همان عشق حسینی است. چه آن زمان و چه امروز که شاهد حضور مردم هستیم؛ همه و همه مدیون عشق حسینی ملت شیعه ایران است.

وقتی امروز شاهد خیل عظیم و چند دَه میلیونی زائران اربعین در زمان حاضر نسبت‌ به یک دهه پیش هستیم این نکته را به ما می‌آموزد که فراموش نکنیم که عاشقان اباعبدالله در مسیر عرض ارادت به سیدالشهدا حتی با وجود مخاطرات فراوانی که 10 سال پیش و سال‌های قبل ‌از آن وجود داشت باز هم میدان را خالی نکردند و عاشقانه، صادقانه و خالصانه پای در مسیر عرض ارادت و بندگی خود به پیشگاه سید و سالار شهیدان گذاشتند. این همان تجلی عشق حسینی در معرفت مسلمانان ایرانی است.

همین مسئله باعث شد که امروز پیروان دیگر ادیان و افرادی که در کشورهای غیرمسلمان زندگی می‌کنند نیز توجه ویژه‌ای به پیاده‌روی اربعین، این حماسه عظیم  و عرض ارادت مسلمانان به سیدالشهدا داشته باشند.

ایکنا: طی چند سال اخیر و در حوزه افزایش چشمگیر زائران و ارادتمندان اباعبدالله در مسیر پیاده‌روی اربعین؛ کتاب‌های مختلفی با محوریت ثبت تصاویر این حرکت عظیم مسلمانان منتشر شده است. اما کتاب «اربعین» که سال 1393 با شرایطی که آن را هر سه بزرگوار شرح دادید و از سر گذرانده‌اید در شرایطی منتشر شد که امروز بی‌اغراق می‌توانیم این کتاب را پیش‌قدم و خط‌شکن تولید محتوا با محوریت مسئله اربعین در ساحت نگرش هنرمندانه قلمداد کنیم. از زاویه دید هر سه شما، انتشار این کتاب و یا چنین دست از آثاری در بازنمایی پیام راهپیمایی اربعین و تجلی هنر متعهد در دو بعد ملی و بین‌المللی چه نقشی را ایفا می‌کند؟

بنی‌طبا: اربعین موضوع خاص و ویژه‌ای است که هرچقدر بیشتر موانع برای آن گذاشته شود الهام مردم از برکات اربعین بیشتر و بیشتر می‌شود. شاید حتی امروز هم موانعی در این مسیر وجود داشته باشد؛ اما مردم با تمام وجود، عشق؛ ارادت و تمسک به الگوی بزرگی چون حضرت زینب(س)؛ پرشورتر و عاشقانه‌تر در این سفر و پیاده‌روی مملو از معرفت‌بخشی آن حضور پیدا می‌کنند.

امیدوارم امثال کتاب‌هایی مانند «اربعین» که جای آنها در حوزه تولید محتوا با محور پیاده‌روی اربعین میان محتوای موجود از این حرکت عظیم بسیار خالی است بیش از این مورد توجه مسئولان و دست‌اندرکاران برای چاپ و انتشار قرار گیرد.

بسیار به این مهم تأکید دارم که امروز جای چنین آثاری که تمامی اتفاقات آن پیاده‌روی عظیم را در قالب مستندات تصویری به ثبت می‌رساند بسیار کم است. هرچند قبول دارم که چاپ کتاب تصویری و عکس هزینه‌های بالایی دارد؛ اما آن کتاب و اثرهای آن، درنهایت می‌تواند نمونه بسیار خوبی برای بازتاب هدف زائران اربعین از یک‌سو و ازسوی دیگر عشق و ارادت تمامی مردمانی باشد که در این پیاده‌روی عظیم حضور پیدا می‌کنند.

در این مهم تردیدی وجود ندارد که بازنمایی این اتفاق و رویداد عظیم در ابعاد مختلف بین‌المللی، می‌تواند شوق و ذوق افراد بیشتری را برای حضور در این رخداد ترغیب ‌کند. اجرای این مهم است که درنهایت تحقق آن هدف غایی، یعنی فرهنگ‌سازی در قالب پیاده‌روی اربعین را دست‌یافتنی می‌سازد.

گلزار: من به همراه سایر دوستان و هنرمندان عکاس بعد از آنکه طی دو سال متوالی تجربه این راهپیمایی را از سر گذراندیم به تصاویری مجهز شدیم که بهترین آنها در مجموعه عکس‌های پیاده‌روی اربعین در کتاب «اربعین» با پیگیری‌های آقای مسجدجامعی، محبت او و همه دوستانی که در این سفر حضور داشتند جمع‌آوری و منتشر شد.

وقتی کتاب «اربعین» منتشر شد نخستین کتابی بود که تا آن زمان به شکل مصور پیاده‌روی اربعین را با مخاطب قسمت می‌کرد. ما به‌اتفاق حاج‌آقا مسجدجامعی به قم رفتیم و در این مسیر آقای شهرستانی عکس‌ها را دیدند. حتی یک جلد از این کتاب را برای آیت‌الله سیستانی نیز ارسال کردند. نتیجه این کار جمعی اتفاق بسیار خجسته‌ای در حوزه کار خبری و تصویری کردن پیاده‌روی عظیم اربعین در ساحت و مقام یک کتاب رقم خورد. کتابی که بازخوردهای مختلف و متعددی در عرصه ملی و به ویژه بین‌المللی داشت.

قهردار: مهمترین اتفاق آن بود که در آن سال که به ‌سبب حضور گروهک تروریستی و تکفیری «داعش» گمان بر این می‌رفت که ممکن است از میزان اقبال زائران پیاده‌روی اربعین کاسته شود. این تصاویر که در مجموع کتاب عکس‌های پیاده‌روی اربعین با نام کتاب «اربعین» به چاپ رسید نشان داد که چنین تصور و ذهنیتی در برابر موج ارادت عاشقان اباعبدالله نمی‌تواند تزلزل و خللی ایجاد کند.

نتیجه آن بود که نه‌تنها این اتفاق در سال بعد و سال‌های بعد کمرنگ نشد که اتفاقا هرساله به خیل عاشقان اباعبدالله و زائران پیاده‌روی اربعین به حدی افزوده شد که امروز در سایه افزودن امکانات رفاهی، خدماتی و امنیت مطلقی که در این مسیر حاکم است؛ شاهد حضور چند دَه‌میلیونی عاشقان امام حسین(ع) و معرفت طلبان نهضت حسینی از سراسر جهان از جامعه مسلمانان تا پیروان دیگر ادیان در این رویداد عظیم هستیم.

زمانی ‌که ما برای این پیاده روی عازم شدیم و قصدمان عکاسی آن بود، بسیاری این ترس و واهمه را داشتند که ممکن است در مسیر پیاده روی شاهد حملات گروه داعش و یا بمب‌گذاری‌های آنها باشیم و مدام ما را با بیم و خطر این سفر و حوادث آن آگاه می‌ساختند و هشدار می‌دادند؛ اما خوشبختانه تجربه دو بار حضور مستمر برای ثبت تصاویر پیاده‌روی اربعین در سال 1393 در نهایت به مجموعه عظیم و گرانسنگ کتاب «اربعین» بدل شد که علاوه بر آنکه خدا را شکر حادثه‌ای برای هیچ‌یک از حاضران در این پیاده‌روی و دیگر زائران رخ نداد؛ آن مجموعه نیز درنهایت به چاپ رسید؛ با اقبال بسیار خوبی از سوی مخاطبان مواجه شد به صورتی که در مدت بسیار کوتاهی تجدید چاپ‌های مختلفی از آن نیز صورت گرفت.

ایکنا: جناب قهردار هم‌نشینی دو مؤلفه نگاه هنرمندانه و هنرمند عکاسِ مسلمان با همه علقه و نگرشی که به جایگاه عظیم و رفیع معنوی پیاده‌روی اربعین دارد چگونه می‌تواند در قاب یک دوربین میسر شود که هم بازتاب‌دهنده زبان زیبایی‌شناسانه‌ هنر باشد و هم در بطن و عمق آن تصویر ارادتمندی و اوج حضور، شکوه، عشق و علاقه مسلمانان به سیدالشهدا را بازتاب دهد؟

قهردار: وقتی هنرمند عکاس پشت ویزور دوربین برای ثبت عکسی قرار می‌گیرد، ورای نگاه ایدئولوژی و یا اعتقادات مذهبی که دارد به بیان انتقال مضمون و مفهومی انسانی که تبلور و تجلی آن را در قامت رخدادی عظیم و مذهبی مانند پیاده‌روی اربعین با محوریت عرض ارادت عاشقان حضرت اباعبدالله به ساحت امام سوم شیعیان، حماسه کربلا و هر آنچه که در قامت نهضت و مکتب حسینی است به اندیشه می‌نشیند.

در ادامه هنرمند حاصل آن اندیشه را در قاب دوربین به ثبت می‌رساند. چراکه مفاهیم عظیم انسانی الزاماً متعلق به یک نگاه ایدئولوژیک و یا یک دین نیست که تمامی ادیان الهی، آسمانی و رسولانش بر تجلی مفاهیم عظیم و رفیع انسانی در مسیر معرفت‌جویی تاکیدی واحد و روایتی ثابت دارند.

ایکنا: بسیار گفته و شنیده شد که تجربه حضور در پیاده‌روی اربعین برای هر زائری دستاوردها و داشته‌های مختلف و متعدد معنوی را با خود به‌همراه داشته است. این تجربه شخصی را برای طرح پرسش پایانی این نشست تعاملی وام می‌گیرم. هر چند آقایان گلزار و قهردار در خلال سخنان پیشین خود به نوعی این پرسش را پاسخ دادند. اما آقای بنی‌طبا اگر بخواهیم پا را از این تجربه شخصی فراتر بگذاریم، آورده‌ها و داشته‌های معنوی و معرفتی پیاده‌روی اربعین را در قالب بیان نگاه زیبایی‌شناسانه هنرمندان با رویکرد فرهنگسازی در جامعه و تبیین آن نگرش‌ها در حوزه برنامه‌ریزی فرهنگی مورد رصد قرار بدهیم با چه مؤلفه‌ها و کاربردهایی در تبیین امر مهم جریان‌سازی و فرهنگ‌سازی موفق خواهیم بود؟

بنی‌طبا: با توجه به آنکه انسان در شرایط، فرهنگ‌ها و مکان‌های مختلف در این کره خاکی به دنیا می‌آید، رشد پیدا کرده، زندگی می‌کند و تجربه زیستی را پشت‌سر می‌گذارد؛ تجربه‌ای که در هرجای این کره خاکی متفاوت است؛ اما با همه این اوصاف چیزی که در همه افراد مشترک است فارغ از آنکه مسیحی؛ زرتشتی؛ کلیمی یا مسلمانِ شیعه یا سنی باشد؛ آن است که انسان فی‌ذاته، چه بخواهد و چه نخواهد هول «محور معنا» زندگی می‌کند.

فارغ از این مراسم و ایام پیاده‌روی، کارهای خوبی با محوریت اربعین انجام‌ شده؛ اما معتقدم که بسیار کم است. اگر بخواهیم به جمیع کارها، فارغ از ایام اربعین که توسط متولیان امر با محوریت این رویداد بزرگ در طول سال صورت می‌گیرد نمره دهیم، نمره‌ای قابل‌قبول و خوب را ارائه می‌دهیم؛ اما ازنظر کمی و کیفی اگر در صدد عیارسنجی و ارزش‌گذاری برآییم، احساس می‌کنم که جمیع اقدامات صورت‌گرفته در طول ایام سال فارغ از روزهای متعلق به پیاده‌روی اربعین که توسط مسئولان صورت می‌گیرد جای کار بیشتری دارد.

آن افرادی که عظمت اربعین را درک کرده‌اند؛ تأیید می‌کنند که این اقدامات در برابر آن جایگاه و اثربخشی که مؤلفه‌ای چون پیاده‌روی اربعین با خود به‌همراه دارد کم است و جای کار بسیاری دارد. یعنی ما مواجه با اتفاقی هستیم که از صدر وقوع و شکل‌گیری آن تا به اکنون اتفاق‌های عجیب‌وغریبی متعددی افتاده است. بسیار زندگی‌های افرادی را شاهد بودیم که به واسطه اربعین تغییر پیدا کرده است.

بسیار افرادی را می‌توانیم نام ببریم که صمیمیت آنها با خودشان به واسطه این سفر روحانی و معنوی افزایش پیدا کرده است. یعنی اگر بحث امام حسین(ع)؛ یاران او؛ حتی خدا و پیغمبر را در این ‌میان کنار بگذاریم، افراد در پیاده‌روی اربعین با آن سکوت و طلبِ معرفتی که در تک‌تک گام‌هایشان در این پیاده‌روی برمی‌دارند؛ طی همین چند روز فرصتی پیدا می‌کنند که بیش‌ از همیشه به خود بیندیشد.

چرا که تمامی افرادی که در این پیاده‌روی حضور پیدا می‌کنند مهمترین دلیل حضورشان فراتر از عرض ارادت به سید و سالار شهیدان، حماسه، نهضت و مکتب او؛ تفکر و تعمق با خودشان در خلوتی است که حال در مقام پیاده‌روی اربعین آن را متجلی کرده، به دست آورده و برای خود فراهم ساخته‌اند.

گزارش از امین خرمی

انتهای پیام