سینمای دفاع مقدس سوژه فراوان اما نوآوری اندکی دارد

در هشت سال دفاع مقدس باورهای دینی و انقلابی یکی از اصلی‌ترین انگیزه‌ها در بین رزمندگان بود اما تصویرسازی چنین خصیصه‌ای در آثار نمایشی بسیار دشوار بوده و راه رفتن روی لبه تیغ است چون بدون متن قوی، اثر تولیدی در دام کلیشه و شعار گرفتار خواهد آمد.

دیدگاه بالا بخشی از نظرات سیروس تسلیمی؛ تهیه‌کننده و نویسنده سینماست که فیلم پرنده کوچک خوشبختی را در مقام نویسنده و تهیه‌کننده در کارهای خود دارد.

خبرنگار ایکنا به مناسبت هفته دفاع مقدس با وی گفت‌وگویی داشته که در ذیل آمده است.

ایکنا – سینمای دفاع مقدس تا دو دهه پیش یکی از گونه‌های پرمخاطب سینما بود اما امروز فیلم‌های این حوزه نه‌تنها فروش خوبی ندارند بلکه به صورت مهجورانه اکران می‌شوند. نظر شما پیرامون این موضوع چیست؟

در دهه 60 و 70 همانگونه که گفتید فیلم‌های این ژانر با استقبال خوب مخاطبان مواجه می‌شد چراکه کشور در شرایط جنگی قرار داشت و مردم با آثار دفاع مقدسی همذات‌پنداری می‌کردند اما هر اندازه از جنگ دور شدیم داستان‌هایی که در این شکل از سینما مورد توجه قرار می‌گرفت تغییری نکرد و کلیشه‌های گذشته بارها تکرار شد. نتیجه این رویکرد این شد که بعد از مدتی دیگر مخاطبان با فیلم‌های دفاع مقدسی ارتباط برقرار نکردند درصورتی‌که با تغییر نسل، ذائقه نیز متفاوت شده و تماشاگر نیاز به سبک و سیاق جدید در داستان‌پردازی دارد.

«عقابها» و «کانی مانگا» پس سال‌ها هنوز رده اول و دوم پر مخاطب‌ترین آثار سینما را دارا هستند. این فیلم‌ها در زمان خود برای تماشاگر جذابیت بسیار داشتند اما این ویژگی دلیلی نیست تا بخواهیم همان الگو را در زمان حال مورد نظر قرار دهیم زیرا با توجه به آثار خارجی که مخاطبان امروز می‌بینند توقع از کارهای جنگی بسیار بالا رفته و دیگر نباید با تکیه بر الگوهای گذشته مخاطب را جذب کرد. در حوزه دفاع مقدس، سوژه به اندازه‌ای زیاد است که منطقی نیست خود را محدود به کلیشه‌های تکراری کنیم. نوآوری در موضوع، تنها مختص به سینمای ایران نیست. هم اکنون در هالیوود فیلم‌هایی درباره جنگ جهانی دوم ساخته می‌شود اما آثاری که امروز تولید شده با فیلم‌های دهه پنجاه یا شصت میلادی متفاوت است. این نگاه‌های تازه در سینمای دفاع مقدس کشورمان هم باید لحاظ شود.

سینمای دفاع مقدس هیچگاه از نواندیشی ضرر نکرده است. بگذارید فیلم «لیلی با من است» را مثال بزنم. این کار در زمان خود اتفاقی نو و جدید بود که از حضور بازیگر توانایی چون پرویز پرستویی بهره می‌برد. استقبالی که از فیلم به عمل آمد خوب بود چون موضوع و قصه‌ای که بیان می‌کرد حرف‌های جدیدی در خود داشت و زبان تصویرسازی آن هم با سلیقه زمان خود همراه بود بنابراین با استقبال مواجه شد و این اتفاق انتظار می‌رود باز هم رخ دهد.

ایکنا – یکی از بحث‌های مهم در سینما قهرمان است. قهرمان در سینما می‌تواند کارهایی انجام دهد که شاید افراد معمولی از انجام آن معذورند اما برای اینکه رفتار قهرمان، باورپذیر شود باید تمام خصوصیات انسانی را در قهرمان مدنظر قرار داد. پیرامون ویژگی قهرمان در سینمای دفاع مقدس توضیح دهید.

قهرمان توانایی بیش از آدم‌های معمولی دارد اما این ویژگی باید با منطق و ظرفیت‌های انسانی همخوانی داشته باشد نه اینکه بخواهیم در فیلمی قهرمان را رویین‌تن نشان دهیم یا اینکه صرفاً تصویرسازی سفید از قهرمان داشته باشیم. قهرمان جدا از کارهای خوبی که انجام می‌دهد ممکن است رفتارهای خاکستری هم داشته باشد. این واقعیت‌گرایی در شخصیت در بسیاری از فیلم‌های دفاع مقدسی مورد توجه قرار نمی‌گیرد. قهرمان در فیلم‌های جنگی ما، رفتاری فرازمینی دارد برای همین قادر نیست با تماشاگر ارتباط برقرار کند، بنابراین توصیه می‌کنم اگر قرار است تصویرسازی از قهرمان داشته باشیم همه جهات انسانی را مورد نظر قرار دهیم.

ایکنا – بخش مهمی از دفاع مقدس بر پایه باورهای دینی شکل گرفته است چون در آن مقطع زمانی، عموم رزمندگانی که به جبهه رفتند برای صیانت از اسلام و کشورمان به جهاد برخاستند. پیرامون تصویرسازی از این موضوع در فیلم‌های دفاع مقدسی توضیح دهید.

متاسفانه ما نتوانسته‌ایم این انگیزه را به شکلی باورپذیر و واقعی نشان دهیم و بیشتر تصویرسازی ما شکلی شعاری داشته است. وقتی قرار است به موضوعات اعتقادی در سینما پرداخته شود دو نکته بسیار حائز اهمیت است. ابتدا فیلمنامه‌ای که در این حوزه نوشته می‌شود باید بر پایه واقعیت‌های جنگ شکل گیرد. برای رسیدن به این خواسته نیز منابع بسیاری در اختیارمان است. خاطرات رزمندگان که در قالب کتاب‌های متعدد به چاپ رسیده یا مصاحبه‌های تصویری که موجود است و انتظار می‌رود نویسنده را به سمت واقعیت سوق دهد.

شرط دوم به کارگردان مربوط می‌شود. فیلمسازی که پشت دوربین فیلم دفاع مقدسی قرار می‌گیرد باید نسبت به حرفه خود به لحاظ فنی اشراف و به موضوع باور داشته باشد زیرا بدون ایمان هر اندازه توانایی فنی زیاد باشد باز در فیلم کاستی‌ وجود خواهد داشت.

ایکنا –تمام فیلم‌های دفاع مقدسی از حمایت دولتی سود برده‌اند درحالیکه در دهه 60 و 70 بخش خصوصی هم در این حوزه فعال بوده است. آیا انتظار حضور مجدد بخش خصوصی در سینمای دفاع مقدس در شرایط فعلی معقول است یا اینکه چنین امکانی وجود ندارد؟

با توجه به گرانی که در تولید به وجود آمده این تصور که بخش خصوصی بتواند در این حوزه ورود کند امکان‌پذیر نیست. یک فیلم دفاع مقدسی نیاز به ادوات جنگی دارد همچنین هزینه‌های تولید آن بسیار بالا است. این موضوع را در کنار فروش نه‌چندان خوب فیلم‌های دفاع مقدسی در گیشه بگذارید. آیا در چنین وضعیتی توقع حضور بخش خصوصی معقول است؟ جواب خیر است. در شرایط فعلی حضور بخش خصوصی در سینمای دفاع مقدس ممکن نیست.

درباره گیشه تولیدات دفاع مقدسی باید تاکید کنم اگر امروز می‌بینیم فیلم‌های این حوزه چندان فروش مطلوبی ندارد دلیلش کیفیت آثار این حوزه نیست چون ما فیلم‌هایی بسیار خوبی در چند سال اخیر داشته‌ایم که در فروش موفق نبوده‌اند. دلیل این مسئله تغییر ذائقه‌ است. فیلم‌های کمدی که در حجم گسترده تولید شده به مرور مردم را به سمت این آثار هدایت کرده، پس نیاز است تا با حمایت‌های دولتی در گذر زمان سلیقه تماشاگر به سمت کارهای دفاع مقدسی سوق پیدا کند. تاکید دارم فیلم‌های دفاع مقدسی نباید تولیدات ارزانی باشند چون تماشاگر امروز با محصولات مشابه خارجی آشنا شده و سطح سلیقه‌اش بالا رفته است پس فیلم‌هایی دفاع مقدسی اگر توانایی فنی و امکاناتی با فیلم‌های خارجی را ندارند حداقل نباید تفاوتشان فاحش باشد تا مخاطب از آن دور نشود.

گفت‌وگو از داوود کنشلو

انتهای پیام