هشدار؛ دوباره تولید داخلی را قربانی واردات نکنیم

به گزارش سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، وزیر آموزش و پرورش در حاشیه جلسه هیئت دولت در هفته گذشته در گفت‌وگو با خبرنگاران از جلسه ویژه معاون اول رئیس جمهور برای تامین ارز مورد نیاز کاغذهای وارداتی خبر داده است.

به گفته کاظمی تولید داخل، کفاف نیاز آموزش و پرورش را نمی‌دهد؛ بنابراین باید بخشی از کاغذ مورد نیاز را وارد کرد،‌ جلسات معاون اول برگزار شده و دستورات لازم داده شده است و در حال وارد کردن کاغذ هستیم.

این سخنان وزیر آموزش و پرورش در حالی است که در سه سال گذشته دولت سیزدهم توجه جدی به مساله تولید کاغذ نشان داد و رسیدن به مرز خودکفایی در تولید کاغذ کتاب‌های درسی در مازندران جشن گرفته شد،‌ علاوه بر این آموزش و پرورش برای نخستین‌بار در سال جاری کلیه کتاب‌های درسی را با استفاده از کاغذ تولید داخل تولید کرد.

البته عارف در جلسه با وزیر آموزش و پرورش بر این نکته نیز تاکید کرده است که هرگونه اختصاص اعتبار در حوزه آموزش و پرورش از جمله تولید کاغذ با کیفیت درکنار برطرف کردن سایر خواسته‌ها و نیازهای این وزارتخانه، نه‌تنها هزینه نبوده بلکه یک سرمایه‌گذاری بلندمدت برای آینده توسعه و پیشرفت کشور است.

پس از این اظهارنظر وزیر آموزش و پرورش،‌ سید‌عباس صالحی نیز اگرچه ارائه گزارش جامع درباره وضعیت تولید کاغذ در کشور و برنامه پیش رو را به آینده و استقرار معاونت‌های مطبوعاتی و فرهنگی منوط کرد،‌ اما درعین حال گفته است:  اتفاقاتی در تولید کاغذ داخلی انجام شده است،‌ خصوصاً در کارخانه مازندران،‌ اما باید بررسی کنیم.

وی درباره خودکفایی در تولید کاغذ کتاب‌های درسی نیز گفته است: اتفاقی که رخ داده در فضای کاغذ کتاب‌های درسی بوده و به صورت محدود در کاغذ نشر نیز تولید داشته‌ایم‌، اما اکنون نمی‌توان درباره وضعیت اظهارنظری کرد.

با وجود این اظهارات، موضوع اختصاص ارز برای واردات کاغذ این نگرانی را در بین تولیدکنندگان کاغذ ایجاد کرده است که برنامه دولت برای ادامه‌دار بودن روند تولید کاغذ در کشور چیست و آیا قرار است روند حمایتی سه سال گذشته از تولید داخل ادامه داشته باشد یا در میانه راه و زمانی که تولید تا آن اندازه‌ای پیش رفته که می‌توان روی آن حساب باز کرد، اما هنوز توان سرپا ایستادن به تنهایی را ندارد‌، رها شود.

در روزهای گذشته در میان اهالی فرهنگ این سردرگمی پیش آمده که مگر در دولت قبل گفته نشد که ما به خودکفایی در تولید کاغذ کتاب‌های درسی رسیده‌ایم،‌ پس این مساله که قرار است ارز برای واردات کاغذ کتاب‌های درسی اختصاص پیدا کند، چیست؟

مسئله این‌جاست که قرارداد کارخانه مازندران با آموزش و پرورش برای تولید 33 هزار تن کاغذ است،‌ در حالیکه آموزش و پرورش نیاز به 45 هزار تن کاغذ دارد.

ناترازی انرژی  تولید کاغذ در کشور را کاهش داد

امید نیک‌نژاد،‌ مدیرعامل کارخانه چوب و کاغذ مازندران در این زمینه به تسنیم می‌گوید:‌ کارخانه چوب و کاغذ مازندران شهریور ماه امسال قراردادی با وزارت آموزش و پرورش امضا کرد که بر طبق آن،‌ 33 هزار تن کاغذ چاپ و تحریر تا پایان اسفند ماه برای کتاب‌های درسی تولید شود‌، این 33 هزار تن پاسخگوی  تمامی نیاز آموزش و پرورش برای کتاب‌های درسی نیست،‌ نیاز آموزش و پرورش به کاغذ کتاب‌‌های درسی 45 هزار تن است.

آموزش و پرورش تا خرداد صبر کند،‌ کل نیازش را برطرف می‌کنیم

وی ادامه می‌دهد:‌ به دلیل مشکلاتی که کارخانه در تابستان به دلیل قطعی برق با آن مواجه شد،‌ ما امکان تولید 45 هزار تن تا اسفند سال جاری را نداریم‌ و اگر آموزش و پرورش بتواند این بازه زمانی را تا خرداد سال آینده تمدید کند،‌ ما تمامی نیاز آموزش و پرورش را پاسخ خواهیم داد.

نیک‌نژاد تصریح می‌کند:‌ سال گذشته کارخانه‌های کاغذ پارس و دیبای شوشتر نیز برای تولید کاغذ اعلام آمادگی کردند‌، اما امسال هیچ شرکتی جز کارخانه چوب و کاغذ مازندران برای تولید کاغذ اعلام آمادگی نکرده است‌ و ما نیز تا پایان اسفند امکان تولید 33 هزار تن را داریم. بنابراین وزارت آموزش و پرورش ناچار به استفاده از کاغذ وارداتی نیز برای کتاب‌های درسی هست.

وی در پاسخ به این پرسش که اگر آموزش و پرورش زودتر قرارداد تولید را امضا کرده بود‌، آیا امکان تولید همه 45 هزار تن وجود داشت؟ می‌گوید: شاید اگر دو ماه زودتر قرارداد را امضا کرده بودند،‌ می‌توانستیم ظرفیت تولید را افزایش دهیم‌، اما ما امسال با ناترازی انرژی مواجه بودیم‌ و یک خط تولید ما عملا برای دو ماه قطع بود.

گزارش کامل وضعیت تولید کاغذ را به وزیر ارشاد دادیم

نیک‌نژاد در پاسخ به این پرسش که به نظر شما وضعیت حمایت از تولید کاغذ در دولت با توجه به حمایتی که قرار است از ارز واردات شود‌، چگونه پیش خواهد رفت؟ تصریح می‌کند:‌ در ماه گذشته در جلسه‌ای به دیدار وزیر فرهنگ و ارشاد رفتم‌، وضعیت کارخانه را برایش شرح دادم و وضعیت تولید را مشخص کردم‌، حتی اعلام آمادگی کردیم که بخشی از نیاز نشر را علاوه بر نیاز آموزش و پرورش برطرف کنیم،‌ گزارش مبسوطی از روند تولید کاغذ در اختیار وزیر ارشاد گذاشتیم و قرار شد که وی بازدیدی نیز از کارخانه داشته باشد.

نگاه رئیس جمهور منطبق بر برنامه هفتم توسعه است

وی با اشاره به تاکید رهبر انقلاب بر تولید داخلی کاغذ می‌افزاید: رهبر انقلاب تاکیدات فراوان بر مسئله کاغذ داشته‌اند،‌ در سال‌های اخیر هم از تولید حمایت شده است‌، با نگاهی که در رئیس جمهور وجود دارد،‌ توجه به تولید ادامه خواهد داشت،‌ رئیس جمهور نگاهش مطابق با برنامه هفتم توسعه است،‌ بخش اعظمی از این برنامه نگاه به تولید داخل است این نگاه رئیس جمهور به بدنه دولت ساری و جاری است و این حمایت دولت سیزدهم در دولت چهاردهم  هم در بحث کاغذ ادامه پیدا می‌کند.

نیک‌نژاد ادامه می‌دهد: در دولت سیزدهم قرار بود، بخشی از ظرفیت تعدادی از کارخانجات دیگر نیز به مدار تولید برسند، اگر این کارخانه‌ها به مدار تولید بیایند،‌ مشکل حل می‌شود، در وضعیت فعلی ما مجبوریم بخشی از نیاز بازار را از واردات تامین کنیم.

49 میلیون دلار صرفه‌جویی در خروج ارز از کشور

وی با اشاره به بحث اختصاص ارز به واردات کاغذ نیز می‌گوید:‌ سال گذشته یک میلیون و 40 هزار دلار در مجموع برای تولید کاغذ از سامانه دریافت و 46 هزار تن کاغذ تولید کردیم، اگر این 46 هزار تن کاغذ قرار بود از طریق واردات وارد کشور شود،باید 50 میلیون دلار ارز از کشور خارج می‌شد، بنابراین این ادعا که برخی افراد می‌گویند‌، برای تولید کاغذ ارز از کشور خارج می‌شود در مقایسه با خروج چند برابری ارز برای واردات همان میزان کاغذ ادعای کارشناسی نیست.

حال که دلیل اصلی اختصاص ارز برای واردات کاغذ کتاب‌های درسی مشخص شد و با توجه به اینکه در دوره مدیریت گذشته صالحی بر وزارت ارشاد و در دولت روحانی توجه چندانی به مساله تولید کاغذ نبود و بر اساس سیاست‌های نادرست دولتی تولید تا مرز خاموشی پیش رفت. آیا می‌توان گفت توجه دولت به مساله واردات کاغذ یک مساله نگران‌کننده برای تولید است؟ این نگرانی با توجه به این حقیقت که ما هم‌چنان نیازمند واردات در مساله کاغذ تحریر هستیم،‌ چقدر جدی است؟ آیا توجه ویژه به اختصاص ارز برای واردات کاغذ در وضعیت فعلی سیاستی اشتباه و ضد تولید است؟

توجه دولت به واردات نگران‌کننده است؟

اختصاص ارز به واردات کاغذ تحریر در گذشته و در همین سه سال دولت رئیسی که تمام توجه به مساله تولید بود،‌ نیز امری رایج بود و ما ناچار از واردات کاغذ برای پاسخ به نیاز داخل کشور هستیم.اما به نظر می‌رسد نگرانی‌ها از آنجا ناشی می‌شود که نکند ارزی فراتر از ارز نیمایی برای کاغذ در نظر گرفته شود و همان رانت‌هایی که در سال‌های 97 برای برخی به جهت واردات کاغذ ایجاد شد،‌ دوباره ایجاد شود و توجه به مسئله واردات دولت را از مسیر تولید و تلاش‌های انجام شده در آن دور نگه دارد. برای ممانعت از ورود به این رویه چه باید کرد و دولت چگونه می‌تواند در مسئله تولید کاغذ به درستی عمل کند؟

دستمان را از دکمه حمایت از تولید برداریم، مجدد به وضعیت سابق برمی‌گردیم

ابوالفضل روغنی گلپایگانی رئیس سندیکای تولیدکنندکان کاغذ و و مقوا در این زمینه به تسنیم می‌گوید: در وضعیت فعلی تنها شرکت تولیدکننده کاغذ تحریر در کشور کارخانه چوب و کاغذ مازندران است،‌ شرکت‌های دیگر در تولید تحریر خیلی موفق نبودند. در دولت سیزدهم به پشتوانه توجه رئیس جمهور شهید بر مسئله کاغذ توجه خوبی به تولید شد و پیشرفت خوبی نیز داشتیم،‌ اگر بنا باشد که دستمان را از دکمه حمایت از تولید برداریم مجدد به وضعیت سابق برخواهیم گشت، چون هنوز وضعیت تثبیت شده‌ای نداریم.

وی ادامه می‌دهد:‌ روشی که دولت سیزدهم در حمایت از صنایع داخلی به منظور تولید نیازهای واقعی کشور پیش گرفت،‌ سیاست کاملاًً درستی بود، این سیاست‌ها موجب شد که کارخانه‌هایی که از مسیر تولید خارج شده بودند‌، همچون مازندران به مسیر تولید بازگردند‌، کارخانه مازندران در سال‌های 92 ـ 93 بالغ بر 56 هزار تن کاغذ تحریر تولید می‌کرد،‌ اما به دلیل بی‌توجهی دولت‌ها این ظرفیت به 5 هزار تن رسید. در دولت سیزدهم با برنامه‌‌ریزی استراتژیک در وزارت صمت و وزارت ارشاد این حمایت شروع شد و در 3 سال گذشته ما بی‌نیاز از واردات کاغذ تحریر برای آموزش و پرورش بودیم، این مسیر باید ادامه پیدا کند. چون ظرفیت  اسمی در داخل کشور پاسخگوی نیازهای واقعی کشور است.

کارخانه‌های کاغذ نیاز به بازسازی و نوسازی دارند

روغنی با اشاره به دیگر اقداماتی که باید در زمینه تولید کاغذ انجام شود‌، می‌گوید: کارخانه‌های تولید کاغذ ما نیاز به  بازسای، نوسازی و احیا دارند، هر چند یکبار باید بازیابی مجددی رخ دهد. دیگر وقتش است منابع مناسب تخصیص دهیم تا این موضوع اتفاق افتد، دولت سیزدهم سرمایه زیادی خرج کرد تا بتواند زاگرس شیراز را راه‌اندازی کند تا کاغذ تحریر تولید کند،‌ از بسیاری از شرکت‌ها حمایت مالی کرد تا برای تولید کاغذ مسیر را هموار کنند.  این مسیر باید ادامه پیدا کند و ما از تولید داخل حمایت کنیم، چون ظرفیت و پتانسیل تولید تحریر در کشور را داریم.

 وی با اشاره به مشکلاتی که برای تولید کاغذ در کشور وجود دارد،‌ گفت: امسال کشور مشکلات اساسی داشت،‌ پس از ماجرای سقوط هلی‌کوپتر و شهادت شهید رئیسی،‌ کشور چندین ماه در تلاطم انتخاب رئیس جمهور و بعد وزیران و … بود‌، مشکلات زیرساختی آب و برق و گاز وجود داشت؛ قطعی‌های مکرر برق تمام جان تولید را از ما گرفت و ما نتوانستیم تولید مناسبی داشته باشیم، به نظر می‌‌رسد، برای بخشی از نیاز کشور نیازمند واردات هستیم،‌ چون اگر وارد نکنیم، حتماً دچار چالش عمیق خواهیم شد، آموزش و پرورش در تامین کاغذ کتاب‌های درسی دچار مشکل خواهد شد.

اختصاص ارز به واردات،‌ رانت ایجاد نکند

روغنی در عین حال می‌گوید: اما باید توجه داشته باشیم که اختصاص ارز به کاغذ نباید منجر به هیچ گونه رانت مجدد شود،‌ باید مراقب باشیم که هیچ‌گونه رانتی برای واردات کاغذ ایجاد نکنیم،  نباید از سرفصل‌هایی ارز دهیم که ارز ارزان قیمت باشد، همان ارزی که به همه صنعت می‌دهند، به کاغذ هم اختصاص پیدا کند. ارز فاصله‌دار و ارزان قیمت جز رانت و فساد چیزی ندارد،‌ توصیه و درخواست ما از دولت این است که در عین حال حمایت از تولید داخلی نیز قطع نشود،‌ باید بتوانیم و می‌توانیم به الگو و مدلی برگردیم که تامین کننده نیاز داخلی کشور باشیم،‌ ریل‌گذاری این اتفاق انجام شده و اگر به همان سرعت حرکت کنیم‌، مطمئناً آثار پرخیر و برکتی برای کشور خواهد داشت.

دولت همین ابتدا تکلیف خود را با تولید کاغذ شروع کند

 رئیس سندیکای تولیدکنندگان کاغذ و مقوا در پاسخ به این پرسش که دولت برای ادامه حمایت از تولید داخلی از کجا باید شروع کند؟ نیز ادامه می‌دهد: دولت ابتدا باید تکلیف خود را با تولید مشخص کند؛ آیا می‌خواهد از مسیر خودکفایی وارد تامین کالا یا محصول در کشور  شود؟ اول بگویم که من با هرگونه خودکفایی صرف مخالفم،‌ با خودکفایی زمانی موافق هستم که ظرفیت و پتانسیل داخلی آن وجود داشته باشد،‌ برای کاغذ تحریر این زمینه وجود دارد،‌ باید از تولید صددرصد حمایت کنیم تا بتوانیم تولید مناسب، خوب و باکفیت داخل بازار داشته باشیم.

وی تصریح می‌کند:  دولت در عین حال باید مشخص کند که از چه الگو و مدلی می‌خواهد حمایت کند، ما کارخانه‌های نسبتاً‌ خوبی داریم‌، مازندران بهترین کارخانه کاغذ ایران است و ظرفیت تولید 70 تا 80 هزار تن کاغذ تحریر را دارد،‌ باید از آن حمایت کرد،‌  تکلیف کارخانه‌های دیگری مثل زاگرس باید مشخص شود،‌ بارها در مصاحبه‌‌های مدیران دولت قبل از آماده بودن ان برای تولید سخن گفته شد‌، حتی وزیر ارشاد سابق زمان رسیدن به تولید در این کارخانه را نیز اعلام کرده بود،‌ تکلیف کارخانه‌های جنوب کشور،‌ مثل خوزستان که با حمایت ستاد فرمان امام(ره) و … در دست احداث است،‌ نیز باید مشخص شود، کارخانه کاغذ شوشتر و پارس هم پتانسیل حرکت به سمت تحریر را دارند‌، بنابراین این بسته به تصمیم دولت دارد که این استراتژی را داشته باشد که از تولید کاغذ حمایت کند یا نه.

وی ادامه می‌دهد:‌ کشور ما همیشه زیر سایه تحریم‌هاست‌، زیرسایه جنگ منطقه‌ای است،‌ عقل حکم می‌کند که ما نگاه کامل به داخل داشته باشیم، سیاست‌های مقاومتی رهبر انقلاب نیز موید این موضوع است و باید طوری رفتار کنیم و برخورد کنیم که با حمایت داخلی تولید را به صورت جدی دنبال کنیم،‌ البته تا جایی که این سمت هم فرصت‌طلبی نکند،‌ کاغذسازی ما نشود خودرو سازی.

روغنی تصریح می‌کند:‌ به اعتقاد من هرگونه رانت از اقتصاد باید بیرون برود. اگر یک روزی می‌خواهند برای کاغذ آموزش و پرورش فرصتی ایجاد کنند، باید به مواد و متریال تولید مثل خمیر کاغذ نیز ارز سوبسیددار دهند.

مروری بر تجربه تلخ دهه 90 در مساله کاغذ این انتظار را ایجاد می‌کند که دولت چهاردهم در همین ابتدای راه حداقل در مساله کاغذ با دقت بیشتری به حرکت در مسیر بیاندیشد چرا که اتخاذ سیاست‌های نادرست در همین ابتدای کار ادامه مسیر را ناهموار خواهد کرد،‌ به باور بسیاری از فعالان این صنعت،‌ ادغام دفتر سلولزی با دفتر منسوجات از جمله همین سیاست‌های نادرست بوده که منجر به تضعیف تولید داخلی کاغذ نیز خواهد شد.

در مساله کاغذ،‌ نیز باید گفت که به هر حال ما ناگریز از واردات کاغذ برای پاسخ‌دهی به بخشی از نیازمان در کنار تولید هستیم،‌ بنابراین اگر قرار است که ارز نیمایی اختصاص پیدا کند،‌ که باید قدردان دولت بود،‌ اما این توجه به واردات نباید دوباره ما را در مسیری بیاندازد که ارزی فراتر از نیمایی برای کاغذ قائل شویم یا کاغذ را در گروه‌های خاص کالایی برای واردات قرار دهیم.

با توجه به اینکه امروز نخستین روز از حضور رسمی عبدالحسین کلانتری معاون فرهنگی وزیر ارشاد بر مسند معاونت فرهنگی در وزارت فرهنگ و ارشاد است ـ وزارتخانه‌ای که اگرچه به لحاظ سازمانی وظیفه‌ای در حوزه کاغذ بر دوش ندارد،‌ اما به واسطه ارتباط نزدیکی که با مصرف‌کنندگان اصلی این کالا در کشور دارد‌ می‌تواند بسیار نقش‌آفرین و موثر در این حوزه باشد ـ این انتظار وجود دارد که حداقل در  وزارت ارشاد با توجه بیشتری مساله تولید داخلی کاغذ دنبال شود،‌ چرا که این ناشران و اهالی مطبوعات بودند که بیشترین زیان را از افزایش بهای کاغذ وارداتی در پی تفاوت نرخ ارز دیدند.

امروز هم که گرانی کاغذ یکی از دلایل اصلی افزایش قیمت تمام شده کتاب است،‌ می‌توان با تکیه بر تولید داخلی کاغذ‌، هم کیفیت آن را افزایش داد هم ناشران را ترغیب به استفاده از تولید داخل کرد.مساله‌ای که رهبر انقلاب نیز در بازدید از نمایشگاه کتاب تهران بر آن تاکید کردند.