الهام ظریفیان | شهرآرانیوز؛ نخستین جشنواره موسیقی «عاشق‌های خراسان» امروز (چهارشنبه، ۳۰ آبان ۱۴۰۳)، در شهرستان درگز برگزار شد. در این جشنواره حدود پنجاه نفر از هنرمندان موسیقی مقامی خراسان که با عنوان «عاشق» از آن‌ها یاد می‌شوند از سه استان خراسان شمالی، خراسان رضوی و خراسان جنوبی شرکت کرده و در پنج رشته نوازندگی سرنا، قوشمه، کمانچه، دهل و دایره با یکدیگر به رقابت می‌پردازند.
در این گزارش با بابک اخلاقی، دبیر جشنواره عاشق‌های خراسان و هادی قره خانی، هنرمند موسیقی مقامی مشهد که در این جشنواره شرکت کرده است، گفتگو کرده ایم. بابک اخلاقی، از هنرمندان شناخته شده موسیقی مقامی خراسان، در درگز متولد شد. او که لیسانس موسیقی دارد، از سال ۸۰ به صورت تخصصی فعالیت در موسیقی را شروع و سال ۸۶ اولین کنسرت موسیقی خود را در مقام سرپرست و نوازنده برگزار کرد.
این هنرمند سال ۹۰ به عنوان رئیس انجمن موسیقی شهرستان درگز انتخاب شد و تا سال ۹۷ نیز این سمت را عهده دار بود. برگزاری دو دوره جشنواره موسیقی و همایش بخشی‌های شمال خراسان از جمله فعالیت‌های اجرایی او در این سال‌ها بوده است.
همچنین، هادی قره خانی هنرمند شناخته شده موسیقی پاپ و مقامی مشهد است. او چند قطعه کوتاه کرمانجی را برای بخش کمانچه جشنواره ارسال کرده است. این هنرمند که فرزند عین ا… عاشق قره خانی از استادان بزرگ موسیقی مقامی خراسان است، از کودکی شروع به نواختن و یادگیری ساز‌های کمانچه، قوشمه، سرنا و دهل و همچنین آواز در محضر پدر کرد و در ادامه ساز‌های غربی ویولون، پیانو و کیبورد را نیز آموخت. او اکنون به عنوان نوازنده و خواننده موسیقی سنتی و پاپ فعالیت می‌کند. تاکنون بسیاری از آثار قره خانی مانند «ایل و غرور»، «خیال»، «لیلی»، «پدر» و تیتراژ برنامه «شب شرقی» در صدا و سیما پخش شده اند.
میراثی روبه فراموشی
مؤسسه هنری «نغمه‌های ابیورد» در درگز بانی این جشنواره شده و با گردهم آوردن هنرمندان بنام موسیقی عاشق‌های خراسان، سعی کرده است گامی هرچند کوچک در حفظ و اشاعه این میراث ارزشمند فرهنگ خراسان بردارد. بابک اخلاقی، مدیر عامل این مؤسسه و دبیر جشنواره عاشق‌های خراسان، دراین باره توضیح می‌دهد: «سال گذشته طرحی با عنوان جشنواره موسیقی عاشق‌های خراسان نوشتیم و به وزیر وقت فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان ارائه دادیم که با آن موافقت شد. پس از آن، پیگیر انجام امور اداری مربوط شدیم و توانستیم امسال این جشنواره را برگزار کنیم.»
وی درباره عاشق و موسیقی عاشق می‌گوید: «اغلب عاشق ها، کرد‌های کرمانج و عشایر خراسان از طایفه توپکانلو‌ها هستند که در مناطق مختلف شمال شرق ایران سکنی یافته اند. مرکز این هنرمندان از قدیم روستایی به نام “ظلم آوات” بوده که بعد‌ها به “عادل آباد” تغییر نام داد. این روستا اکنون ثبت میراث فرهنگی شده است. ساز‌های عاشق‌ها اغلب سرنا، قوشمه، کمانچه، دهل و دایره هستند. بعضی عاشق‌ها ساز “بلیروان” (نوعی ساز شبیه نی چوپانی) را نیز استفاده می‌کنند.»
او می‌گوید: «موسیقی عاشق‌ها شناسنامه هنری و تاریخی منطقه خراسان است، اما متأسفانه به دلیل بی توجهی در معرض نابودی قرار گرفته است. چنان که با خارج شدن تعدادی از پیشکسوتان از عرصه نوازندگی، عملا این موسیقی را در بسیاری از شهر‌ها مانند درگز، نیشابور و چناران از دست خواهیم داد. با از بین رفتن این موسیقی، بخشی از هویت تاریخی و فرهنگی خود را از دست خواهیم داد. متأسفانه به دلیل اینکه جشنواره‌های این چنینی چندان برگزار نمی‌شوند، نسل جدید موسیقی انگیزه‌ای برای دنبال کردن این موسیقی ندارند و بیشتر به سمت موسیقی‌های عامه پسند گرایش پیدا می‌کنند.»
اخلاقی می‌افزاید: «نسل امروز کمتر شناختی از این فرهنگ و موسیقی آن دارد و به همین دلیل به سمت آن نمی‌رود. توجه مسئولان و همچنین خود مردم به این میراث ارزشمند، بسیار مهم است. مردم خودشان می‌توانند میراث دار خوبی برای هویت‌های فرهنگی و تاریخی شان باشند. مسئولان می‌آیند و می‌روند، ولی خود مردم می‌توانند این هنر را حفظ کنند.»
وی با اشاره به اینکه حدود هفتاد هنرمند آثار خود را برای شرکت در جشنواره به دبیرخانه ارسال کردند، می‌گوید: «هیئت داوران پنجاه نفر از آنان را برای حضور در جشنواره دارای صلاحیت دانست. دبیری علمی این جشنواره را دکتر پیروز ارجمند، مدرس دانشگاه، آهنگساز و مدیرکل سابق دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بر عهده دارد. ارجمند رئیس هیئت داوران جشنواره نیز هست. دیگر داوران این جشنواره، آقایان مهدی کیان منش، آهنگساز و تنظیم کننده، و علی اکبر بهاری، پیشکسوت موسیقی عاشق‌ها و دارای درجه یک هنری معادل دکترای موسیقی، هستند.»
دبیر جشنواره می‌گوید: «شرکت کنندگان در سه رده سنی الف (از ۱۵ تا ۱۸ سال)، ب (از ۱۹ تا ۲۷ سال) و ج (۲۷ تا ۵۰ سال) توزیع شده اند. اغلب شرکت کنندگان از استان‌های خراسان شمالی و رضوی هستند، اما تعدادی از عاشق‌ها نیز نوازنده‌های استان خراسان جنوبی هستند که به سبک جنوب خراسان موسیقی اجرا می‌کنند. به برگزیدگان اول تا سوم در هر پنج بخش جشنواره، نشان ویژه جشنواره اهدا می‌شود. همچنین تعدادی از عاشق‌های پیشکسوت خراسان تجلیل می‌شوند.»
اخلاقی با بیان اینکه حفظ موسیقی عاشق‌های خراسان یکی از اهداف اصلی برگزاری جشنواره است، می‌گوید: «در همین باره یک کارگاه پژوهشی نیز در روز برگزاری جشنواره با حضور دکتر پیروز ارجمند برای شرکت کنندگان برگزار خواهد شد. همچنین، از دو سال گذشته پروژه‌ای را شروع کرده ایم برای تولید آلبوم هنرمندان پیشکسوت موسیقی عاشقی که به علت کهولت سن در چند سال آینده قادر به نوازندگی نخواهند بود. تاکنون هشت آلبوم از آن‌ها طی این فرایند برای به یادگار ماندن برای نسل آینده تولید شده است.»
استادان کمی از موسیقی کرمانج‌ها باقی مانده اند
هادی قره خانی، هنرمند مطرح موسیقی پاپ و مقامی که از مشهد در این جشنواره شرکت کرده است، برگزاری جشنواره‌های موسیقی مقامی را حرکت بسیار خوبی می‌داند که می‌تواند موسیقی سنتی کرمانج‌ها و عاشق‌های خراسان را به مردم بشناساند. او دراین باره می‌گوید: «این اقدام به راستی قابل ستایش است. البته دستیابی به چنین هدفی صرفا با برگزار شدن همین یک جشنواره ممکن نیست، ولی قطعا کمک بزرگی است.»
قره خانی نیز با تأکید بر اینکه موسیقی عاشق‌های خراسان در حال از بین رفتن است، می‌گوید: «متأسفانه موسیقی در ایران به سمت و سوی دیگری در حال حرکت است و این واقعا خطرناک است. بسیاری از موسیقی‌های مارکتی که اکنون رواج پیدا کرده اند، در شأن یک ایرانی نیستند؛ چراکه نه ملودی مناسبی دارند و نه ساختار و هارمونی زیبایی. باید موسیقی مقامی که یک موسیقی پدر و مادر دار و ریشه دار است را به گوش مردم برسانیم تا آن‌ها به این موسیقی برگردند و جوان‌ها به فعالیت در این حیطه علاقه‌مند شوند.»
این هنرمند بر ضعف آموزش در موسیقی سنتی و مقامی تأکید می‌کند و می‌گوید: «متأسفانه کمتر آموزشی در این زمینه وجود دارد. تعداد کمی از استادان این موسیقی باقی مانده اند. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با اعطای تسهیلات و مجوز‌ها باید بتواند هنرمندان توانمند در این عرصه را به تدریس و انتقال دانسته هایشان به نسل جدید تشویق کند.»
وی می‌افزاید: «تولید محتوا‌های تصویری و استفاده از ظرفیت فضای مجازی در کنار برگزاری جشنواره، می‌تواند نقش مهمی در حفظ این موسیقی و انتقال آن به نسل‌های بعدی ایفا کند.»
source