عمارت تاریخی باغ زرشک که از بناهای ارزشمند دوره قاجار و پهلوی در اصفهان محسوب می‌شود، حالا با تصمیمی بحث‌برانگیز روبه‌رو است. قرار است دیوارهای اتاق‌های طبقه پایین این بنا تخریب و به سالن موزه تبدیل شود. اقدامی که به گفته کارشناسان میراث فرهنگی، دستکاری غیرمسئولانه در کالبد تاریخی بنا و تهدیدی برای میراث فرهنگی این شهر به‌شمار می‌رود.
این عمارت که پیش‌تر به عنوان یکی از ساختمان‌های اداری و سالن اجلاس شهرداری اصفهان استفاده می‌شد، در سال‌های گذشته با تغییر کاربری به موزه بلدیه شهرداری، مخالفان بسیاری را داشت. کارشناسان معتقدند که اساساً تبدیل این عمارت به موزه‌ای محدود و بی‌ارتباط با هویت بنا، از ابتدا یک تصمیم غیرفرهنگی و غیرکارشناسی بوده است. حالا با خبر تخریب بخش‌هایی از این ساختمان برای ایجاد سالن موزه، انتقادها درباره مدیریت نادرست این مجموعه تاریخی تشدید شده است.
انتقادها به تغییر کاربری باغ زرشک
عمارت باغ زرشک که یکی از نمادهای معماری قاجاری در اصفهان به‌شمار می‌آید، پیش‌تر کاربری‌های دیگری چون ساختمان اداری و سالن جلسات را تجربه کرده بود. اما تبدیل آن به موزه بلدیه، بدون در نظر گرفتن ظرفیت محدود بنا و آسیب‌پذیری ساختاری آن، از سوی بسیاری از کارشناسان میراث فرهنگی مورد انتقاد قرار گرفت.
به گفته منتقدان، این عمارت با معماری سنتی خود که شامل اتاق‌های کوچک و ظریف است، اساساً ظرفیت تبدیل به یک موزه بزرگ را ندارد و ایجاد تغییرات در آن برای تطابق با این کاربری، به تخریب اصالت و ساختار تاریخی بنا منجر خواهد شد.
یکی از کارشناسان میراث فرهنگی در این‌باره می‌گوید: ما نمی‌توانیم هر بنای تاریخی را به هر کاربری‌ای تحمیل کنیم. عمارت باغ زرشک در اصل یک بنای ظریف و کوچک بوده که گنجایش تبدیل به موزه‌ای با چنین الزامات را ندارد. دستکاری در ساختار آن برای ایجاد سالن، هویتی را نابود می‌کند که نمی‌توان به‌سادگی بازگرداند.
واکنش میراث فرهنگی
خبرنگار در تماس با امیر کرم‌زاده، مدیرکل میراث فرهنگی استان اصفهان، موضوع را مطرح کرد. کرم‌زاده ضمن ابراز بی‌اطلاعی از این تصمیم، اعلام کرد: هرگونه تخریب و دستکاری در کالبد بناهای تاریخی بدون مجوز میراث فرهنگی ممنوع است. این عمارت یکی از آثار ارزشمند شهر اصفهان است و اجازه نمی‌دهیم هویت آن دچار خدشه شود. برای بررسی بیشتر، یگان حفاظت اداره کل میراث فرهنگی به محل اعزام شده و نتیجه این بررسی‌ها اعلام خواهد شد.
عمارت تاریخی باغ زرشک در خطر تخریب
برای پیگیری نتایج بررسی یگان حفاظت میراث فرهنگی خبرنگار موضوع را مجدد از مدیر کل میراث فرهنگی استان اصفهان پیگیری کرد، وی در پاسخ اظهار کرد: یگان حفاظت میراث فرهنگی از همان ساعات اولیه اطلاع از اقدام شهرداری اصفهان برای تخلیه و تخریب اتاق‌های پایین عمارت باغ زرشک که به‌عنوان موزه بلدیه اصفهان استفاده می‌شود، در محل حضور یافت.
وی افزود: در این بازدید، یگان حفاظت با صحنه خالی شدن اتاق‌ها از وسایل و علائم تخریب مواجه شد. هرچند مدیریت موزه بلدیه اصفهان اقدام به تخریب را تکذیب و خالی شدن اتاق‌ها را صرفاً به‌منظور تغییر دکوراسیون عنوان کرد، اما شواهدی مانند از کار انداختن آسانسور، علائم تخریب دیوارها و وجود تجهیزات مربوط به تخریب، گویای اقداماتی در جهت تخریب بود.
مدیرکل میراث فرهنگی تأکید کرد: عمارت باغ زرشک به دلیل معماری ارزشمند، تزئینات تاریخی و جایگاه میراثی، در فهرست بناهای ارزشمند قرار دارد و هرگونه دخل و تصرف در این بنا، طبق قانون، ممنوع است. حتی برای تغییرات جزئی نیز باید از اداره‌کل میراث فرهنگی استعلام گرفته شود. این در حالی است که شهرداری اصفهان و مدیریت موزه، هیچ‌گونه استعلام و مجوزی برای اقدامات اخیر خود از میراث فرهنگی دریافت نکرده‌اند.
وی ادامه داد: با توجه به تخلف صورت‌گرفته، یگان حفاظت میراث فرهنگی از تخریب اتاق‌ها جلوگیری کرده و این اقدام غیرقانونی شهرداری اصفهان و مدیریت موزه را به دادستانی و مراجع قضائی گزارش و شکایت کرده است.
عدم پاسخ‌گویی شهرداری اصفهان
برای پیگیری موضوع، خبرنگار تلاش کرد با سید علی معرک‌نژاد، مدیرکل ارتباطات و امور بین‌الملل شهرداری اصفهان، گفتگو کند. با وجود تماس‌های مکرر، تاکنون پاسخی از سوی وی دریافت نشده است. این سکوت از سوی شهرداری اصفهان در برابر چنین تصمیمی، تنها بر نگرانی‌ها می‌افزاید.
تصمیم مدیریت موزه بلدیه برای تخریب دیوارهای طبقه پایین عمارت باغ زرشک و تبدیل آن به سالن موزه، یک فاجعه فرهنگی برای شهر اصفهان تلقی می‌شود. این اقدام نه‌تنها هویت تاریخی بنا را از بین می‌برد، بلکه پرسش‌های جدی درباره نحوه مدیریت میراث فرهنگی و تصمیمات غیرکارشناسی مسئولان شهری به میان می‌آورد.
میراث در آستانه نابودی؛ سکوتی که به تخریب ختم می‌شود
از طرفی اقدام شهرداری اصفهان برای تخریب بخش‌هایی از عمارت تاریخی باغ زرشک در سکوت و بدون هماهنگی با میراث فرهنگی، نشان از نادیده گرفتن ارزش‌های تاریخی و فرهنگی این شهر دارد. این اتفاق، زنگ خطر جدی برای دیگر بناهای تاریخی محسوب می‌شود که ممکن است در سایه بی‌توجهی و تصمیمات غیرکارشناسی، به سرنوشتی مشابه دچار شوند. جلوگیری به‌موقع یگان حفاظت میراث فرهنگی از این تخریب، اقدامی مثبت و درخور تقدیر بود؛ اما تداوم چنین وقایعی ضرورت نظارت جدی‌تر، پاسخ‌گویی مسئولان و توجه به قوانین میراث فرهنگی را دوچندان می‌کند. حفظ این آثار تاریخی وظیفه‌ای همگانی است و هرگونه تخریب یا دستکاری در آن‌ها خیانتی آشکار به هویت فرهنگی نسل‌های آینده خواهد بود.
source