مکه؛ صحنه‌ای برای اتفاقات شگرف تا آخرالزمان

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، کعبه به‌عنوان مرکز توحید و قبله‌گاه مسلمانان از دیرباز جایگاهی ویژه در تاریخ و عقاید دینی داشته است. این خانه مقدس که در قلب مکه قرار دارد، نه‌تنها نمادی از عبادت و بندگی خداوند است، بلکه مکان وقوع بسیاری از رویدادهای بزرگ و معنوی کاروان بشریت محسوب می‌شود. از دیوارهای کعبه تا فضای روح‌بخش اطراف آن، همواره شاهد جریانات شگفت‌انگیز و تاریخ‌ساز بوده‌اند که به‌صورت مستقیم یا غیرمستقیم ایمان و معرفت انسانی را به عالی‌ترین درجات رسانده‌اند.  

در طول زمان، کعبه به مأوایی برای حقایق الهی و جلوه‌های بی‌نظیر از ارتباط میان زمین و آسمان تبدیل شده است. این مکان مقدس که از روز نخست با پیام خلوص و یکتاپرستی شناخته شد، گاه به عرصه معرفی شخصیت‌های الهام‌بخش و گاه به صحنه نمایش قدرت بی‌انتهای خداوند تبدیل شده است. کعبه نه فقط سنگ‌بنای ایمان، بلکه مرکز وقایعی جاودانه است که روح انسانی را به اوج یقین و عرفان می‌رساند.

ابراهیم (ع) و بنای کعبه

از مهم‌ترین رویدادهایی که حول این خانه‌ی باستانی و یا بیت عتیق اتفاق افتاد، بنای کعبه و رفعت آن توسط ابراهیم خلیل‌الله و فرزند بزرگوارشان حضرت اسماعیل بود،  هرچند سابقه ساخت کعبه بر روی زمین به دوران حضرت آدم علیه‌السلام می‌رسد و در طول زمان بر اثر حوادث طبیعی و رخدادهای خاص از دیده‌ها پنهان می‌شد. اما درباره ساخت کعبه توسط ابراهیم و اسماعیل نبی خداوند در آیات 127 و 128 سوره بقره می‌فرماید «وَ إِذْ یَرْفَعُ إِبْرَاهِیمُ الْقَوَاعِدَ مِنَ الْبَیْتِ وَ إِسْمَاعِیلُ رَبَّنَا تَقَبَّلْ مِنَّا إِنَّکَ أَنتَ السَّمِیعُ الْعَلِیمُ»؛ «و (یاد کنید) هنگامی را که ابراهیم و اسماعیل پایه‌های خانه [کعبه] را بالا می‌بردند [و می‌گفتند:] پروردگارا، از ما بپذیر، که تو شنوا و دانایی.» «رَبَّنَا وَ اجْعَلْنَا مُسْلِمَیْنِ لَکَ وَ مِن ذُرِّیَّتِنَا أُمَّهً مُّسْلِمَهً لَّکَ وَ أَرِنَا مَنَاسِکَنَا وَ تُبْ عَلَیْنَا إِنَّکَ أَنتَ التَّوَّابُ الرَّحِیمُ»؛ «پروردگارا، ما را تسلیم فرمان خود قرار بده و از نسل ما امّتی مطیع فرمانت پدید آور، و راه عبادتمان را به ما نشان بده و توبه‌مان را بپذیر که تو توبه‌پذیر مهربانی.»

این رویداد عظیم، نقطه عطفی بی‌بدیل در تاریخ توحید و عبودیت به شمار می‌رود. این لحظه تاریخی، نه‌تنها نمودی از تسلیم کامل در برابر اراده پروردگار بود، بلکه سنگ‌بنای ماندگاری برای هدایت نسل‌های آینده انسانی شد. کعبه پس از بنای آن، به عنوان نماد یکتا‌پرستی و وحدانیت خداوند، محور اجتماع دل‌های مؤمن و قبله‌ای برای پرستش خالصانه قرار گرفت. از آن زمان، کعبه به محل اجتماع مسلمانان تبدیل شد، به گونه‌ای که انسان‌ها از دورترین نقاط زمین به سوی آن جذب شده، در نزدیکی‌اش به ذکر و یاد پروردگار مشغول می‌شوند و این خانه برای همیشه کانون تجلی معارف الهی قرار گرفت.

 ولادت امیرالمؤمنین (ع)؛ تنها مولود کعبه

ولادت امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام در درون خانه کعبه، رویدادی بی‌نظیر و مورد اتفاق منابع شیعه و بسیاری از علمای اهل سنت است. بر اساس روایتی مشهور، فاطمه بنت اسد، مادر بزرگوار ایشان، در حالی که باردار بود، به طواف کعبه مشغول بود که درد زایمان ایشان را فرا گرفت. سپس به درگاه خداوند دعا کرد و درِ کعبه به‌طور معجزه‌آسا برایش گشوده شد؛ سپس وارد خانه خدا شد و فرزندش علی را در آنجا به دنیا آورد. اسناد این رویداد، در منابع متعددی از جمله «اثبات الوصیة» مسعودی، «مصباح المتهجد» شیخ طوسی و کتاب «فضائل» إبن شاذان قمی نقل شده است.

ابن شاذان در کتاب خود اینگونه نقل می‌کند که ابی جعفر میثم تمار روایت کرده است: در حالی که ما در خدمت مولایمان علی بن ابی‌طالب علیه‌السلام در کوفه بودیم و گروهی از اصحاب رسول خدا صلی‌الله علیه و آله گرد ایشان حلقه زده بودند، امام همچون ماه کامل در میان ستارگان آسمان صاف می‌درخشید. ناگهان مردی بلند قامت از در وارد شد. لباسی از خز به رنگ تیره بر تن داشت و عمامه‌ای زردرنگ از نوع «أتحمیه» بر سر بسته بود. او دو شمشیر به کمر آویخته بود. بدون این که سلام کند یا سخنی بگوید، وارد شد سپس گفت …  کدام‌ یک از شما در مکّه زاده شده است، دارای اخلاق والاست، و به سخاوت و کرامت شناخته می‌شود؟ در این هنگام، امیرالمؤمنین علیه‌السلام سر خود را به سوی او بلند کرد و به او فرمود: «چه شده است ای اباسعد، فرزند فضل، فرزند ربیع، فرزند مدرکه، فرزند نجیبه، فرزند صلت، فرزند حارث، فرزند أشعث، فرزند سُمیمع دوسی؟ هر آنچه می‌خواهی، بپرس.» این روایت گویای آنست که ماجرای ولادت امیر مؤمنان در خانه‌ی کعبه شهره‌ی عام و خاص بوده است. 

فتح مکه توسط پیامبر (ص)

فتح مکه یکی از رویدادهای تاریخی و بزرگ اسلام است که در سال هشتم هجری و پس از نقض پیمان صلح حدیبیه توسط قریش رخ داد. این پیروزی، نقطه عطفی در تاریخ اسلام بود که نه‌تنها قدرت دشمنان پیامبر صلی‌الله علیه و آله را در هم شکست، بلکه زمینه‌ساز گسترش اسلام در شبه‌جزیره عربستان شد. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله با درایت، تدبیر و بدون خونریزی، این شهر را فتح کرد و مکه را که برای مدت‌ها مرکز شرک و بت‌پرستی بود، به پایگاه توحید و عبادت خالصانه در برابر خداوند تبدیل کرد. یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های فتح مکه، عفو و بخشش گسترده‌ای بود که پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله نسبت به دشمنان خود نشان داد. ایشان به جای انتقام‌گیری، با سخنان معروف «اذهبوا فأنتم الطلقاء» (بروید که شما آزادید) قلوب عمده‌ی اهل مکه را تسخیر و آنان را به سوی اسلام جذب کرد. این رفتار کریمانه و اخلاقی پیامبر نه‌ تنها روح اسلام را به نمایش گذاشت، بلکه الگویی برای انسانیت، گذشت و مدارا در برابر دشمنان قرار گرفت. فتح مکه، نمادی از تجلی رحمت الهی و تحقق وعده‌ی پیروزی برای پیامبر و یارانشان بود که از طریق صبر، ایمان و پایداری به دست آمد. این فتح، گشایش دیگری در تاریخ ادیان آسمانی برای گسترش عدالت، صلح و یکتاپرستی بود.

نقطه آغاز سفر معراج

یکی از شگفتانگیزترین رویدادهای تاریخ اسلام، معراج پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله است که از مسجدالحرام و در نزدیکی کعبه آغاز شد. این سفر آسمانی که در سورههای اسراء و نجم قرآن به آن اشاره شده، نشاندهنده عظمت روحانی پیامبر و ارتباط ویژه ایشان با عالم ملکوت است. بر اساس آیات قرآن، خداوند پیامبرش را از مسجدالحرام به مسجدالاقصی برد و سپس به آسمانها عروج داد تا نشانههای بزرگ الهی را مشاهده کند. این واقعه نه تنها تأییدی بر جایگاه رفیع پیامبر صلی الله علیه و آله بود، بلکه درسهای عمیقی درباره عبادت، ایمان و عظمت پروردگار به بشریت آموخت.

در اولین آیه‌ی سوره اسراء می‌خوانیم: «سُبْحَانَ الَّذِی أَسْرَى بِعَبْدِهِ لَیْلًا مِنَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ إِلَى الْمَسْجِدِ الْأَقْصَى الَّذِی بَارَكْنَا حَوْلَهُ لِنُرِیَهُ مِنْ آیَاتِنَا إِنَّهُ هُوَ السَّمِیعُ الْبَصِیرُ»؛ یعنی «پاک است خدایی که بنده‌اش را شبانگاه از مسجدالحرام به مسجدالاقصی برد که پیرامون آن را برکت داده‌ایم، تا از نشانه‌های خود به او بنمایانیم که او شنوا و بیناست.»  این آیه به روشنی بیان می‌کند که معراج، یک سفر روحانی و جسمانی بود و هدف از آن، نمایش آیات الهی به پیامبر اسلام جهت تقویت ایمان و هدایت امت بود. همچنین در سوره نجم، توصیفاتی از عروج پیامبر آمده است.

خروج امام حسین علیه‌السلام از کنار کعبه

خروج رسمی امام حسین علیه‌السلام از مکه در روز هشتم ذی الحجه سال 60 هجری، نقطه عطفی در تاریخ نهضت عاشورا بود. این حرکت در شرایطی انجام شد که امام تحت تهدید ترور توسط مأموران بنی امیه قرار داشت و از سوی دیگر، دعوت‌های مکرر مردم کوفه را دریافت کرده بود. امام پیش از خروج، طواف کعبه و سعی بین صفا و مروه را انجام داد و با تبدیل حج به عمره، مکه را به سمت عراق ترک کرد. امام حسین علیه‌اسلام در مسیر حرکت به سمت کوفه، با بیان جمله معروف خود، فلسفه قیامش را چنین تبیین کردند: «مَنْ کَانَ فِینَا بَاذِلًا مُهْجَتَهُ مُوَطِّنًا عَلَی لِقَاءِ اللَّهِ نَفْسَهُ فَلْیَرْحَلْ مَعَنَا»؛ یعنی هرکه در راه ما جان خود را فدا کند و آماده ملاقات با خدا باشد، با ما همراه شود.

این تلاقی، یعنی خروج قیام اباعبدالله الحسین علیه‌السلام از کنار کعبه شریف، حاوی نکات بسیار عمیق و درس‌آموزی است. در این حرکت، به وضوح مرحله‌ی اول غربالگری یاران و اصحاب حضرت آشکار شد. کسانی که به حقیقت والای دین و معنای حقیقی عبادت دست یافته بودند، به خوبی می‌دانستند که کعبه و هرگونه عمل عبادی، تنها با اتصال و پیوند با ولایت و امامت معنای کامل و حقیقی خود را پیدا می‌کند. آنان که این حقیقت را دریافته بودند که هر عبادتی از جانب پروردگار، برای پذیرش و کمال یافتن، نیازمند امضاء و تأیید امام معصوم است، بی‌درنگ امام زمان خود را در این مسیر خطیر همراهی کردند. این انتخاب، تجلی درک عمیق آنان از جایگاه امامت و پیوند ناگسستنی آن با توحید و بندگی خالصانه بود.

در مقابل، آنان که هنوز درگیر ظواهر دین بودند یا به درک عمیقی از ولایت نرسیده بودند، از این کاروان الهی بازماندند و فرصت عظیم همراهی با حجت خدا را از دست دادند. اینگونه، کعبه خود به میدانی برای تمییز سره از ناسره تبدیل شد و معیار حقیقی برای تشخیص یاران واقعی امام آشکار شد البته نباید از این نکته غافل شد که عمده‌ی افرادی هم که از همان ابتدا همراه شدند، به طمع دستیابی به مطامع مادی بودند و زمانی که متوجه شدند این قیام منجر به شکست ظاهری خواهد شد، از کاروان جدا شدند.

 ظهور امام عصر (عج)

ظهور امام عصر عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌ در کنار کعبه، نقطه آغازین تحقق وعده‌های بزرگ الهی و اوج انتظار بشریت برای عدالت فراگیر است. طبق روایات اسلامی، آن حضرت پس از ظهور در کنار خانه کعبه، با تکیه بر دیوار این مکان مقدس، ندای معروف «أنا بقیة الله» سر می‌دهد و خود را به جهانیان معرفی می‌کند. این رخداد نه فقط یک رویداد ساده، بلکه نمادی از پیوند دوباره انسان با محور توحید، یعنی کعبه، و مسیر هدایت الهی است. بیت‌الله الحرام که همواره قبله‌گاه مؤمنان بوده است، به عنوان نقطه آغازین این حرکت عظیم جهانی انتخاب می‌شود تا پیام وحدت و یگانگی را به جهانیان مخابره کند و همه انسان‌ها را به حق و حقیقت فرا بخواند.  

ظهور امام عصر (عج) در کنار کعبه، تأکیدی بر اهمیت این مکان مقدس به عنوان کانون عبودیت و مرکز توحید است. این ظهور، مقطع تاریخی پایان ظلم و بی‌عدالتی و آغاز حکومتی مبتنی بر ایمان، عدل و انسانیت خواهد بود. اجتماع یاران خاص آن حضرت و آغاز دعوت جهانی از کنار کعبه، نشان‌دهنده آن است که دین اسلام به عنوان دین کامل الهی، در نهایت به اوج کمال و گسترش می‌رسد. کعبه به عنوان نماد الهی، سنگ‌بنای این قیام جهانی می‌شود و نشان می‌دهد که پایبندی به اصول توحیدی، راه اصلی برای تحقق عدالت و سعادت در زندگی بشری است.

بنابراین، کعبه نه صرفاً یک نماد، بلکه مکانی است که از آغاز خلقت به‌عنوان نقطه‌ای محوری در عالم شناخته شده که مهم‌ترین رویدادهای بشری در آنجا اتفاق افتاده و مسیر بشریت را از شرک و ظلم به‌سوی توحید و عدالت و فطرت سوق داده است و این مکان مقدس، با ظهور امام عصر (عج) و آخرین منجی بشریت، بار دیگر به تجلی‌گاه حقیقت مطلق و مرکز تحولات بزرگ جهانی تبدیل خواهد شد؛ جایی که عدالت الهی در گستره عالم جاری شده و انسان‌ها به سوی آن فراخوانده می‌شوند تا وعده الهی درباره حکومت عدل و معنویت به تحقق برسد. در آن روزگار، کعبه نه تنها محل عبادت و طواف، بلکه نقطه آغاز عصری نو برای بشریت خواهد بود؛ عصری که در آن انسان‌ها فارغ از هرگونه اختلاف، به سوی وحدت و یگانگی حقیقی گام برمی‌دارند.

انتهای‌پیام/