خاموشی پیرمرد هنرمند

هم میهن نوشت: پیرمردی عینکی، مغرور و قدبلند با گردنبندی طبی در یک آسایشگاه سالمندان، پی پسرک کوچکی می‌گردد که بدون اجازه وارد آنجا شده. این شروع برقراری ارتباط چند پیرمرد در این آسایشگاه با کودکی است که می‌خواهد مردی به نام سیبیلو را نجات دهد. اما آن پیرمرد عینکی که همه او را با نام داودی می‌شناختند، با همدستی چهار نفر، از وجود این کودک استفاده می‌کنند تا درس عبرتی به گردانندگان بداخلاق و سختگیر آسایشگاه بدهند.

از فیلم محبوب «مدرسه پیرمردها» حرف می‌زنیم. از اولین تصویر ماندگار جمال اجلالی در سینما که پس از سال‌ها فعالیت در تئاتر او را بیشتر به مخاطب معرفی کرد. اجلالی متولد سال 1326 بود. از کودکی به هنر علاقمند شد و با رتبه‌ای بسیار خوب در دهه 40 وارد دانشکده هنرهای زیبا شد. یکی از کاشفان اصلی هنر او، حمید سمندریان بود. سمندریان در بسیاری از تئاترهای دهه 50 و پس از انقلاب و  دهه 60 که به صحنه می‌برد، نقشی به اجلالی می‌داد. او در آن سال‌ها فقط در تئاتر حضور داشت. وقتی سمندریان در سال 1368 تصمیم گرفت اولین و تنهاترین ساخته سینمایی خود را جلوی دوربین ببرد، شرایطی به وجود آمد تا جمال اجلالی هم از تئاتر به پرده سینما بیاید. این فیلم اتفاق خاصی برای این بازیگر و کارگردانش رقم نزد.

اما دو سال پس از آن، وقتی محمدعلی سجادی‌حسینی و فرشته طائرپور برای ساخت «مدرسه پیرمردها» به دنبال بازیگرانی بودند تا یک گروه ویژه از مردان بالای 60 سال را دور هم جمع کنند، سراغ اجلالی رفتند. او در آن زمان تنها 44 سالش بود، اما با گریم و بازی منحصربه‌فردی که داشت، هیچ‌کس متوجه اختلاف سنی او با شخصیتی که بازی می‌کرد، نشد. اجلالی در کنار مهدی فتحی و سعید پورصمیمی، گروهی را تشکیل داده بودند که از هیچ خرابکاری و اغتشاشی بر ضد زور حاکم بر آسایشگاه، فروگذار نکردند.

  با وجود تصویر ماندگاری که جمال اجلالی در این فیلم از خود به‌جا گذاشت، به مدت 7 سال از بازیگری دور ماند تا اینکه در سال 1377 با سریال «در قلب من» به کارگردانی حمید لبخنده، به تصویر بازگشت و دو سال بعد از آن با فیلم «آبی»، بازهم به کارگردانی لبخنده، به بازیگری بازگشت. بازی او در سریال «در قلب من» در نقش مردی سختکوش و خانواده‌دوست، اتفاق مهمی در کارنامه‌اش نبود. اما در فیلم «آبی»، او پدری سختگیر بود که نمی‌خواست فرزندش را از دست بدهد. اجلالی از دهه 80 بیشتر ترجیح داد در همان ژانر کمدی حضور داشته باشد؛ ژانری که با بازی حسی و تُن صدای منحصربه‌فرد او، معمولاً از پس آن به‌خوبی برمی‌آمد.

اما شاید یکی از برجسته‌ترین نقش‌هایی که به جمال اجلالی سپرده شد، کاراکتر دکتری معتاد در فیلم «آرایش غلیظ» ساخته حمید نعمت‌الله در سال 1392 بود. تقابل او با شخصیت مسعود با بازی حامد بهداد در این فیلم، سکانس‌های فراموش‌نشدنی از بازی اجلالی در «آرایش غلیظ» به یادگار گذاشته.

خیلی دیر کارگردانی به این فکر افتاده بود که نقش یک معتاد را به این بازیگر توانا بدهد. اما همین نقش هم در ذهن مخاطب سینما، برجسته و ماندگار است. جمال اجلالی دقیقاً پس از همین فیلم بر سر فیلمبرداری، دچار سکته مغزی شد و مشکلات جسمی پیدا کرد.

تا چندسال بازهم در برخی آثار سینمایی و تلویزیون حضور پیدا می‌کرد، اما در پنج سال اخیر به‌دلیل اثرگذاری بیماری‌اش بر صدا و عوارض جانبی و گوارشی که برایش پیش آمده بود، دیگر نمی‌توانست جلوی دوربین قرار بگیرد. اجلالی پس از پنج دهه بازیگری، با کارنامه‌ای کوتاه اما پربار روز گذشته، هشتم تیرماه در سن 78 سالگی در خانه‌اش در تهران درگذشت. 

نویسنده:سوسن سیرجانی