زنان ایرانی چه نسبتی با نهضت پیشرفت علمی برقرار می‌کنند؟

دانشگاه دوستدار خانواده یا دانشگاه دوستدار مادر و کودک، به این معنی نیست که صرفاً بچه را مثل یک کیف با خودت به دانشگاه بیاوری ولی هیچ برنامه‌ای برای او نداشته باشی و هیچ تمهیدی برای او نیندیشی.

 فضای مادر و کودک می‌تواند چنین چیزی باشد؛ جایی داخل دانشگاه باشد، نزدیک باشد، دسترسی مادر به آن راحت باشد، یک فضای امن باشد، یک فضای سرگرم کننده‌ برای بچه باشد. حالا ابعاد دیگری هم دارد مثلاً اینکه یک بانک پرستاری باشد که ساعتی بتوانی هماهنگ کنی آنجا بیاید و یک فضای اشتراکی کاری داخلش داشته باشد؛ وقتی می‌گوییم باید بستر فضای کلاس مجازی ایجاد شود؛ این از کف تا سقف دارد. یعنی حداقل امکاناتش این است که چنین فضایی باشد. لایه بعدی این هست که تو بانک پرستار داشته باشی که بتوانی نگهدارنده فرزند را برای آن زمان کوتاه داشته باشی. فضای کار اشتراکی داشته باشد که مثلاً بتوانی کلاس‌ها را به آنجا متصل کنی، از اینترنت و از امکانات دانشگاه استفاده کنی ولی آنجا باشی و یا جلساتت را آنجا برگزار کنی.

* شما روی همه مسائل فکر می‌کنید؟

نه فقط فکر که سعی می‌کنیم این را اجرا کنیم. اینکه می‌گویم سعی می‌کنیم بین عمل و نظر در رفت و آمد باشیم و مزیت ما این هست که یک گوشه ننشستیم که فقط کارهای نظری بکنیم. مثلاً برای ما خیلی مطلوب هست که نزدیک دانشگاه هستیم ما حتی خیلی دوست داشتیم دفتر مجموعه داخل دانشگاه باشد و ارتباطمان با دانشجوها و افراد داخل دانشگاه بیشتر باشد و طوری باشد که به ما مراجعه کنند و مسائلشان را بگویند. ما دوست داریم اینجا کار عمیق و علمی کنیم ولی نمی‌خواهیم که از نیاز جامعه و کف صحنه دانشگاه دور باشیم.

چرا صدایی از مادران دانشجو برای پیگیری مطالباتشان بلند نمی‌شود؟

* اصل قضیه همین هست که بدانیم در جامعه و در مورد کار شما، در محیط دانشگاه چه می‌گذرد؟ مشکلات چیست که حالا بخواهیم چاره‌اندیشی کنیم.

بله ما این کار را به این شکل هم پیش بردیم که از بالا به پایین نباشد. اگر یادتان باشد در همایش دانشگاه دوستدار خانواده، دکتر ابوالحسنی گفتند شما مادرها کجا هستین؟ چرا هیچ صدایی از شما بلند نمی‌شود؟ ما کاری کردیم یه همکاری تنگاتنگی میان خود مادرها برای پیگیری مطالباتشان ایجاد شود. انشالله در مسیر درستی حرکت کنیم و نقدهای درستی هم داشته باشیم ولی سعی می‌کنیم از اساتید این حوزه هم کمک بگیریم و حرف‌هایمان مستندتر و مستدل‌تر باشد.

ساختار و فرهنگ ما با نظریه الگوی سوم هم‌خوان نیستند

* ما الگوی سومی را طرح کردیم که تأکید بر تکامل همه جانبه زنان در سطوح فردی و خانوادگی و اجتماعی دارد. اما اگر ملزومات آن را در نظر نگیریم یک الگوی دست نیافتنی خواهد بود. چون همیشه انذار داده‌ایم که در صورت تزاحم نقش‌ها و آسیب به خانواده، اولویت با خانواده است. اما در شرایط فعلی، برای هرگونه فعالیت اجتماعی، تزاحم امری قطعی است. بنابراین همه زنان باید فعالیت اجتماعی خودشان را کنار بگذارند چون باعث آسیب به خانواده می‌شود.

ما یک دوره زن در مکتب و الگوی سوم را به دانشجویان کل ایران تدریس کرده بودیم و یک جلسه آسیب شناسی بعد از آن دوره داشتیم. دقیقاً چنین بحثی شد که یکی از اساتید و دانشجوها می‌گفتند ما اصلاً الگوی سوم زن را درست نفهمیده بودیم. اینجا برای ما فهم درستی حاصل شد.اما

واقعیت این است که حتی اگر بگوییم فهم درستی از الگوی سوم داریم و بگوییم در این فهم از الگوی سوم اساساً تعارضی میان نقش‌ها وجود ندارد این با واقعیت صحنه جامعه نمی‌خواند. چون واقعاً آن زن دارد تلاش می‌کند ذیل چارچوب الگوی سوم زن باشد ولی در عمل می‌بیند تعارض‌ها وجود دارد. به این دلیل که ما واقعاً ملزومات این مسئله را فراهم نکردیم. ساختار و فرهنگ ما با این نظریه همخوان نیستند.

نیازمند کار نظری در بحث جنسیت و زوجیت هستیم

* خوانش شما از الگوی سوم چیست؟ چقدر در جامعه محقق شده؟ موانع تحقق این الگو چیست؟ چشم انداز شما در این زمینه چیست؟

انسان وقتی پا در این عرصه‌ها می‌گذارد باید یک جایی جای پایش را محکم کند چون اصلاً نمی‌شود مبنای فکری نداشت. ما سعی می‌کنیم جمعی که کار می‌کنیم به مکتب امام و رهبری متصل باشیم. این خودش بحث مفصلی است و چون بحث ریشه‌داری است، بعد از همایش دانشگاه دوستدار خانواده تصمیم گرفتیم در غالب یک رویداد به این نوع بحث‌های نظری بپردازیم. البته این موضوع به بیشتر از یک رویداد احتیاج دارد. رویداد بزنگاه هم در همین راستا برگزار شد.

بر فرض ما بپذیریم جامعه متعادل به این نیاز دارد که زنانگی و مردانگی را با هم داشته باشد؛ خب معنی این چه می‌شود؟ یعنی ما باید حضور حداکثری زنان در جامعه را بخواهیم؟ این حضور را چگونه باید تعریف کنیم؟ انگار همه چیز باید کوبیده شود و از نو ساخته شود. وقتی ما حرف از خانواده محوری می‌زنیم معنی این واقعاً یعنی چه و چه ارتباطی با حضور اجتماعی زن می‌گیرد؟ این‌ها همه سوال‌هایی است که در این فضا مطرح است و نو هست. حرف های تازه‌ای هست که درباره آن صحبت نشده و کم کم دارد به ذهن‌ها می‌آید و درباره آن صحبت می‌شود.

* بله معضل این است که ما می‌دانیم آنها مسیر اشتباهی را طی کردند اما مدل مطلوب خودمان را هم به طور دقیق طراحی نکرده‌ایم.

نظریه الگوی سوم کمبودهایی هم دارد. پارسال در دیداری که مقام معظم رهبری با بانوان داشتند، گفتند؛ فضا و بحث جنسیت و زوجیت خیلی نیازمند کار نظری است. بحث نظری آن هم واقعاً در مسیر شدن و تکمیل شدن هست؛ اینطور نیست که بگوییم ما همه چیز آن را داریم ولی نتوانستیم آن را عملی کنیم. روی بخش هایی از نقشه این فرش نورافکن افتاده و واضح شده ولی عملاً تمام این نقشه واضح نشده است. همچنین برای اینکه ما بتوانیم این نقشه را پیاده کنیم و از آن یک قالی در بیاوریم، مسیری را باید طی کرد. ما هم در حال حاضر در هر دو میدان کار می‌کنیم و رفت و برگشتی مابین واقعیت و فضای نظری داریم.

در همایش دانشگاه دوستدار خانواده آقای ابوالحسنی گفتند شما مادرها کجا هستید؟ ما سعی کردیم مادرهای مشغول به تحصیل در دانشگاه شریف و مادرهایی که قصد دارند هیئت علمی دانشگاه شوند -چون آنها که فارغ التحصیل شدند که تعدادشان خیلی زیاد بود- شناسایی کنیم. تقریباً 70 مادر مشغول به تحصیل شریفی شناسایی شدند. ما تلاش کردیم خود این مادرها را فعال کنیم. یعنی اگر ما از یک طرف لزوم وجود فضای مادر و کودک را تشخیص می‌دهیم. یا وقتی طرح آن را می‌نویسیم و می‌گوییم فضای مادر و کودک باید یک چنین چیزهایی داشته باشد. از آن طرف هم این ماجرا را با مسئولین و در ساختار دانشگاه جلو می‌بریم که لزوم این مسئله چیست و اینکه فضایی باید به آن اختصاص پیدا کند. ضمن اینکه ما لازم داریم یک اتفاق پایین به بالایی بیفتد و مسئولین احساس کنند که بله این طرح واقعاً باید اجرا شود و این اتفاق بروز و ظهور مادرها و حتی پدرهاست. ما هنوز نتوانستیم روی پدرها دست بگذاریم ولی قاعدتاً آنها هم یک بخش پررنگ ماجرا هستند. خلاصه جمعیت مادران دانشگاه شریف که بعضاً دو فرزند و سه فرزند دارند و دانشجوی دکترا هستند، خودشان کاملاً فعال شدند برای پیگیری این طرح که تا الآن در مراحل خوبی هم هست و به نقطه تجهیز رسیده است.

ما به عنوان حلقه واسط بستر ارتباط مادران دانشجو را ایجاد کردیم

*چطور این مسئله را پیگیری می‌کنند؟

ما به عنوان یک حلقه واسط سعی می‌کنیم راه و چاه را به آنها نشان بدهیم. کمک کردیم هسته و شبکه اولیه آنها را تشکیل بدهیم. اینکه ضرورت آن را درک کنند و خودشان این شبکه را ایجاد کنند. و راهنمایی کنیم که بروند با رئیس دانشگاه جلسه بگذارند و کارهای دیگر. همچنین ما در تلاش هستیم کارهای رسانه‌ای هم بکنیم. مثلاً روایت مادرها از نیازشان به این فضا را منتشر کنیم. و اینکه فضای مادر و کودک یک نیاز واقعی هست. پیگیری مفصل از جهات مختلف می‌خواهد.

تسنیم: بله خانم‌ها خودشان هم مطالبه‌گری نمی‌کنند. اتفاقاً شما یک نمونه خیلی خوب برای دانشگاه‌های دیگر هستید. خانم‌ها در زمینه‌های کاملاً به حق باید یک مقدار فعال و مطالبه‌گر شوند. اگر چنین چیزی عملی شود به افزایش فرزندآوری هم خیلی کمک می‌کند. من افراد زیادی را می‌شناسم که اگر در دوران دانشجویی فضای دانشگاه را در این مسئله حمایتگر می‌دیدند، فرزندان خودشان را می‌آوردند.

بله ما مصاحبه‌های زیادی با اساتید و دانشجویان داخل دانشگاه داشتیم. مثلاً یکی از اساتید خیلی خوب دانشگاه مواد که مسلمان هم نیستند، ارمنی هستند؛ ایشان می‌گفتند من 10 سال هست که ازدواج کردم، خیلی هم دلم می‌خواهد بچه‌دار شوم اما وقت نمی‌کنم. این خیلی دردآور است. این‌ها را باید به تصویر کشید. اصلاً آمار هم همین را نشان می‌دهد، عدد و رقم‌های عجیبی داریم که چقدر اساتید متأهل کم هستند و بچه هم که هیچ. باز برای آقایان اوضاع بهتر است چون همسرشان لزوماً در چنین شرایط سختی نیستند.

هر فردی باید بتواند در همان جایی که هست تحول ایجاد کند

به نظر من هر فرد و گروهی باید در همان جایی که کار می‌کند تحول ایجاد کند. آدم اگر بتواند در همان نقطه‌ای که خودش هست بجنگد و آنجا را درست کند، یعنی توانسته به یک راهکاری برسد. ما چندوقت پیش داشتیم درباره آیین نامه اجرایی پاد بحث می‌کردیم. یک الگویی باید برای این فضا دربیاید که چگونه کار پیش برود ولی اختلاط حداقلی باشد و خانم‌ها به حاشیه کشانده نشوند، چنین چیزی چه اقتضائاتی دارد؟ چون اینجا آقایان هم هستند و ما قائل به تک جنسیتی بودن نیستیم. دقیقاً جلسه شورای مرکزی بود که در آن جلسه آقایان هم بودند و ما داشتیم سر ساختار آیین نامه صحبت می‌کردیم و من فکر می‌کردم که ما پیگیر این هستیم که در دانشگاه آیین نامه جذب و ارتقا و تبدیل وضعیت اساتید و یا ساختارهای دانشگاه چه نسبتی با جنسیت باید برقرار کنند؟ آیا باید متناسب با وضعیت خانم‌ها تغییری داشته باشد یا نداشته باشد؟ و بستری که باید مهیا شود یک بخشی از فضای دانشگاه دوستدار خانواده می‌شود. اما من داشتم فکر می‌کردم ما دقیقاً الآن یک جمعی هستیم که هیئت علمی دانشگاه نیستیم، من در آن شورا نیستم که آیین نامه‌ها را طراحی و تصویب می‌کنند ولی در همین جایگاهی که خودم هستم، دارم می‌بینم چه آیین نامه‌ای قرار است تصویب شود. در یک فضای جمعی که هم خانم‌ها هستند، هم آقایان چطور می‌شود نیازها و ویژگی‌های خانم‌ها را در آن لحاظ کرد؟ من اگر بتوانم این تجربه را در این فضا داشته باشم، می‌توانم خیلی راحت‌تر آن مسیر را در هر نهاد اجتماعی طی کنم.

تنوع در موفقیت سیاست‌ها تأثیر زیادی دارد

موضوع فضای کار خانم‌ها بحث مفصلی دارد که آیا به این معناست که بچه به مادرش سنجاق باشد و همه جا با مادر باشد؟ و این اصلاً شدنی هست و اصلاً مطلوب است؟ در چه حالتی شدنی است؟ برای چه کارهایی شدنی است؟ من به ایده‌ای که تا الآن رسیدم این هست که تنوع فراوانی باید در این فضاها باشد. ما نمونه‌ها، الگوها و مدل‌های بسیار مفصلی باید داشته باشیم که هر خانمی متناسب با شرایط خودش از آن استفاده کند. تنوع در موفقیت سیاست‌ها تأثیر زیادی دارد.

پایان پیام/